Pedagogische taken van het
onderwijs
AOLB1 – 2020/2021
Inhoudsopgave
College 1 (12/11/2020) Wat is het doel van onderwijs?..................................................................................2
Artikel 1 Biesta, G. Tijd voor pedagogiek..............................................................................................................5
Artikel 2 Benner, Algemene pedagogische grondbegrippen................................................................................6
College 2 (19/11/2020) De vorming van burgers............................................................................................. 8
Artikel 3 Van der Ploeg, P. Questioning praticipation and solidarity as goals of citizenship education............10
Artikel 4 Hand, M. Should we teach homosexuality as a controversial issue?...................................................12
College 3 (26/11/2020) De vorming van personen........................................................................................13
Artikel 5 Biesta, G. Persoonsvorming in het onderwijs: over vorming-van-personen en vorming-tot-persoon-
willen-zijn............................................................................................................................................................17
Artikel 6 Dohmen, J. Over de noodzaak van Bildung in het onderwijs...............................................................19
College 4 (3/12/2020) Fenomenologische pedagogiek, de pedagogische opdracht van de school..................20
Artikel 7 Van Manen, M. Weten wat te doen wanneer je niet weet wat te doen.............................................23
Artikel 8 Pols, W. Je moet op dat moment reageren en je weet nooit of je het juiste doet...............................24
College 5 (17/12/2020) Waarom lijken scholen zo op gevangenissen? Vrijheid en disciplinering in het
onderwijs..................................................................................................................................................... 26
Artikel 9 Rousseau, Emile (fragment).................................................................................................................27
Artikel 10 Foucault, discipline and punish (fragment)........................................................................................28
College 6 (7/01/2021) Waarom hebben we scholen nodig? Over kritische pedagogiek en privatisering.........30
Artikel 11 Illich, I. Descooling society – H1. Why we must disestablish school..................................................32
Artikel 12 Tooley, J. Towards education without the state: the learning society and the market.....................33
Literatuurlijst............................................................................................................................................... 34
,College 1 (12/11/2020) Wat is het doel van onderwijs?
Paideia
‘Inleiden in de cultuur’
- Praktische kennis
- Theoretische/wetenschappelijke kennis
- Vorming
Wat is pedagogiek? (Filmpje)
- Emotionaliteit en omgaan met elkaar en zorg hebben voor elkaar nemen mensen
vaak nauw met pedagogiek, maar hier gaat het eigenlijk niet om in pedagogiek.
- Opvatting van heel lang geleden hoe ga je kinderen in de praktijk van hun jonge
leven inleiden in de culturen waarin zij terecht komen?
- Je moet het zien als filosofisch vraagstuk.
Verschillende theorieën:
- Geesteswetenschappelijk- hermeneutisch
o Week 1 – 4 (in colleges behandeld)
o Doel van opvoeding van onderwijs
- Kritisch-dialectisch
o Week 6 – 7 (in colleges behandeld)
o Rol van de school in de samenleving
Vertaling naar vraagstukken:
- Kun je als leraar je leerlingen moreel vormen? Is dat wenselijk?
- Hoe kun je leerlingen opvoeden tot goede burgers?
- Waarom lijken scholen zo op gevangenissen?
- Waarom hebben we scholen nodig?
Gert Biesta inspiratiebronnen zijn Hanna Arendt en Dietrich Benner
Hanna Arendt
- Primaat bij het politieke
o Onderscheid tussen arbeid/werken/handelen
o Handelen is hoe jij als individu de wereld intreedt om je mening kenbaar te
maken.
- Het politieke is ‘de wereld’
o Handelende mensen: discussies, actiegroepen, publiceren, enz.
- Pluraliteit is belangrijk: het politieke bestaat pas in de pluriformiteit
o Er zijn meer meningen, veelheid aan diversiteit
Essay ‘De crisis van de opvoeding’ (geschreven door Arendt)
- Twee complexe dilemma’s
o Welke rol zouden politieke kwesties moeten spelen?
o Hoe moet je je als docent verhouden tot de geschiedenis/traditie?
,Het ontbreekt anders gezegd aan een pedagogisch taal… de aandacht voor de doelen van
onderwijs, en het waartoe. (Gert Biesta)
- Waarom zouden we cononieke boeken moeten lezen? En niet alleen aansluiten bij de
leefwereld van kinderen en wat zij leuk vinden?
Arendts geeft aan dat er een crisis in het onderwijs is ontstaan
Omzeilen van complexe dilemma’s rond pluraliteit en geschiedenis
- Docenten nemen geen verantwoordelijkheid voor de wereld waarin we leven: niet
erkennen van pijnlijke geschiedenissen en ruimte geven aan tegenstrijdige meningen
o In plaats daarvan: ‘amor mundi’ liefde voor de wereld (pluraliteit en
meningsverschil)
- ‘Lesgeven voor het leven’ in plaats van ‘lesgeven voor de wereld’
o Onderwijs als ‘sociale vaardigheden’ beleefd zijn, respect tonen
o In plaats van de wereld van pluraliteit en meningsverschillen
Doelen van onderwijs volgens Arendt
- Inleiden in de cultuur, tradities
- Zorgen voor zelfstandige leerlingen, een nieuwe generatie van zelfstandig denkende
leerlingen
Dietrich Benner
Wat is de grootste invloed op de ontwikkeling van een kind?
- Aanleg/genen?
- Omgeving?
- Opvoeding?
Benner vindt:
- Aanleg en omgeving = 100%
- Pedagogisch handelen is van een andere orde. Het is niet gericht op de vraag hoe het
de vorming kan beïnvloeden, maar hoe in dat proces een ‘ik’ naar voren kan treden:
het gaat om de vraag wat leerlingen met hun talenten en vorming gaan doen.
bijvoorbeeld emancipatie tussen ‘zwarte’ en ‘witte’ mensen, verhaal van Rosa
Parks die niet opstaat voor de witte medemens in de bus.
- Niet de vraag: hoe wordt iemand gevormd, maar: wat doe je met die vorming
Twee klassieke pedagogische grondbegrippen
- Mensen kunnen leren (Bildsamkeit)/principe van de vormbaarheid
gelijkheidspostulaat: ieder kind heeft de mogelijkheid tot leren
- Mensen worden door andere mensen uitgedaagd tot eigen activiteit (Affordering zur
Selbsttätigkeit)/activiteitsprincipe
Constitutieve principes (universeel, bovenhistorisch)
,Pedagogische interactie: twee dimensies
Bildsamkeit
- Principe van vormbaarheid: kind kan zich met behulp van de cultuur en in relatie tot
de ander vormen en gevormd worden.
In relatie tot de cultuur (relatie met Arendt)
- Mensen werken aan eigen bestemming
o Onbepaaldheid/openheid van menselijke aanleg: meewerken aan eigen
opvoeding
Tweede dimensie
Uitdaging tot eigen activiteit
- Menselijk handelen (of de menselijke ‘praxis’) is volledig vrij
- Meer dan alleen ‘keuzevrijheid’: mensen kunnen iets geheel nieuws creëren.
o Arendt: nataliteit/’handelen’ iedere generatie kan iets nieuws doen
Greta Thunberg, klimaatverandering en protest. Ze is als eigen persoon
verschenen en heeft het helemaal zelf gedaan.
Het resultaat van de opvoeding is eigenlijk altijd een verassing
Gert Biesta
- Socialisatie, kwalificatie en subjectificatie
Doelen van onderwijs
- Kwalificatie kennisoverdracht (vaardig)
- Socialisatie het leren kennen van omgangvormen en tradities/geschiedenis
(aardig)
- Subjectificatie persoonsvorming (waardig)
Pedagogische vraagstukken zitten meer op het vlak van socialisatie en subjectificatie
- Hoe leidt je kinderen in in de wereld van de cultuur?
- Hoe komen de kinderen tot individueel persoon tot uiting?
Biesta. Persoonsvorming: twee modaliteiten
- Vorming van personen
o Bildung
o Verhouding van individu tot traditie, gemeenschap, normen en waarden
Maar wat doet deze persoon met al die Bildung? Wat ga ik met mijn vrijheid doen?
- Vorming tot persoon-willen-zijn
o ‘Erziehung’
o Subjectificatie
Nataliteit
‘Handelen’
Vraagstuk van vrijheid: de ‘reality check’
- Volwassen vrijheid: vrijheid die reality check wil ondergaan
o Pedagogische paragraaf is wereldgericht
Weerstand: inhoudelijk uitdagend, sociaal complex
Onderbreking en vertraging
- Denkvraag: kun je een voorbeeld geven uit je eigen lespraktijk/lesobservaties van de
reality check?
, Artikel 1 Biesta, G. Tijd voor pedagogiek
Begrippen:
- Existentiële vragen - Subjectiverend onderwijs
- Handelingswetenschap - Kwalificatie
- Bildung - Socialisatie
- Wereldvernietiging - Subjectificatie
- Zelfvernietiging
Existentiële vragen: vragen over hoe we als mensen proberen te leven en samen te leven.
Handelingswetenschap: het ondersteunen en verbeteren van het menselijk handelen als
insteek handelen speelt zich af in het domein van het veranderlijke.
Redenen voor ‘zwakke’ relatie tussen handelingen en gevolgen:
- Empirisch, opvoeding en onderwijs zijn processen die lopen op betekenis en
interpretatie.
- Normatief, we zien een kind als object en subject: eigenstandig individu.
Pedagogiek moet de prijs van effectiviteit in beeld brengen in pedagogische en humane zin
Indoctrinatie is mogelijk: denken en doen van de andere mens volledig onder controle
krijgen.
Denken over opvoeding en onderwijs in termen van Bildung (individuering):
- Hoe worden mensen wie ze zijn?
o Hangt cruciaal af van interactie met cultuur: dat alles wat door mensen is
voortgebracht.
- Educatief project dat beoogt kind en cultuur met elkaar in contact te brengen zodat
het kind zich aan de cultuur kan ontwikkelen
Vrijheid subjectiviteit existentiële vraag
In pedagogiek gaat het om persoonsvorming: vorming-tot-persoon-willen-zijn manier
waarop de mens bestaat.
Böhm: ons bestaan als persoon wordt gekenmerkt door de mogelijkheid om te denken,
spreken en in vrijheid te handelen en verantwoordelijkheid voor die vrijheid kunnen nemen.
Het vraagstuk van de persoon moet niet worden verward met die van persoonlijkheid
Het risico bestaat dat de existentiële vraag van het persoon zijn wordt binnengezogen in
de wereld van de persoonlijkheidspsychologie en de bijbehorende psychometrie.
Wereldvernietiging: risico dat we te hard drukken en daarmee datgene of diegene waarmee
we in dialoog proberen te komen, kapot maken.
Zelfvernietiging: we geven de moed op, de wereld wordt ons te veel. We trekken ons eruit
terug.
Volwassen in de wereld zijn: uithouden in het midden van deze 2.
Subjectiverend onderwijs: ontmoeting met de realiteit mogelijk maken.
