Samenvatting boek Verhulst
Hoorcollege 1
Hoofdstuk 1 het vakgebied kinder- en jeugdpsychiatrie
De meeste kinderen hebben wel een kortere of langere periode gehad waarin hun gedrag enigszins
problematisch was. Dit betekend niet gelijk dat er sprake is van een psychiatrische stoornis, maar als
de problematiek ernstig of langdurig is en het dagelijks functioneren wordt beperkt, dan spreken we
wel van een psychiatrische stoornis.
Psychische stoornis= een samenstel van problemen op het gebied van cognitieve functies, de
emotieregulatie of het gedrag van een persoon. Deze problemen zijn een uiting van een disfunctie in
psychologische, biologische of ontwikkelingsprocessen.
psychopathologie= wetenschap van het geestelijk of psychisch lijden. Psychiatrie en
psychopathologie gaan hand in hand: de psychiatrische praktijk wordt ondersteund door
wetenschappelijk denken en onderzoek en op haar beurt beïnvloedt de praktijk het wetenschappelijk
denken en onderzoek.
Er is binnen de psychopathologie een dimensie toegevoegd, namelijk het ontwikkelingsperspectief,
omdat het dit cruciaal is om te zien of iets hoort bij de normale ontwikkeling of dat het afwijkend
gedrag is en daarbij biedt het richtlijnen om deze vragen te beantwoorden i.p.v kant en klare
antwoorden. Het biet een beter begrip over wat afwijkend gedrag is in het licht van de
ontwikkelingstaken, -stadia en -processen.
De psychiatrie heeft twee benaderingen waar steeds tussen geswitcht wordt: de empathische
begrijpende methode (begrijpen van het unieke kind met achtergrond en kenmerken) en het
rationeel verklarende deel (op algemeen wetmatigheden rustende wetenschappelijk kennis). Ook het
gezin is belangrijk binnen de problematiek.
Omdat zich ontwikkelende kinderen of jeugdigen afhankelijk zijn van gezin, school en
leeftijdsgenoten die invloed hebben op het ontstaan en beloop van stoornissen, hanteren we een
complex systeem bij de diagnostiek en behandeling van stoornissen.
Vaak werken ze met een multidisciplinair team
De psychiatrie voor kinderen is anders dan die voor volwassenen vanwege:
- Kinderen en jeugdigen zoeken meestal niet zelf hulp voor hun problemen
- Ze zijn afhankelijk van het gezin en hun functioneren houdt vaak direct verband met de
gezinssituatie
- De ontwikkeling van een kind speelt een rol
- Bij diagnostisch onderzoek worden gegevens van andere informanten dan de patiënt zelf
overwogen.
Psychiatrische stoornissen kunnen zo complex zijn dat kennis van en ervaring met psychosociale
processen die tot stoornissen kunnen leiden noodzakelijk zijn.
Hoofdstuk 2 diagnostiek
Bij kinderen moeten we het ontwikkelingsniveau, de rol van andere informanten dan het kind zelf en
de aard van de problemen anders bekijken dan bij volwassenen.
Het diagnostische proces bestaat uit twee onderdelen:
- Het verkrijgen van informatie over klachten en symptomen (onderzoek)
, - Het maken van een conclusie (diagnose).
Meerdere informatiebronnen
Gedrag van kinderen kan sterk variëren naar de context, daarom is het belangrijk om de problemen
te bekijken vanuit verschillende bronnen (ouders, leerkrachten, kind zelf, hulpverleners).
Ouders zijn meestal goed op de hoogte van het functioneren van het kind en daarom is hun visie ook
doorslaggevend bij het zoeken van hulp.
Leerkrachten kunnen informatie geven over schoolprestaties, sociaal functioneren en daarbij kunnen
ze het gedrag van het kind vergelijken met leeftijdsgenoten.
Kinderen zelf kunnen hun eigen gevoelens en gedachten vertellen, waarbij ze vaak ook informatie
geven wat ouders en leerkrachten niet weten.
Hulpverleners kunnen kinderen onderzoeken.
Hoe wordt diagnostische informatie verkregen?
Het verzamelen van diagnostische gegevens is een proces van opsporen van kenmerken die het ene
individu onderscheiden van andere individuen.
Er zijn drie methoden om diagnostische gegevens te verkrijgen:
- Ongestructureerde methoden, bijvoorbeeld een gesprek met ouders.
- Gestructureerde methoden, het laten invullen van vragenlijsten door ouders, leerkrachten
etc, het afnemen van gestandaardiseerde interviews of het verrichten van
gestandaardiseerde observaties.
- Gestandaardiseerde tests of onderzoeken, bv het algemeen lichamelijk onderzoek.
Onderdelen van het diagnostisch onderzoek
Het diagnostisch onderzoek bestaat uit vijf componenten verdeeld over drie informatiebronnen.
1. Informatie van ouders. Reden voor het zoeken van hulp, de hoofdklacht, gegevens over het
dagelijks functioneren van het kind.
2. Informatie van leerkracht. Informatie over leerprestaties, het gedrag van kind op school,
relatie tussen kind en medeleerlingen.
3. Informatie van kind. Onderzoek naar cognitieve functies en sociaal emotioneel functioneren
met behulp van gestandaardiseerde test.
lichamelijk en technisch onderzoek
het gesprek met het kind, inclusief observaties tijdens het gesprek.
het hulpverleningsproces
,De aanmelding
Bij jonge kinderen zijn het voornamelijk ouders die de beslissing tot hulp nemen, maar naarmate het
kind ouder wordt zal zijn medewerking een voorwaarde zijn voor het krijgen van hulp. Na 16 jaar kan
een kind zelfstandig hulp vragen.
De hulpvraag en het uitdiepen van de hoofdklacht
De reden van komst uit als eerste uitgevraagd. Veel stoornissen ontstaan geleidelijk, niet acuut. De
eerste vraag die moet worden beantwoord is waarom voor dit kind juist op dit moment hulp wordt
gevraagd. Ook kan het zijn dat de omgeving druk uitoefent om hulp te zoeken, terwijl ouders zelf
geen probleem bij hun kinderen ervaren.
Ouders hebben vaak al ideeën over wat er aan de hand is met hun kind en hebben ook al
verwachtingen over de hulp die zij graag willen. Het is belangrijk een beeld te krijgen van de ernst en
urgentie van het probleem. Soms is er onmiddellijke actie nodig, bijvoorbeeld bij suïcide en
mishandeling.
In eerste instantie komen de volgende dingen aan de orde:
- Aanleiding voor het zoeken van hulp
- Aard en ernst van de problemen
- Hoe urgent zijn de problemen
- Wat is het effect van de problemen op het functioneren van het kind op school, in het gezin
en met leeftijdsgenoten
- De reactie van de omgeving op het probleemgedrag
- Het beloop van de problemen in de tijd
- Aanwezigheid van eventuele oorzakelijke of standhoudende factoren
- Wat hebben ouders en school al aan de problemen gedaan
- Vragen naar eerdere hulpverleningscontacten
- Wat zijn de verwachtingen van de hulpverlening
Vragenlijsten
Over het algemeen geven de hulpverleners de voorkeur voor het directe contact met cliënten omdat
goede communicatie en begrip de basis vormen voor de verdere hulpverlening. Toch is de
betrouwbaarheid en validiteit van gestandaardiseerde methoden hoger. Ook kan je hiermee
algemene informatie over het gezin inwinnen. Het nadeel is wel dat je niet kan doorvragen.
, Vragenlijsten zijn een nuttig hulpmiddel in het totale diagnostische proces maar het vervangt het
niet.
Er zijn twee soorten vragenlijsten:
- Vragenlijsten waarmee een breed scala van problemen kan worden vastgesteld (generieke
vragenlijsten)
- Vragenlijsten gericht op een specifiek gebied van problemen, zoals bv ADHD
ASEBA lijsten brengen de vaardigheden van een kind of jeugdige in kaart en bevatten daarnaast
vragen over emotionele en gedragsproblemen.
Diagnostisch onderzoek
Dit bestaat uit een gesprek met ouders, leerkracht en de jeugdige zelf en eventueel uit het afnemen
van tests.
Gesprek met ouders
Het gesprek met ouders wordt gebruikt om de volgende drie aspecten uit te diepen:
- De ontwikkelingsanamnese
- Het huidig functioneren van het kind of jeugdige
- De gezins- en familieanamnese
Ontwikkelingsanamnese
De meeste problemen bij kinderen en jeugdige ontstaan niet plotseling maar hebben voorlopers die
bij het afnemen van de voorgeschiedenis aan de orde komen.
Dagelijks functioneren van kind of jeugdige, gezins- en familieanamnese
Zie tabel boek!!!
Gesprek met het kind of jeugdige
