Uitgebreide samenvatting van 117 pagina's van het handboek "Kwalitatieve onderzoeksmethoden" (editie 2013 - Mortelmans)
Samenvatting van het hele boek, behalve van de hoofdstukken 7-11-14
Kwalitatieve
onderzoeksmethoden
Hoofdstuk 1 – Wat is kwalitatief onderzoek?
1. De familiefoto
- Voorbeeld 1 – Participerende observatie in de sociologie
o Participerend observeren is een weinig gebruikte methode in de sociologie
o Voorbeeld: onderzoek naar de leefwereld van jongeren in het secundair onderwijs
Combinatie van diepte-interviews en participerende observatie
o Participerende observatie is een kwalitatieve techniek waarbij onderzoeker gedurende
lange tijd participeert in de sociale omgeving die hij wil observeren
Onderzoeker noteert in veldnota’s wat hij ziet, hoort en meemaakt
- Voorbeeld 2 – Diepte-interviews in het sociaal werk
o Voorbeeld: ondervragen van hulpverleners en armen aan de hand van diepte-interviews
Belevingswereld vanuit twee perspectieven bekijken en relatie tussen armen en
hulpverleners beter begrijpen
o Diepte-interviews -> langdurig en diepgaand te vertellen over hun leven in zo verre dit
betrekking heeft op het onderzoeksonderwerp
De taal van de geïnterviewde blijft bewaard (bv. dialect)
- Voorbeeld 3 – Focusgroepen in de Politicologie
o Onderzoek wordt opgezet als een explorerend onderzoek en maakt gebruik van
focusgroepen
- Voorbeeld 4 – Casestudies in de Communicatiewetenschappen
o Casestudybenadering -> gaan kijken hoe het debat over een onderwerp gevoerd werd in
de media
Verschillende onderzoeksmethoden worden gebruikt binnen 1 casestudy
Zowel kwantitatieve als kwalitatieve inhoudsanalyse
2. Gemeenschappelijke genen in de familie
- Centraal in de definitie van Denzin en Lincoln staat de onderzoeker die op een interpretatieve
wijze naar de wereld kijkt en een veelheid aan methoden gebruikt
o De natuurlijke, dagdagelijkse omgeving staat centraal en de onderzoeker gaat op zoek
naar processen van betekenisgeving
- Enkele jaren later een nieuwe definitie vanuit een helemaal andere invalshoek
o Nu wordt het hele kwalitatieve veld centraal geplaatst
o De tweekoppige aard van kwalitatief onderzoek wordt duidelijk
Het kwalitatief veld dat zich gesetteld heeft en dat vaste onderzoekslijnen men
methodologieën uitzet
Het kwalitatieve onderzoek dat zich bewust is van de eigen rol die de
onderzoeker speelt
1
, Eigen waarden en inzichten die de onderzoeker meedraagt en de invloed
die de onderzoeker heeft op de omgeving die hij bestudeert
Kenmerken kwalitatief onderzoek
- De vraagstelling en het doel van het onderzoek
o Vraagstellingen gaan over complexe thema’s of betreffen sociale processen
o De dagelijkse werkelijkheid van de onderzochten staat centraal
- Het onderzoeksdesign
o Het onderzoeksdesign is flexibel
o Het onderzoeksdesign is gericht op studie in een natuurlijke omgeving
o Het onderzoeksdesign is gericht op een “holistisch” begrijpen van de context
- De dataverzamelingsmethode
o Er is een uitgebreid gamma aan dataverzamelingsmethoden ter beschikking
o Er wordt vaak een beroep gedaan op meerdere methoden in 1 onderzoek
o Het gebruik van methoden is flexibel
o De dataverzameling impliceert vaak een intens en/of langdurig contact met het veld
- De analyse
o De analyse gebeurt op basis van teksten dan op basis van cijfers
o Het doel van de analyse is betekenis achterhalen
o Centraal in de analyse staan processen
o Het doel van de analyse is in de diepte te begrijpen en niet representatief te beschrijven
- Rapportering
o De onderzochten worden betrokken bij de resultaten
o De rapportering probeert de context van het geheel weer te geven
o De invloed van de onderzoeker op zijn onderzoeksopzet wordt expliciet in rekening
genomen
Kwantitatief onderzoek: verre familie of aangetrouwd?
- Enkele klassieke aanvallen van kwantitatieve onderzoekers op de kwalitatieve methodologie
1. Is kwalitatief onderzoek wel wetenschappelijk?
o Vraag moet gesteld worden ‘wat betekent wetenschappelijk?’
o Kwalitatief onderzoekt probeert te begrijpen en diep door te dringen in de leefwereld
van mensen
o = benadering die grondig uitgevoerd kan worden en de wetenschappelijke kennis op een
domein kan verrijken
2. Kwalitatieve onderzoeksresultaten zijn niets meer dan de persoonlijke opinies van de
onderzoeker of zijn respondent
o Kern is dat de opinies van de onderzochte centraal staat
o Onderzoeker is zich ervan bewust dat hij niet enkel een ‘spons’ is die de persoonlijke
interpretaties van mensen overneemt, maar de onderzoeker is een actief wezen dat zelf
interpreteert en beïnvloedt
3. Kwalitatief onderzoek is “soft” onderzoek
o Soft verwijst naar onnauwkeurigheid en onzorgvuldigheid
o Soft omdat data komen van persoonlijke opinies van respondenten
2
, 4. Kwalitatief onderzoek is niet gebaseerd op een toevalssteekproef (random sample) en
bovendien zijn de steekproeven nogal klein
o De theoretisch geselecteerde steekproef is een eigenheid van kwalitatief onderzoek die
zorgt voor de generaliseerbaarheid van de resultaten
o Doorgaans een kleine steekproef omdat kwalitatief onderzoek geen grote steekproef
vereist
- Wanneer je als onderzoeker nauwgezet omgaat met de procedurele kant van kwalitatief
onderzoek sta je stevig in je schoenen tegenover kritiek
Hoofdstuk 2 – Geschiedenis van het kwalitatief
onderzoek
1. Overzicht van de geschiedenis
- Geschiedenis van het kwalitatief onderzoek in kaart brengen is geen eenvoudige taak
- Verschillende kwalitatieve onderzoekers hebben hun stempel gedrukt op de ontwikkeling
van de methode
- Denzin en Lincoln
o Spreken van momenten in plaats van periodes
o Hun geschiedenis telde lange tijd 5 momenten, maar werd in de laatste versie
uitgebreid tot 8 momenten waarbij de momenten in de tijd steeds korter worden
o 1ste moment is de klassieke periode
Verwijst naar het ontstaan van de kwalitatieve methodologie met figuren als
Malinowski in de antropologie en de Chicago School in de sociologie
o Na WOII start de modernistische periode
Kwalitatief onderzoek gaat formaliseren
Periode waarin methodologen zochten naar wijzen om kwalitatief onderzoek
in vaste, voorafgelegde banen te leiden
Grote voorbeeld is het postpositivistische wetenschapsmodel dat de
kwantitatieve onderzoeksmethodologie domineerde
o Jaren ’70 en de aanvang van de jaren ‘80
Kwalitatief onderzoek ging een fase binnen waarin verschillende theorieën
naast elkaar bestonden en elkaar beconcurreerden
Elke theoretische school verzelfstandigt en werkt haar eigen contouren uit
Binnen die contouren worden ook min of meer “eigen”
onderzoeksmethoden ontwikkeld of centraal gezet
o Grounded Theory concentreert zich op interviewmateriaal
o Etnomethodologie concentreert zich op de participerende
observatie
o Midden jaren ’80 zien ze een breuk optreden
Plots wordt de autoriteit van de onderzoeker ondergraven en worden
concepten als gender, klasse en ras centraal geplaatst
Oude modellen van “wetenschap”, “waarheid” en “betekenis” worden
aangevallen en in vraag gesteld
3
, Kwalitatief onderzoek wordt een methode die verschillende versies van de
realiteit construeert en reconstrueert zonder ooit 1 versie als de ultieme
voorop te stellen
De realiteit bestaat niet en wordt steeds opnieuw gemaakt door de
onderzoeker die zijn onderzoeksmateriaal bekijkt, interpreteert en in
zijn rapport weergeeft waardoor hij een nieuwe versie van diezelfde
realiteit creëert
- Volgens hen is de crisisfase een cruciale fase geweest in de ontwikkeling van de kwalitatieve
methodologie
o Postmoderne periode in de jaren ‘90
Er staan 3 centrale kritische vragen centraal
Als de autoriteit van de onderzoeker verdwenen is, hoe kan deze dan
nog de dagelijkse realiteit in zijn onderzoek opnemen?
o = de representatiecrisis
Als de klassieke criteria om onderzoek te beoordelen in vraag gesteld
worden, hoe kan iemand dan nog de kwaliteit van kwalitatief
onderzoek inschatten?
o = de legitimatiecrisis
Kan je de wereld nog veranderen als je er theoretisch van uitgaat dat
de hele wereld een “tekstueel gegeven” is?
o = de praxiscrisis
Postmoderne periode ziet veel vormen van kwalitatief onderzoek ontstaan
met heel uiteenlopende vraagstellingen, methoden en resultaten
Laatste 3 worden door hen heel miniem aangeraakt
- Flick
o Stelt vast dat de wieg van kwalitatief onderzoek in Duitsland ontstond
o De Duitse psycholoog Wilhelm Wundt hanteert als een van de eersten beschrijvende
technieken in zijn onderzoek en spreekt van “Verstehen” in zijn psychologische
werken
o In de sociologie is er Max Weber die ook het Verstehen als basisprincipe in de
sociologische methode naar voor brengt
o Beide grondleggers krijgen weinig navolging op het Europese vasteland
Kwalitatieve methoden waaien over naar Amerika, de Chicago School
o In 1967 maakte Habermas de Duitse academische wereld erop attent dat in de VS
een nieuwe traditie ontstaan was
De vertaling van Cicourel in het Duits ziet Flick als een belangrijke stimulans
voor de herontdekking van de kwalitatieve methodologie in Duitsland
Herontdekken ziet hij als een importeren van Amerikaanse ideeën en
discussies in Europa
o Pas aan het begin van de jaren ’80 ziet Flick nieuwe ideeën in het Duitse taalgebied
ontstaan met de introductie van wat hij het narratieve interview noemt en de
objectieve hermeneutiek
- De overzichten van Denzin, Lincoln en Flick geven een eerste houvast aan hoe het veld van
de kwalitatieve methodologie aan weerszijden van de oceaan ontwikkelde
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kaatwittebrood. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
