Samenvatting Kwalitatief Onderzoek Tentamen
Hoorcolleges
Hoorcollege 1:
Kwalitatief Onderzoek:
- Woorden als data
- Betekenissen: die mensen aan communicatiefenomenen geven
- Rijke data: analyse duurt lang, meer detail/diepte, minder participanten
- Theorie genererend: nieuwe theorie ontwikkelen, niet een oude testen
Groot kwalitatief onderzoek (Big Q):
- Paradigma: achterliggende wereldbeelden
- Perspectief
Klein kwalitatief onderzoek (Small Q):
- Technieken: negeren van epistemologische perspectief
- Mixed method: mix tussen kwalitatief en kwantitatief, bijv. survey met open en
gesloten vragen
- Gebruik van specifieke kwalitatieve dataverzameling en technieken
Geschiedenis van kwalitatief Onderzoek in Communicatiewetenschap:
- Communicatiewetenschap is interdisciplinair
- Psychologie
- Sociologie
- Politicologie
- Kwalitatief onderzoek in Communicatiewetenschap vakken
Fundamenten van kwalitatief onderzoek: Kwalitatief onderzoek…
- Gaat over betekenis, niet getallen
- Geeft niet maar één (goed) antwoord
- Stelt dat context belangrijk is:
o Context speelt een rol in de interpretatie (aanname KO)
o Erkent subjectiviteit in de data die geanalyseerd wordt
- Kan ervaringsgericht of kritisch zijn:
o Ervaringsgericht: de ervaringen van mensen, nadruk op betekenisgeving
o Kritisch: achter de ervaringen van mensen, cultuur, normen en waarden
- Is onderbouwd door ontologische assumpties: ‘zijnsleer’, wat is de werkelijkheid
o Relativisme: realiteit is afhankelijk (van de context), werkelijkheid wordt
ander ervaren en is subjectief
o Kritisch realisme: een pre-sociale werkelijkheid bestaat maar kunnen we
alleen deels leren kennen, iedereen kan het slechts uit eigen context bekijken
1
, o Realisme: er is een objectieve werkelijkheid buiten ons (kwantitatief
onderzoek voornamelijk)
- Is onderbouwd door epistemologische assumpties: ‘kennisleer’
o Positivisme: observeerbare feiten, er is een objectief meetbare werkelijkheid
o Contextualisme: kennis komt uit context, waarheid kan gevonden worden
maar is gebonden aan een bepaalde context
o Constructionisme: kennis is geconstrueerd en product van subjectieve visie
van de onderzoeker
- Gaat ook over kwalitatieve methodologie: van groot naar klein…
o Paradigma: de wereldbeelden achter de resultaten
o Methodologie: stappenplan van uitvoering onderzoek, volledig proces
Gefundeerde theorie benadering voor kwalitatief onderzoek
o Methodes/technieken: de manier van dataverzameling zonder te kijken naar
achterliggende structuren (paradigma’s)
- Gebruikt allerlei vormen van data:
o Interviews/focusgroepen: transcriptie maken
o Inhoudsanalyse: mediamateriaal
o Participerende observatie: veldaantekeningen
- Maakt gebruik van ‘kwalitatief denken’:
o Luister naar de participanten
o Kijk naar de betekenissen
o Structuur zoeken in de data
o Leren nadenken vanuit onderzoeksvragen in plaats van hypotheses, vragen
en geen verwachtingen
- Waardeert subjectiviteit en reflexiviteit:
o Subjectiviteit van de mensen die je onderzoekt, op zoek naar variatie en wees
zelf als onderzoeker ook subjectief
o Reflexiviteit: reflexie op jezelf als onderzoeker, de inzichten die je op doet
tijdens het onderzoek en je eigen rol daar in
Onderzoeksvragen: kenmerken…
- Gaan over iets nieuws of origineels, begin aan het onderzoek zonder
assumpties/verwachtingen
- Formulering bevat vaak: ‘Hoe…?’ of ‘Wat vinden…?’
- Relevant voor de wetenschap en de praktijk
Steekproeftrekking: je weet van tevoren niet hoeveel interviews je nodig gaat hebben
- Saturation/verzadiging: het punt waarna je geen nieuwe informatie krijgt, criterium
om te stoppen met steekproeftrekken
o Afhankelijk van de breedte van de onderzoeksvraag
2
, - Doelgerichte steekproef: criteria (van de onderzoekspopulatie) opstellen aan de
hand van de onderzoeksvraag als kenmerken voor het opstellen van de steekproef
- Steekproef strategieën:
o Gemakssteekproef: mensen die je kent
o Gestratificeerde steekproef: willekeurig steekproeftrekken uit groepen
Kwalitatief onderzoek is een cyclisch proces:
- Begint met een onderzoeksvraag
- Sensitizing concepts: concepten uit de literatuur die richting geven
- Tabula rasa: je begint open als onderzoeker, maar tegenwoordig niet volledig open
door sensitizing concepts
- Doelgerichte steekproef/dataverzameling: na dataverzameling van een participant
kritisch kijken naar de data en dit aanpassen voor volgende participanten
o Je mag tussendoor de onderzoeksvraag en steekproef aanpassen
- Analyses
Ethiek:
- Altijd werken met informed consent: zelf-determinatie en informatie
- Noemen van anonimiteit
Hoorcollege 2:
Dataverzameling methodes:
- Individuele interviews
- Focusgroepen
- Participant observatie
- Kwalitatieve content analyse
Interviews: professionele conversatie met het doel om een participant te laten praten
over hun ervaringen en perspectieven in hun taal en concepten, vast te leggen over een
onderwerp dat de onderzoeker bepaald heeft
- Semi-structureel: de onderwerpen en volgorde zijn gestructureerd maar de
antwoorden niet
- Voordelen:
o Je krijgt rijke en gedetailleerde informatie over individuen
o Flexibele data waarop door te vragen is, ongeplande data
o Belangrijke rol van de onderzoeker, structuur van het interview
- Nadeel: niet praktisch, kost veel tijd aan transcribatie en organisatie
Interview gids:
- Type vragen:
o Openende en sluitende vragen: introductie en afronding
3