Samenvatting Gezondheidspsychologie
Hoofdstuk 1 WAT IS GEZONDHEID?
Terreinen gezondheidspsychologie
- Sociale psychologie
- Behaviorisme
- Klinische psychologie
- Cognitieve psychologie
Psychologie: wetenschappelijk onderzoek naar mentale, psychosociale en biologische processen en
gedragsmatig functioneren
- Onderzoek vindt plaats door middel van systematische observatie van waarneembaar
gedrag en aanvullend daarop ook door middel van zelfrapportage (vragenlijst).
Empirisme: het elementaire principe dat we de wereld via zintuigelijke waarneming kunnen leren
kennen
- Bijv. ervaring en waarnemen zintuigen
- Feitelijk en systematische analyse empirische methoden
- Door middel van empirisch onderzoek onderzoeken psychologen de geldigheid van hun
hypothesen en theorieën
Inferentie: redenering waarbij een conclusie wordt afgeleid uit een of meer premissen.
- Bijv. ‘Het regent, dus zijn de straten nat’
- Premissen: stelling waar je van uitgaat in een redenering
Een van de belangrijkste doelen van de gezondheidspsychologie, is inzicht krijgen in de
biopsychosociale factoren die belangrijk zijn voor:
- De bevordering en het in stand houden van de gezondheid
- De verbetering van de gezondheidszorg en het gezondheidsbeleid
- De preventie en behandeling van ziekte
- De oorzaken van ziekte: bijvoorbeeld risicofactoren en kwetsbaarheid
Gezondheidspsychologie (kan als toegepaste wetenschap worden beschouwd)
Verschillende doelen kunnen onderscheid worden:
- Kwantificeren bijv. als onderzocht wordt hoeveel procent van de
middelbareschoolleerlingen jonger dan zestien jaar alcohol drinken
- Beschrijvend bijv. wanneer gekeken wordt naar de basiskenmerken (geslacht, leeftijd,
sociaaleconomische status) van de middelbareschoolleerlingen die alcohol drinken
- Voorspellende factoren
Medische psychologie Een psychisch probleem is een symptoom van een
achterliggend lichamelijk gebrek. Door het gebrek weg te
nemen kan het symptoom verdwijnen en kan de patiënt weer
gezond worden
Gedragsgeneeskunde Ziekte heeft vaak te maken met aangeleerde slechte
* Het gedachtegoed van het behaviorisme is in de
gedragsgeneeskunde richtinggevend.
gewoonten. Het is dus mogelijk om slechte gewoonten af te
leren en goede daarvoor in de plaats aan te leren
(conditioneren). Daardoor kan de patiënt weer gezond
worden.
1
, Psychosomatische geneeskunde Lichaam en geest hebben beide invloed op gezondheid en
ziekte.
Medische sociologie Gezondheid en ziekte moeten in een breder sociaal
perspectief worden geplaats. Het gezin, de familie, de
woonplaats, de leefsituatie en de cultuur zijn van invloed op
de gezondheid
Klinische psychologie Vakgebied dat zich specialiseert in de diagnostiek en
behandeling van mensen met psychische problemen
Opvattingen over gezondheid kunnen verschillen per individu en per familie, per tijdvak, cultuur en
per sociale klasse.
Biomedisch ziektemodel (diagnose-receptmodel): de opvatting dat ziekte en symptomen een
achterliggende fysiologische verklaring hebben
*fysiologisch: door de natuur bepaald, de natuurlijke verrichtingen van levende wezens of hun organen betreffend
- Stelt dat een symptoom van een ziekte een achterliggende oorzaak heeft die via medische
interventie kan worden genezen.
- Volgens dit model bestaat er een directe, causale relatie tussen een ziekte en de
symptomen ervan
- Aangenomen wordt dan ook dat het wegenemen van de oorzaak van een ziekte zal leiden tot
het verdwijnen van de symptomen en herstel van de gezondheid
- Reductionisme
Biopsychosociaal ziektemodel: het standpunt dat ziekten en symptomen door een combinatie van
lichamelijke, sociale, culturele en psychologische factoren kunnen worden verklaard
- Dit model neemt nadrukkelijk de subjectiviteit of beleving van gezondheid en ziekte mee in
de beoordeling van de gezondheid
- Interactie tussen biologische processen en psychologische en sociale invloeden
Het biomedische model richt zich op de ziekte, het biopsychosociale model meer op het ziekzijn als
een resultaat van een complexe interactie tussen biologische, psychologische en sociale variabelen.
Waardoor is de levensverwachting gestegen in de westerse wereld, in de 20 ste eeuw?
- Als gevolg van de vooruitgang van de medische technologie. Door de
behandelmogelijkheden met medicijnen (bijv. antibiotica), vaccinaties en verbeterde
hygiëne.
Hoe komt de stijging van het aantal sterfgevallen aan kanker in de laatste honderd jaar?
- Mede doordat mensen langer leven met ziekten waaraan ze voorheen zouden zijn overleden:
hierdoor bereiken meer mensen een leeftijd waarop de ‘incidentie’ van kanker hoog is.
Incidentie: het aantal nieuwe gevallen van een ziekte gedurende een specifieke tijdsinterval
Prevalentie: het aantal vastgestelde gevallen van een ziekte in een populatie op een bepaald
moment
Hart- vaatziekten en kanker zijn ook in Nederland en België de belangrijkste doodoorzaken
Wereldwijd zijn hartaandoeningen, kanker, ongelukken en aandoeningen aan de luchtwegen de
belangrijkste aandoeningen
Waar zorgde aids voor, in de jaren 80?
2
, - Grotere terughoudendheid in onbeschermde seksuele contacten dan daarvoor
- Nog niet te genezen, maar en er zijn in middels wel medicijnen ontwikkeld die de toename
van het hiv-virus in het lichaam kunnen remmen
Wat betekent gezondheid. Bauman, 1961? (ernstig zieke mensen)
- Een overwegend gevoel van welzijn
- De afwezigheid van symptomen van ziekte
- De handelingen waartoe een lichamelijk gezond persoon instaat is
Bauman betoogde dat deze antwoorden aantonen dat gezondheid gerelateerd is aan….(3)?
- Gevoel
- Gerichtheid op symptomen
- Prestaties
Gezondheidsgedrag: gedrag, ongeacht de gezondheidstoestand waarin men zich bevindt, bedoeld
om de gezondheid te beschermen, te bevorderen of in stand te houden, bijvoorbeeld het eten van
gezonde voeding
Sociale representatie van gezondheid: datgene wat bepaalde mensen onder gezondheid verstaan
Gezondheid werd in het algemeen opgevat als een toestand van evenwicht op verschillende gebied,
welke?
- Lichamelijk
- Psychologisch
- Emotioneel
- Sociaal welzijn
(lastig los te zien van afwezigheid ziekte)
Bennett (2000) denkt dat mens onderscheid maken tussen soorten gezondheid… (3)
- Gezond zijn; (indien niet ziek dan gezond)
- Gezondheid hebben; (als een positief bezit of als middel)
- Gezond doen; (in de zin van lichamelijk fitheid of gezond functioneren)
In het onderzoek van Blaxter kwamen er 6 verschillende opvattingen over gezondheid voor, welke?
- Gezondheid als niet ziek; geen symptomen, geen bezoeken aan artsen, daarom ben ik
gezond
- Gezondheid als bezit; uit een sterke familie komen, snel herstellen na operaties
- Gezondheid als gedrag; zij zijn gezond omdat ze goed voor zichzelf zorgen, sporten etc.
- Gezondheid als lichamelijke fitheid en vitaliteit;
- Gezondheid als psychosociaal welzijn; gezondheid in mentaal opzicht; bijvoorbeeld zich
mentaal in harmonie voelen, zich trots voelen of van het gezelschap van anderen genieten
- Gezondheid als functie; het vermogen om taken te verrichten, om te doen wat je wilt
wanneer je dat wilt, zonder belemmeringen van een slechte gezondheid of lichamelijke
beperkingen
Deze categorieën bevestigen dat gezondheid meer is dan iets zuiver lichamelijks.
Een ander belangrijke bevinding is dat mensen hun eigen gezondheid beoordelen door zichzelf te
vergelijken met anderen. Zo ontstaat een beeld over wat gezondheid is en wat niet.
Gezondheid is relatief.
Waarom is gezondheid relatief?
3
, Omdat men verschillend denkt over wat gezondheid inhoudt en men zichzelf gezond of niet vind in
vergelijking tot iemand anders
Hoe definieert de Wereldgezondheidsorganisatie gezondheid?
Definieert gezondheid als een toestand van volledige lichamelijke, geestelijk en sociaal welzijn en niet
allen als afwezigheid van ziekte of invaliditeit
Ziekteattributie: toekenning van de oorzaak van een ziekte
Externe ziekteattributie: legt men de oorzaak van de ziekte buiten de persoon, door die toe te
schrijven aan het lot, verkeerde info of aan losliggende traploper
Interne ziekteattributie: zoekt met de oorzaak bij zichzelf
Collectivisme: een culturele filosofie die de nadruk legt op het individu als deel van een groter geheel
en op handelingen die meer door collectieve dan door individuele behoeften en wensen worden
gemotiveerd (Afrikaanse regio’s)
Individualisme: een culturele filosofie die de verantwoordelijkheid in handen legt van het individu;
het zijn de individuele behoeften en wensen (en niet die van de groep) die het gedrag motiveren
(het westen)
Holisme: bij een holistische benadering pakt men niet alleen het zuiver lichamelijke of
waarneembare aan, maar het hele wezen
(Japan, China-oosterse culturen)
Het psychologische welzijn en de sociale en emotionele gezondheid worden niet alleen door het
proces van ouder worden beïnvloed, door welke 3 factoren nog meer?
- Ziekte
- Invaliditeit
- Ziekenhuisopname
Het ontwikkelingsproces van mensen verloopt in interactie tussen drie factoren:
- Leren
- Ervaring
- Rijping (groei, gedachten, gedragingen)
Erik Erikson 8 belangrijke levensfasen van de mens die op specifieke dimensies van elkaar
verschillen, waaronder… (noem er 4)
- Cognitief en intellectueel functioneren
- Taal- en communicatieve vaardigheden
- Inzicht in ziekte
- Gezondheidszorg en verzorgingsgedrag
Het is belangrijk dat elk van deze dimensies in aanmerking wordt genomen in het onderzoek naar de
beleving van gezondheid en ziekte en het gedrag hieromtrent.
Tijdens een normale ontwikkeling van kind tot volwassene groeit het verstandelijk vermogen om de
werkelijkheid te begrijpen
4
