Bestuurs(proces)recht I
College 1
Het bestuursrecht als rechtsgebied
Een relatief jong rechtsgebied met een lange historie.
Het ontstaan van het hedendaagse bestuursrecht
- Twee revoluties als opmaat…
- Aandacht voor waarborgfunctie & instrumentele functie
De toekomst van het bestuursrecht
- Invloed van maatschappelijke ontwikkelingen (bijv. ontstatelijking,
digitalisering)
- Invloed van Europa, globalisering…
Verhouding tot andere rechtsgebieden
Staatsrecht en bestuursrecht: een oude, hechte en noodzakelijke relatie.
Bestuursrecht en burgerlijk recht: het overheidsprivaatrecht.
Bestuursrecht en strafrecht: het bestuursstrafrecht handhaving bestuursrechtelijke
boete.
Bestuursrecht en Europees en internationaal recht: sterk in ontwikkeling: o.a. het Europees
bestuursrecht.
Kenmerken van het bestuursrecht
• Het belang van de wet en het begrip ‘bestuursbevoegdheid’
- Legaliteit (primaat van de wetgever)
- Specialiteit (doelbinding van het bestuur)
• De rechtsbetrekking in het bestuursrecht
- Het dominante ‘besluitmodel’
- De ongelijkwaardige relatie tussen bestuur en burger
• Gelede normstelling en bestuurlijke discretie
- Trias-vraagstukken kenmerken het bestuursrecht (bijv. rechterlijke toetsing
van beleidsruimte)
De komst van de Awb
Waarom eigenlijk een algemene wet?
Een grondwettelijke opdracht (art. 107 lid 2 GW).
Er moest iets gedaan worden aan de ‘chaotische’ structuur van het bestuursrecht
vereenvoudiging.
Er was te veel ongeschreven – en daardoor minder kenbaar – bestuursrecht codificatie
ervan.
De rechtsbescherming was veel te versnipperd: een bonte verzameling rechters en
procesregelingen.
,Awb is een belangrijke bron van onder meer:
• Algemene begrippen (bijv. besluit)
• Definities van en bepalingen over algemene leerstukken van bestuursrecht (bijv.
delegatie, mandaat, toezicht etc.)
• Codificaties en uitwerkingen van rechtsbeginselen (bijv. zorgvuldigheidsbeginsel)
• Algemene regelingen voor bepaalde besluiten (bijv. handhavingsbesluiten, subsidies)
Er is meer bestuursrecht dan Awb-recht:
Het ‘bijzonder deel’
Ongeschreven recht
Europees bestuursrecht
Overige algemene wetten die van belang zijn: bijv. Wet openbaarheid van bestuur,
Kaderwet zelfstandige bestuursorganen, maar ook Gemeentewet etc.
Systeem van de Awb
De Awb is een aanbouwwet (tranches & afzonderlijke wetten)
De Awb kent een gelaagde structuur (opbouw van algemeen naar bijzonder)
Hierdoor is de wet compacter, maar ook abstracter en complexer
Bovendien zijn er specifieke bepalingen over het toepassingsbereik, schakelbepalingen (zie
i.h.b. art. 3:1 lid 2 Awb) en gelijkstellingen (zie bijv. art. 6:2 Awb)
Awb en de bijzondere wet
Awb is (in de regel) niet bevoegdheidsverschaffend
De Awb werkt (met het oog op het ‘bijzonder deel’) met verschillende soorten regels en
bepalingen:
- Regels die de standaard zijn voor het gehele bestuursrecht (bijv. art. 1:2 Awb)
- Regels voor normale gevallen, tenzij… (bijv. art. 4:1 Awb)
- Rest- of vangnetbepalingen (bijv. art. 4:13 Awb)
- Facultatieve bepalingen (bijv. art. 3:10 lid 1 Awb e.v.)
De bijzondere wet kan echter altijd afwijken!
,College 2
Bestuursorgaan artikel 1:1 Awb 1
Onder bestuursorgaan wordt verstaan:
a. een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld (a-orgaan), of
b. een ander persoon of college, met enig openbaar gezag bekleed (b-orgaan).
Bij kwalificatie: - je begint bij a……..
- het is één of het ander “of”
Een a-orgaan
1 Onder bestuursorgaan wordt verstaan:
a. een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld, of
b. een ander persoon of college, met enig openbaar gezag bekleed.
A-orgaan zit verweven met een specifieke rechtsvorm een rechtspersoon die krachtens
publiekrecht is ingesteld.
Artikel 1 Boek 2 BW publiekrechtelijke rechtspersonen
Artikel 3 Boek 2 BW privaatrechtelijke rechtspersonen
Een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld publiekrechtelijke
rechtspersoon 2:1 BW
Publiekrechtelijke rechtspersonen
Artikel 1 Boek 2 BW
1. De Staat, de provincies, de gemeenten, de waterschappen, alsmede alle lichamen
waaraan krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend, bezitten
rechtspersoonlijkheid.
2. Andere lichamen, waaraan een deel van de overheidstaak is opgedragen, bezitten slechts
rechtspersoonlijkheid, indien dit uit het bij of krachtens de wet bepaalde volgt.
3. De volgende artikelen van deze titel, behalve artikel 5, gelden niet voor de in de
voorgaande leden bedoelde rechtspersonen.
Verschil tussen het eerste en het tweede lid!
Rechtspersonen artikel 2:1, eerste lid, BW
- Concreet genoemd: Staat, provincie, gemeente en waterschap
Waarom staat de rechtspersoonlijkheid daar? rechtspersoonlijkheid is subjectiviteit voor
het privaatrecht. Hoort niet bij publiekrecht.
- “lichamen waaraan krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend”
abstracte toekenning vertaling naar het staatsrecht! Bevoegdheid geef je niet aan
lichamen, maar aan organen.
- Publiekrechtelijke vertaling: - openbaar lichaam
- orgaan met verordenende bevoegdheid
Voorbeelden:
Nederlandse beroepsorganisatie van accountants
openbaar lichaam art. 2, eerste lid, Wet op het accountantsberoep
verordenende bevoegdheid ledenvergadering art. 19 Wet op het acc.beroep
Nederlandse loodsencorporatie
openbaar lichaam art. 6, eerste lid, Loodsenwet
verordenende bevoegdheid ledenvergadering art. 15 Loodsenwet
, Koninklijke notariële beroepsorganisatie
openbaar lichaam art. 60 Wet op het notarisambt
verordenende bevoegdheid ledenraad art. 69 Wet op het notarisambt
Nederlandse Orde van Advocaten
openbaar lichaam art. 17, eerste lid, Advocatenwet
verordenende bevoegdheid college van afgevaardigden art. 28 Advocatenwet
Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders
openbaar lichaam art. 56 Gerechtsdeurwaarderswet
verordenende bevoegdheid ledenraad art. 65 Gerechtsdeurwaarderswet
Tot 1 januari 2015: Bedrijfslichamen (produktschappen en bedrijfschappen)
openbaar lichamen art. 66 Wet op de bedrijfsorganisatie
verordenende bevoegdheid bestuur art. 93 Wet op de bedrijfsorganisatie
Rechtspersonen artikel 2:1, tweede lid, BW
“Andere lichamen, waaraan een deel van de overheidstaak is opgedragen, bezitten slechts
rechtspersoonlijkheid, indien dit uit het bij of krachtens de wet bepaalde volgt” concrete
toekenning
- Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen, art. 2, tweede lid, Wet structuur
uitvoeringsorganisatie werk en inkomen
- Centraal Orgaan opvang asielzoekers: art. 2, eerste lid, Wet COA
- Dienst voor het kadaster: art. 2, eerste lid, Organisatiewet Kadaster
- Dienst Wegverkeer (RDW): art. 4a Wegenverkeerswet 1994
- Commissariaat voor de Media: art. 7.1 Mediawet 2008
- Koninklijke Bibliotheek: art. 1.16, Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk
onderzoek (WHW)
- Raad voor rechtsbijstand: art. 2, derde lid, Wet op de rechtsbijstand
- Politie: art. 26 Politiewet 2012
- Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen: art. 4z Wegenverkeerswet
- Onderzoeksraad voor de veiligheid: art. 2 Rijkswet onderzoeksraad voor veiligheid
Orgaan van een publiekrechtelijke rechtspersoon
“Orgaan” is entiteit binnen de rechtspersoon, die de rechtspersoon (mede) laat functioneren
Ruim begrip
Niet: organisatorische indelingen zoals ministeries
Bron is de organieke regeling van de rechtspersoon
Voorbeeld bij gemeente: Gemeentewet Art. 6: In elke gemeente is een raad, een college en
een burgemeester maar ook Art. 100: In iedere gemeente is een secretaris en een griffier.
Is alleen de formele wet de organieke regeling? dat weten ze niet zeker.
“Orgaan van” is dus ongeacht de uitoefening van openbaar gezag
Kwalificatie ogv organisatorische kenmerken
Bevoegdheden doen er niet toe……..of toch??
De gemeente als voorbeeld:
gemeente = publiekrechtelijke rechtspersoon 2:1 BW
organen = art. 6 jo. 100 Gemeentewet
- Met openbaar gezag bekleed: Burgemeester, Gemeenteraad, College van b. en w.
- Zonder openbaar gezag: Gemeentesecretaris, Griffier.
