Perspectief op het sociaal werk (psychologie)
Week 6 Wat is psychologie en wat niet
H1 Geest, Gedrag en psychologische wetenschap
Psychoanalyse= Een zeer gespecialiseerde en weinig toegepaste vorm van therapie
Psychologie = (afkomstig uit het Oudgrieks) studie van de geest, Wetenschap van gedrag en mentale
processen.
Psyche = geest
Ologie = gebied van studie
Belangrijk aspect van de definitie 1:
Het terrein van de psychologie beslaat zowel interne geestelijke processen (vb.: denken, voelen, begeren) als
externe waarneembare gedragingen (vb.: praten, glimlachen, lopen)
Belangrijk aspect van de definitie 2:
Heeft betrekking op het wetenschappelijke onderdeel van de psychologie. à de wetenschap van de
psychologie is gebaseerd op objectieve, verifieerbare gebeurtenissen.
H 1.1.1 Psychologie: is meer dan je denkt
Niet alle psychologen werken als therapeut. Vele werken in het onderwijs, bedrijfsleven, sport,
gevangenissen, politiek, kerken, reclame en marketing.
In deze omgevingen verrichten psychologen
uiteenlopende taken: onderwijs geven, onderzoek
doen, apparatuur beoordelen en ontwerpen.
3 soorten psychologen:
Er bestaat een overlap tussen de groepen, omdat veel psychologen tijdens hun werk verschillende functies
uitoefenen.
1. Experimenteel psychologen (onderzoek psychologen) :
- Kleinste vorm van de 3.
- Doet onderzoek naar elementaire psychologische processen.
- Onderzoek naar nieuwe psychologische kennis.
- VB: effect van suiker op hyperactiviteit onderzoeken.
- Meeste zijn werkzaam aan universiteiten, waar ze ook lesgeven.
- Sommige werkzaam bij bedrijven of onderzoeksinstellingen.
,2. Docent psychologie:
- Primaire taak: geven van onderwijs op HBO of bacheloropleiding of aan de universiteit.
- Lesgeven aan studenten van bachelor opleidingen (toegepaste psychologie, orthopedagogiek,
verpleegkunde, managementopleiding) en aan universiteiten.
- Wetenschappelijk onderzoek doen op de universiteit
- Mensen behandelen als ze werken op een afdeling medische psychologie
3. Toegepaste psychologen:
- Psycholoog die de door experimenteel psychologen vergaarde kennis gebruikt om problemen van mensen
op te lossen. (trainingen, ontwerpen van speciale gereedschappen, psychologische behandelingen.
- Werken op uiteenlopende plekken (VB: scholen, klinieken, bedrijven, welzijnsorganisaties, luchthavens,
ziekenhuizen)
- 2/3 van psychologen met universitaire opleiding werkt voornamelijk als toegepast psycholoog.
Specialisaties in de toegepaste psychologie
· Arbeids-en organisatiepsychologen (A&O psychologen)
- Gespecialiseerd in aanpassingen aan de werkplek die productiviteit en arbeidsmoraal van werknemers
moeten maximaliseren.
- Programma’s ontwikkelen om werknemers te motiveren of leiderschapsvaardigheden van managers
verbeteren.
- Onderzoeken actuele onderwerpen als attitudes over zwangerschap op werkvloer.
- Gespecialiseerd in marktonderzoek.
· Sportpsychologen
- Helpen atleten hun prestaties en motivaties te verbeteren.
- Trainingssessies plannen en emoties onder druk te leren beheersen.
- Professionele sporters/ amateur sporters.
- Onderzoek doen naar relatie tussen verschillende persoonlijkheidstypen en risicovolle activiteiten (VB:
diepzeeduiken).
· Schoolpsychologen
- Deskundig op gebied van lesgeven en leren.
- Houden zich bezig met leren, gezin, persoonlijke omstandigheden (VB: tienerzwangerschappen,
verslavingen).
- Werken vaak voor meerdere scholen tegelijk.
- Diagnosticeren leer en gedragsproblemen, adviseren leraren, ouders en leerlingen.
· Klinisch psychologen en counselors
- Helpen mensen zich aan te passen op sociaal en emotioneel gebied, of moeilijke keuzes in relaties, carrière
of opleiding te maken.
- Bijna helft van alle psychologen op masterniveau noemt klinische psychologie of counseling als zijn
specialisme.
- Specialistenopleiding klinisch psycholoog = 10 jaar: 4 jaar universiteit, 2 jaar postuniversitaire opleiding tot
gezondheidszorgpsycholoog, 4 jaar specialistenopleiding tot klinisch psycholoog.
· Forensisch psycholoog
- Leveren hun psychologie expertise aan wet en rechtssysteem.
- Kunnen gevangen in penitentiaire of tbs-inrichtingen testen om vast te stellen of ze vrijgelaten kunnen
worden, of fit genoeg zijn om voor de rechtbank te verschijnen.
,- Kunnen verklaringen beoordelen in mogelijke gevallen van verkrachting of kindermishandeling. - Sommige
landen helpen ze bij selectie van een rechtbankjury.
· Omgevingspsychologen
- Interactie met onze omgeving en milieu verbeteren.
- Bestuderen de invloed van groene ruimten in de binnenstad op schoolprestaties van kinderen.
- Verzinnen manieren om milieuvriendelijk gedrag te stimuleren (recycling)
- Cliënten helpen zich in te blijven zetten voor duurzaamheid, workshops geven over voordelen die interactie
met de natuur oplevert voor de geestelijke gezondheid.
· Geronto psychologen
- Nieuwste vakgroep binnen psychologie.
- Bevolking van volwassene boven 65 groeit snel à ouderen helpen met hun gezondheid en welzijn te
behouden en effectief te leren omgaan met leeftijd gerelateerde problemen.
- Beoordelen functioneren van ouderen en verstrekken begeleiding, in overleg met cliënten, families,
verzorgers en artsen, om ouderen te helpen hun potentieel maximaal te benutten in de latere fases van hun
leven.
1.1.2 Psychologie is geen psychiatrie
Psychiaters behandelen psychische stoornissen. Een aantal psychologen doen dit ook.
->dit kan enige verwarring veroorzaken.
Psychiatrie:
- Medisch specialisme
- Maakt geen deel uit van psychologie
- Medische opleiding (geneeskunde) + gespecialiseerde opleiding in behandeling van geestelijke en
gedragsmatige problemen, meestal met behulp van geneesmiddelen.
- Richten zich vooral op behandeling van mensen met ernstigere psychische stoornissen dan psychologen.
- Doen dit van uit een medische invalshoek. -> zien deze mensen als patiënten met een geestelijke ziekte.
- Kleiner gebied dan psychologie
Psychologie:
- Hele terrein van het menselijk gedrag en de geestelijke processen (hersenfuncties tot sociale interacties)
- Meestal nadruk op onderzoeksmethoden in combinatie met bestuderen van bv: een van de specialisme.
- In het algemeen niet bevoegd om medicijnen voor te schrijven.
- Behandelen mensen vanuit een psychologische invalshoek.
- Beschouwen mensen als cliënten.
, 1.1.3 kritisch nadenken over psychologie en pseudopsychologie
Pseudopsychologie:
Niet-onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd.
VB: Paranormale, horoscopen, grafologie, waarzeggerij.
-> Op feiten gebaseerde werkelijkheid eindigt en de gefantaseerde begint.
Wat is kritisch denken?
6 vaardigheden voor kritisch denken, gebaseerd op de volgende vragen.
1. Wat is de bron?
- Is er feitelijke kennis?
- Is er advies gevraagd aan iemand met de noodzakelijke expertise?
- Heeft de bron iets belangrijks te winnen bij de bewering?
2. Is de bewering redelijk of extreem?
- ‘Voor buitengewone beweringen, is buitengewoon bewijs nodig’
- Let op bij beweringen die in strijd zijn met bestaande kennis.
3. Wat is het bewijsmateriaal?
- Wat is het bewijsmateriaal dat ondersteunt?
- Om zeker te weten of een bepaalde oplossing werkt, is wetenschappelijk bewijsmateriaal nodig.
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias?
5. Worden veel voorkomende denkfouten vermeden?
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Begrippen:
- Anekdotische bewijsmateriaal:
Getuigenissen die de ervaringen van iemand of enkele personen schetsen, maar ten onrechte voor
wetenschappelijk bewijs word aangezien.
- Bias:
Een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van persoonlijke ervaringen
en waarden.
- Emotionele bias:
De neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in plaats van op een rationele
analyse van het bewijsmateriaal.
- Confirmation bias (bevestigingsbias):
De neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluiten te negeren of te bekritiseren en om plaats
daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.
- Correlatie-causaliteit-denkfout:
De aanname dat als 2 dingen tegelijkertijd voorkomen, de 1 het ander moet veroorzake
