Personen- en familierecht samenvatting
Hoofdstuk 1
Art. 1:1 BW → ‘Allen die zich in Nederland bevinden, zijn vrij en bevoegd tot het genot van
burgerlijke rechten’.
Niemand is rechteloos, in de zin dat hij niet in staat is rechtssubject, drager van rechten en
plichten, te zijn. zonder deze zogeheten ‘algemene rechtsbevoegdheid’ is een vrije
samenleving moeilijk voorstelbaar.
Persoonlijkheid
Persoonlijkheid begint bij de geboorte, vanaf dat moment is men een rechtssubject en wordt
men dus drager van rechten en plichten. Art. 1:2 BW roept daarnaast de fictie in het leven
dat het kind waarvan de vrouw zwanger is als reeds geboren wordt aangemerkt, indien dit in
het belang van het ongeboren kind is en mits het levend ter wereld komt.
- Deze fictie speelt een belangrijke rol in het erfrecht: het levend geboren kind kan als
erfgenaam optreden in een nalatenschap die voor diens geboorte openviel.
De naam
We onderscheiden de voornaam en de geslachtsnaam (ook wel achternaam). Iemand zijn
voornaam (of voornamen) is de naam die als zodanig in de geboorteakte staat vermeld (art.
1:4 lid 1 BW).
- Ouders mogen voornamen kiezen
- Wijziging voornaam? → verzoek indienen bij de rechtbank art. 1:4 lid 4 BW.
- Geen naam gekozen? Dan bepaald de ambtenaar de naam art. 1:4 lid 3 BW.
Beperkingen van het geven van een naam in art. 1:4 lid 2 BW:
- Indien de naam ongepast is mag deze niet gegeven worden;
- Indien de voornaam overeenstemt met bestaande geslachtsnaam (tenzij het een
gebruikelijke voornaam is).
Welke geslachtsnaam krijgt een kind?
De wet kent het systeem dat uitgaat van keuzevrijheid van ouders. Art. 1:5 lid 4 BW bepaalt
dat indien een kind door geboorte in familierechtelijke betrekking tot beide ouders komt te
staan, de ouders gezamenlijk voor of bij de aangifte van de geboorte verklaren wiens
geslachtsnaam het kind zal hebben. De gezamenlijke verklaring kan dus ook al voor de
geboorte worden gedaan. Dit is vooral uit praktisch oogpunt wenselijk, aangezien de wet
verplicht om binnen dir dagen na de bevalling aangifte te doen (art. 1:19 e lid 6 BW). Wordt
er geen gezamenlijke keuze gemaakt, dan prevaleert de naam van de vader c.q. duomoeder
(art. 1:5 lid 5 aanhef en sub a jo. lid 13 BW).
- Zijn of haar broers en zusters zullen dezelfde achternaam krijgen als het eerste kind
heeft gekregen (art. 1:5 lid 8 BW). Dit geldt ook wanneer er geen keuze is gedaan en
de naam door de wet is bepaald.
Veranderen van geslachtsnaam is minder eenvoudig dan het veranderen van een voornaam.
Hiertoe zal de betreffende persoon, of zijn wettelijk vertegenwoordiger, een verzoek bij de
Koning moeten indienen (art. 1:7 lid 1 BW).
1
,Welke achternaam voeren tijdens huwelijk?
Art. 1:9 BW geeft aan echtgenoten/geregistreerd partnerschap het recht om vier opties te
kunnen kiezen voor het voeren van een achternaam bij het huwelijk:
1. Je eigen geslachtsnaam blijven voeren (onveranderd dus);
2. In plaats van de eigen geslachtsnaam de andere naam te voeren;
3. Voorafgaand aan de eigen geslachtsnaam de andere naam te voeren;
4. Volgend op eigen geslachtsnaam de andere naam te voeren.
Woonplaats
- Art. 1:10 BW e.v.
- Daar waar de woning zich bevindt. (Voor natuurlijke personen.)
- Geen vaste woonplaats? → je werkelijke verblijfplaats;
- Voor minderjarigen? → zelfde als woonplaats als degene die gezag heeft art. 1:12
BW;
- Belangrijk voor uitbrenging van dagvaarding.
Huwelijk
Er bestaan twee soorten huwelijken: het kerkelijk huwelijk en het burgerlijk huwelijk. Een
kerkelijk huwelijk is geen rechtsgeldig huwelijk. Teneinde ook niet die indruk te wekken,
mogen godsdienstige plechtigheden pas plaatshebben, nadat het burgerlijk huwelijk is
voltrokken en de bedienaar van de desbetreffende religieuze eredienst daarvan in kennis
heeft genomen (art. 1:68 BW).
Materiële vereisten voor aangaan van een huwelijk:
- Twee personen van verschillend of gelijk geslacht (art. 1:30 BW);
- Geen polygamie (art. 1:33 BW) → je mag maar met 1 persoon tegelijk getrouwd zijn;
- Minimale leeftijd van 18 jaar (art. 1:31 BW);
- Geen bloedverwantschap in opgaande/ neergaande lijn of broer/zus, neef/nicht mag
niet, tenzij verklaring van art. 1:41/ 1:41a BW.
Een gewichtige redenen kan zijn dat een broer of zus uit adoptie is, dan heb je
niet een bloedverwant art. 1:41 lid 2 BW.
Formele vereisten voor aangaan van een huwelijk:
- Bekendmaken voornemen huwelijk bij ambtenaar van de burgerlijke stand art. 1:44
BW;
- Twee weken wachttijd (art. 1:61 BW) waarom? Ambtenaar burgerlijke stand moet
kijken of het huwelijk wel kan, zoals bloedverwanten, familie bezwaren etc. kan het
huwelijk worden gestuit? (tegenhouden van huwelijk).
Geregistreerd partnerschap
Het geregistreerd partnerschap werd in Nederland ingevoerd in een periode waarin de tijd
nog (net) niet rijp was voor het ‘homohuwelijk’, maar men wel een juridisch gelijkwaardige
samenlevingsvorm wilde mogelijk maken voor personen van gelijk geslacht. Een
geregistreerd partnerschap heeft het voordeel dat het in sommige landen makkelijker wordt
erkend dan een huwelijk. Bovendien kiezen veel stellen, homo en hetero, voor een
geregistreerd partnerschap, omdat ze het huwelijk als instituut, om wat voor een reden dan
ook, niet zien zitten.
2
, - Het geregistreerd partnerschap kan op vrijwel alle punten worden gelijkgesteld met
het huwelijk. Dus zowel met betrekking tot de vereisten voor totstandkoming (art.
1:80a BW), als de regels betreffende het ‘huwelijks’vermogensrecht (art. 1:80b BW),
alsook de regels der echtscheiding (art. 1:80d; art. 1:80 e BW).
Verschillen geregistreerd partnerschap met het huwelijk:
- Geen Ja-woord maar een akte + handtekening;
- Uit elkaar? Geen rechter nodig.
Personen- en familierecht en het EVRM:
- Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek staan de belangrijkste bepalingen in;
- Europees verdrag van de rechten van de mens aanvullend;
EVRM, art. 8 en 14 EVRM;
Art. 8 gaat over ongestoord gezinsleven;
Art. 14 is het discriminatieverbod.
Afstamming en adoptie algemeen
• Titel 11 (afstammingsrecht) en 12 (adoptie) Boek 1 BW
• Art. 1:197 BW: Een kind, zijn ouders en hun bloedverwanten staan in
familierechtelijke betrekking tot elkaar (tussen het kind en ouders en verwanten
bestaat een juridische verwantschap)
• Verschil tussen bloedverwantschap en aanverwantschap
• Bloedverwantschap ontstaat bij de geboorte, rechtstreeks van ouders afstammen,
broers/zussen, neven en nichten.
• Aanverwantschap: ontstaat door huwelijk
• Familierechtelijke betrekking o.a. van belang voor gezag, erfrecht, nationaliteit
Juridisch moederschap
Art. 1:198 lid 1 BW
a. vrouw uit wie het kind is geboren (= biologische moeder / geboorte moeder)
b. vrouw die op het tijdstip van de geboorte van het kind is gehuwd of door een gp is
verbonden met de vrouw uit wie het kind is geboren indien sprake is van kunstmatige
donorbevruchting en de overleden echtgenote/geregistreerd partner (vereisten: de
biologische moeder en partner moeten met elkaar gehuwd zijn of een geregistreerd
partnerschap + het kind moet door kunstmatige donorbevruchting tot stand zijn
gekomen en de identiteit van de donor mag niet bekend zijn. als aan deze vereisten
zijn voldaan dan is ook de partner van de biologische moeder de juridische moeder
van het kind, ontstaat van rechtswege.
c. vrouw die het kind heeft erkend (1:203-1:206 BW), niet van rechtswege maar nadat
erkenning is gegeven.
d. vrouw wier ouderschap gerechtelijk is vastgesteld (1:207-1:208 BW), ook niet van
rechtswege pas nadat RB moederschap heeft vastgesteld.
e. vrouw die het kind heeft geadopteerd (1:227-1:232 BW)
• De moeder sub a is tevens de biologische moeder.
• De moeder sub b, c, d en e wordt duomoeder genoemd. Zij is niet de biologische
moeder
3
