Dit is de samenvatting van het vak micro-economie gedoceerd door prof. Heyndels, geschreven in . Ikzelf zit in mijn schakeljaar bedrijfskunde maar ook eerstejaarsstudenten van TEW en HI volgen dit vak. Combinatie slides hoc's handboek. Het document bevat ook voorbeeldexamenvragen (uit de quizze...
Samenvatting Inleiding tot de micro-
economie
Algemene doel: vertrouwd maken met de micro-economische manier van denken
Inhoudsopgave
1. H1: Ten principles of economics .............................................................................................................. 5
1.1 Economie (als wetenschap) .......................................................................................................................... 5
1.2 Economie onderzoekt: .................................................................................................................................. 5
1.3 10 principes van de economie van M&T = Mankiw en Taylor ..................................................................... 6
2. H3: the market forces of supply and demand ........................................................................................ 10
2.1 De marktwerking ................................................................................................................................ 10
2.2 De marktwerking: assumpties (= veronderstelling) ........................................................................... 10
1.3 Marktmacht ................................................................................................................................................ 11
2. De vraag (demand) ................................................................................................................................. 11
2.2.1 De individuele vraag ........................................................................................................................... 12
2.2.2 De marktvraag ................................................................................................................................... 14
2.3 Het aanbod......................................................................................................................................... 17
2.4 Het marktevenwicht ........................................................................................................................... 20
2.5 Prijzen als signaal: hoe prijzen de beschikbare middelen toewijzen .................................................. 23
H4: Elasticiteit ................................................................................................................................................ 24
4.1 Elasticiteit van de vraag ............................................................................................................................. 24
4.1.1 Prijs-elasticiteit van de vraag.............................................................................................................. 25
4.1.2 Inkomens-elasticiteit van de vraag..................................................................................................... 32
4.1.3 Kruisprijs-elasticiteit van de vraag ..................................................................................................... 32
4.2 Elasticiteit van het aanbod ......................................................................................................................... 33
4.2.1 Prijs-elasticiteit van het aanbod ......................................................................................................... 33
4.3 Toepassing .................................................................................................................................................. 37
H5: consumentengedrag ................................................................................................................................ 38
5.1 Het standaard economische model .................................................................................................... 38
5.1.1 Optimalisatie onder beperkingen ....................................................................................................... 38
5.1.2 Gedrag consument ............................................................................................................................. 39
5.2 De budgetbeperking – “kan” .............................................................................................................. 40
5.2.1 Budgetrechte & budgetbeperking ...................................................................................................... 40
5.2.2 Opportuniteitskost ............................................................................................................................. 40
5.2.3 Verandering in inkomen ................................................................................................................ 41
5.2.4 Verandering in prijs (a) -> prijsstijging .......................................................................................... 42
5.2.3 Verandering in prijs (b) -> prijsdaling ............................................................................................ 42
5.3 De voorkeuren – “wil” ........................................................................................................................ 43
H6: Competitieve markten ............................................................................................................................. 53
6.1 Productie en kosten .................................................................................................................................... 53
6.1.1 Productie ............................................................................................................................................ 53
6.1.2 Korte termijn: productiefunctie en marginaal product (MP) ............................................................. 54
6.1.3 Kosten ................................................................................................................................................. 55
6.1.4 Totale kosten (TC) ............................................................................................................................... 56
6.1.5 Totale kosten (TC), vaste kosten (FC) en variabele kosten (VC) .................................................... 56
6.2 Soorten kosten ................................................................................................................................... 57
6.2.1 Gemiddelde totale kosten (ATC) en marginale kosten (MC) .............................................................. 57
6.2.2 Gemiddelde variabele kosten (AVC) en gemiddelde vaste kosten (AFC) ...................................... 58
6.3 Meest typische vorm van de kostencurves ................................................................................................. 59
6.4 Kostencurves KT versus kostencurves LT .................................................................................................... 59
6.3 Totale opbrengst (TR) ................................................................................................................................. 61
6.3.1 TR hangt af van de marktvorm ...................................................................................................... 61
6.3.2 Totale, gemiddelde en marginale opbrensten bij volmaakte concurrentie .................................. 61
6.4 (maximale) Winst ............................................................................................................................... 61
6.4.1 Maximale winst .................................................................................................................................. 62
6.4.3 Maximale winst (II) ............................................................................................................................. 63
6.4.4 NIET produceren is soms “winstgevender” (minder verlieslatend) dan wél produceren .................. 63
6.5 Individuele aanbodcurve en marktaanbod ........................................................................................ 64
6.5.1 Individuele aanbodcurve op KORTE termijn ....................................................................................... 64
6.5.2 Individuele aanbodcurve op LANGE termijn ................................................................................. 65
6.5.3 MARKTaanbod ............................................................................................................................... 65
6.5.4 Een verschuiving van de vraag: KT en LT ....................................................................................... 66
6.5.5 LT aanbodcurve kan toch een positieve helling hebben indien: ................................................... 67
H7: consumenten, producenten en de efficiëntie van markten ...................................................................... 67
7.1 Normatieve vs. Positieve economie ................................................................................................... 67
7.1.1 Pareto-efficiëntie........................................................................................................................... 68
7.2 Consumentensurplus .......................................................................................................................... 68
7.2.1 Reservatieprijs en consumenten ................................................................................................... 68
7.2.2 uniek goed .......................................................................................................................................... 68
7.1.3 niet-uniek goed (=meer courante situatie)......................................................................................... 69
7.1.4 Marktvraag: consumentensurplus...................................................................................................... 70
7.3 Producentensurplus............................................................................................................................ 71
7.4 marktefficiëntie .................................................................................................................................. 71
7.4.1 Marktevenwicht ............................................................................................................................ 71
2
, 7.5 GEEN marktevenwicht ................................................................................................................................ 72
H13: Firms’ production decesions .................................................................................................................. 72
13.1 Gedrag producent..................................................................................................................................... 73
13.1.1 De isoquant....................................................................................................................................... 73
13.1.2 De marginale transformatievoet .............................................................................................. 74
13.2 Iso-kost ..................................................................................................................................................... 75
13.2.1 Isokost curves ........................................................................................................................... 75
13.3 Keuze (optimalisatie).......................................................................................................................... 76
13.3.1 Producent minimaliseert kosten (bij gegeven technologie) ............................................................. 76
13.3.2 Producent maximaliseert productie (bij een gegeven budget) ................................................ 77
13.3.3 Evenwicht is telkens: ................................................................................................................ 78
H14: market structures I : Monoply ................................................................................................................ 78
14.1 Marktmacht ....................................................................................................................................... 78
14.1 Waarom ontstaan monopolies? ......................................................................................................... 79
14.1.1 Monopolies bestaan t.g.v toetredingsbarrières ............................................................................... 79
14.2 Prijs- en outputbeslissingen onder monopolie ................................................................................... 81
14.2.1 Vraag van de individuele onderneming ............................................................................................ 81
14.2.2 Totale opbrengst (TR) ............................................................................................................... 81
14.2.3 Marginale opbrengsten (MR) ................................................................................................... 83
14.2.4 Maximale winst ........................................................................................................................ 86
14.3 Welvaartskost van monopolie .................................................................................................................. 87
14.4 Prijsdiscriminatie ...................................................................................................................................... 88
14.5 Overheidsbeleid t.a.v. monopolies ........................................................................................................... 91
H15: Market structures II: monopolistic competition ..................................................................................... 93
15.1 Concurrentie en winstmaximalisatie bij productdifferentiatie ................................................................. 94
15.1.1 Vraag individuele onderneming ....................................................................................................... 94
15.1.2 Korte termijn vs. lange termijn ......................................................................................................... 95
15.1.3 Vergelijking met (LT) evenwicht volmaakte concurrentie ................................................................ 96
15.2 Reclame en branding ................................................................................................................................ 97
15.2.1 De sociale waarde van reclame ........................................................................................................ 97
15.2.2 Merknamen (brand names) .............................................................................................................. 98
H16: market structures III: oligopoly .............................................................................................................. 99
16.1 Evenwicht bij duopolie ............................................................................................................................ 100
16.1.1 Interdependentie = onderling afhankelijk ...................................................................................... 100
16.1.2 Grootte van de oligopolie ............................................................................................................... 102
16.2 Speltheorie, meer algemeen ................................................................................................................... 104
16.2.1 Het Prisoner’s Dilemma .................................................................................................................. 104
16.2.2 Tacit collusion (= stilzwijgende samenwerking) ............................................................................. 107
H19: interdependence and the gains from trade .......................................................................................... 108
19.1 De productiemogelijkheden – curve (PPF) .............................................................................................. 109
19.1.1 Productiefunctie (= macro-economisch) ........................................................................................ 109
19.1.2 Productiemogelijkhedencurve........................................................................................................ 109
19.1.3 Opportuniteitskost en vorm PPF .................................................................................................... 110
19.1.4 Verschuiving van de PPF ................................................................................................................. 110
19.2 Handel .................................................................................................................................................... 111
3
, 19.2.1 Voorbeeld van wel handel drijven.................................................................................................. 111
19.2.2 Geen handel ................................................................................................................................... 112
19.2.3 Specialisatie en handel ................................................................................................................... 112
19.2.4 Eén van beiden is productiever in ‘alles’ ........................................................................................ 113
19.2.5 (Gedeeltelijke) specialisatie en handel ........................................................................................... 114
19.3. Comparatieve voordelen ....................................................................................................................... 115
19.3.1 Absoluut en comparatief (relatief) kostenvoordeel ....................................................................... 115
19.3.2 Comparatief kostenvoordeel en ‘gains from trade’ ....................................................................... 115
19.4 Determinanten van (internationale) handel ........................................................................................... 119
19.4.1 The equilibrium without trade ....................................................................................................... 119
19.4.2 De wereldprijs ................................................................................................................................. 119
19.5 Winnaars en verliezers bij internationale handel ................................................................................... 120
19.5.1 Winnaars en verliezers in geval van export .................................................................................... 120
19.5.2 Winnaars en verliezers in geval van import ................................................................................... 121
19.6 Handelbeperkingen ................................................................................................................................ 122
19.6.1 Invoerheffingen (‘tariffs’) ............................................................................................................... 122
19.6.2 Invoerquota .................................................................................................................................... 123
19.6.3 Niet-tariffaire beperkingen ............................................................................................................ 124
19.6.4 Argumenten pro handelsbeperkingen............................................................................................ 125
H10: Public goods, common goods and merit goods .................................................................................... 125
10.1 Soorten goederen ................................................................................................................................... 126
10.2 Public goods (publieke goederen) ........................................................................................................... 127
10.2.1 Free rider probleem (= vrijbuitersprobleem) ................................................................................. 127
10.3 Gemeenschappelijke hulpbronnen (common resources) ........................................................................ 128
10.3.1 Gemeenschappelijke hulpbronnen................................................................................................. 128
10.3.2 Oplossingen voor de uitputting van de gemeenschappelijke hulpbronnen ................................... 128
10.4 Merit goods (verdienstegoederen) ......................................................................................................... 129
10.4.1 Merit goods .................................................................................................................................... 129
10.4.2 De-merit goods ............................................................................................................................... 129
H11: Externalities and market failure ........................................................................................................... 129
11.1 Externe effecten...................................................................................................................................... 129
11.1.1 Definities ......................................................................................................................................... 130
11.2 Marktinefficiëntie ................................................................................................................................... 131
11.2.1 Externe kost .................................................................................................................................... 131
11.3 Private oplossingen voor externe effecten ............................................................................................. 133
11.3.1 Mogelijke (private) oplossingen ..................................................................................................... 133
11.3.2 Private oplossingen zijn niet altijd mogelijk ................................................................................... 134
11.4 Publieke oplossingen voor externe effecten ........................................................................................... 135
11.4.1 Optimaal niveau van vervuiling – voorbeeld .................................................................................. 135
11.4.1 Mogelijke publieke oplossingen ..................................................................................................... 135
11.4.2 Vergelijking van regulering en Pigouviaanse belasting ................................................................... 137
= houdt zich bezig als een eenvoudige herkenbare spanning tussen de oneindige behoeften die we
hebben en de beperkte middelen die er zijn.
Omdat de doorsnee mens niet genoeg geld heeft om alles te kopen dat hij/ zij wil, moet men kiezen.
(Uitgebreide uitleg: zie hieronder)
Etymologisch komt het woord economie van Oikonomos, wat ‘huishoudkunde’ betekent.
Economie is de studie die zich bezighoudt met keuze. Wat je wil is oneindig, je wil altijd meer, hiervoor
moet je meestal iets opofferen (geld). Maar er zijn beperkte middelen, alles wat we hebben in schaars.
Centrale vragen die de economische wetenschap zich stelt:
• Wat produceren?
• Hoe produceren?
• Voor wie produceren?
Hierbij is het uitgangspunt: in de maatschappij zijn een aantal productiefactoren aanwezig:
= de beperkte middelen
• Arbeid (L = Labour)
• Kapitaal (K = Kapital)
• Grondstoffen / Natuur (N = Nature)
Hierdoor kunnen we produceren. Maar de hoeveelheden zijn beperkt. Wat we willen produceren, is
oneindig veel (= oneindige behoeften). Daardoor moeten er keuzes gemaakt worden.
‘Economics is the science which studies human behaviour as a relationship between ends and scarce
means that have alternative uses’.
Scarcity (schaarste) and choice (keuze):
We kunnen niet altijd voldoen aan al onze noden en alles wat we willen. Dev raag naar dingen is vaak
groter dan de mogelijkheid om deze te vervullen. Schaarste betekent dat de gemeenschap beperkte
middelen heeft en we kunnen niet iedereen geven wat hij/zij wil. Dit betekent dat een huishouden keuzes
moet maken, kijken naar het inkomen en vervolgens kijken wat er mee gedaan kan worden om aan onze
noden te voldoen.
1.2 Economie onderzoekt:
• Hoe mensen beslissingen nemen
• Hoe mensen interageren met elkaar
= De micro-economie
= Bestudeert de manier waarop huishoudens en bedrijven beslissingen nemen en hoe ze in
specifieke markten met elkaar omgaan.
→ Micro-economie als manier van denken omtrent individueel menselijk gedrag in het algemeen.
(‘in het algemeen’ = in eerder welke context, gaat niet enkel over mensen die bepaalde dingen
kopen/ produceren).
• Invloeden op economie als geheel
= De macro-economie
= Bestudeert fenomenen die de gehele economie bestrijken. (werkloosheid, economische groei,
inflatie, werkloosheid,…)
5
,1.3 10 principes van de economie van M&T = Mankiw en Taylor
MICRO-ECONOMIE
• Mensen moeten keuzes maken (1)
“ There is no such thing as a free lunch. “
Wanneer men een keuze maakt en moet kiezen tussen verschillende opties, hebben deze opties voor- en
nadelen.
Voorbeeld: beslissen wat ik volgende week maandag om 9u ga doen. Naar de les gaan, thuis studeren of
een wedstrijdje voetbal spelen?
De mate waarin de voordelen opwegen tegen de nadelen, beïnvloedt de beslissing.
Economische benaming voor- en nadelen: voordelen = baten, nadelen = kosten.
• Rationele mensen denken in de marge (3)
= Mensen beslissen eenheid per eenheid. Voordelen van een eenheid = de marginale baten.
Voorbeeld: ik ga volgende week maandag tussen 9 en 10 uur naar de les. Dit doe ik enkel volgende week,
het staat nog niet vast voor het komende (academie)jaar dat ik elke maandagochtend hetzelfde doe.
Nadelen van een eenheid = de marginale kosten (=hetgeen men moet opgeven om die bepaalde activiteit
te doen).
• De kosten van iets worden bepaald door datgene dat we opgeven om het te krijgen (2)
Als we geld opgeven, spreken we over een opportuniteitskost (=wat je moet opgeven).
Opportuniteitskost bestaat uit 2 componenten:
Opportuniteitskost (OPK) = expliciete kost + impliciete kost
• De expliciete kosten
= het geld dat je moet betalen indien je activiteit x kiest
6
, 28€ - 0€ = 28€
15€ - 0€ = 15€
32€ - 10€ = 12€
Naar les gaan = 0€ want je hebt je inschrijvingsgeld al betaald, er is geen vast bedrag per les dat je moet
betalen.
Thuis (of op kot studeren) = 0€ want de huishuur/ kothuur is sowieso al betaald.
Wedstrijdje voetbal = 10€ (fictief bedrag) want je moet per match de zaal huren.
• De impliciete kosten
= de waarde van het beste alternatief waaraan je verzaakt.
Bijvoorbeeld: als je naar de les gaat kan je niet thuis studeren of gaan voetballen.
Voorbeeld:
Impliciete kost van naar de les gaan is 22 euro.
→ Want het beste alternatief hier is voetballen wat 22 euro kost.
Impliciete kost van thuis studeren is 28 euro.
→ Want het beste alternatief is hier naar de les gaan wat 28 euro kost.
Impliciete kost van een wedstrijdje voetballen is 28 euro.
→ Want het beste alternatief hier is naar de les gaat wat 28 euro kost.
Totaal voor- of nadeel van een beslissing:
= marginale baten – expliciete kosten – impliciete kosten
7
, Hoe moet je dit interpreteren?
Naar de les gaan heeft een waarde van 6 euro. En een OPK van 22€
Thuis studeren heeft een negatieve waarde van 13 euro. En een OPK van 28€
Gaan voetballen heeft een negatieve waarde van 6 euro. En een OPK van 38€
→ Dus: men beslist om naar de les te gaan.
Positieve waarde
= de voordelen zijn groter dan de nadelen
= de marginale voordelen zijn groter dan de marginale nadelen
= de marginale baten zijn groter dan de marginale kosten
Negatieve waarde
= de nadelen zijn groter dan de voordelen
= de marginale nadelen zijn groter dan de marginale voordelen
= de marginale kosten zijn groter dan de marginale baten
• Mensen reageren op prikkels (4)
Mensen reageren op prikkels. Mensen reageren wanneer de kosten van iets veranderen.
Als de prikkel sterk genoeg is: verandert de beslissing. Als de prikkel niet sterk genoeg is: verandert de
beslissing niet.
Voorbeeld: nu kost de huur van de voetbalzaal (expliciete kost) 10 euro, maar wat als dat verandert naar
maar 1 euro? → dan is er een prikkel / incentive om van idee te veranderen.
Les
= - 3 euro
Op kot studeren
= - 16 euro
Voetbal
= + 3 euro
! als de expliciete kost verandert, verandert de marginale kost en dus de totale- en opportuniteitskost
ook. !
Door de verandering in de expliciete kost van het spelen van voetbal, beslist men rationeel voor voetbal
spelen omdat de positieve waarde 3 euro bedraagt. En, wordt naar de les gaan een negatieve waarde van
3 euro en thuis studeren wordt een negatieve waarde van 16 euro.
DUS algemeen besluit: rationele agenten veranderen gedrag als kosten of baten (voldoende) veranderen.
→→→ = deze 4 principes houden in hoe mensen beslissingen nemen
8
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lenkabraekman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,19. Je zit daarna nergens aan vast.
