HC 1 – Introductie: een kritische blik op het vakgebied
Interculturele aspecten van opvoeding, onderwijs en hulpverlening.
Bestudering van mensen met verschillende culturele achtergronden, en manier waarop je daarmee om
kan gaan als pedagoog in de praktijk, gaat eigenlijk altijd over perspectieven.
Mensen met andere cultuur: andere manier van omgaan met dingen.
Welke perspectieven zien we eigenlijk wel en niet in de maatschappij? (En in de universiteit).
Multiculturele kijk op opvoeding, onderwijs en jeugdzorg.
Wat we in veel onderzoek zien in pedagogiek, bijna al het onderzoek gaat over witte/westerse
gezinnen (in Nederland).
Geldt voor kennis die we produceren, en kennis die we overdragen.
Er is dus best een westers perspectief op opvoeding, onderwijs in jeugdzorg, zowel in kennis die wordt
‘gemaakt’, als de kennis die wordt overgebracht.
Wat mensen elders doen geeft inzicht over normativiteit over wat we hier normaal vinden. In hoeverre
zijn de inzichten hier universeel. En in hoeverre moeten we rekening houden in kennis die we hier
verwerven en overdragen dat die misschien wel heel context specifiek is (voor alleen hier).
In gedragswetenschappen: vooral kwantitatieve kennis wordt heel belangrijk gevonden. Maar eigenlijk
worden kwalitatieve studies in ons vakgebied in de laatste jaren steeds minder goed gewaardeerd.
(Terwijl dat zonde is, het kan wel degelijk belangrijke kennis zijn). Steeds meer een selectieve
waardering van kwantitatieve informatie.
Artikel Henry Giroux
- Hedendaagse universiteiten (hebben het tegenwoordig vooral over …)
o Conservatieve ideologieën, reproductie (van steeds hetzelfde verhaal, steeds dezelfde
theorieën komen maar terug). (Daardoor krijg je eigenlijk een beetje tunnelvisie).
o ‘Verslaafd’ aan methoden en verantwoording (Gaat heel erg over hoe je goed uitkomt
in de ranglijstjes en dergelijke, methoden die wijd geaccepteerd zijn).
o Universiteiten zijn steeds meer gericht op vaardigheden en kennis voor de markt. (Wat
kun je later met de studie en dergelijke). (Universiteit is ook bedoeld voor inzicht
enzo).
o Teaching for the test (Gaat om teaching zodat je een (goed) cijfer haalt). (Giroux ziet
liever dat we in gesprek gaan en diepe inzichten verwerken).
o Te weinig aandacht voor
Kritisch denken
Zelfreflectie
Burgerschap
Voor ons specifiek: hoe pedagogen omgaan met multiculturaliteit.
,Henry Giroux doet heel verhaal over kritische pedagogiek van Paulo Freire:
- Braziliaanse alfabetiseringswerker
- Rol van macht in kennisproductie en -verspreiding (als je gaat kijken naar wie macht heeft dan
zie je ook meteen die patronen van welke kennis wel en niet wordt geproduceerd en
verspreid).
- Paulo Freire hielt zich ook bezig met open exploratie van mogelijkheden, debat (wilde
aangeven om de wereld zoals hij is voor lief te nemen, zonde is).
- Belang kritische reflectie (op heden en verleden, is dit wel de ideale wereld waarin we leven?)
- Relatie lokale context en wereldorde (waarom is Brazilië zoals het is, waarom hebben
sommige een slechte Sociaal Economische Positie, en andere juist een hele goede).
- Nadruk op sociale verantwoordelijkheid (dat je in het onderwijs niet alleen maar kon staan
voor het overdragen van kennis, maar was ook belangrijk om te reflecteren op
verantwoordelijkheid als pedagoog/onderwijzer)
- Onderwijs is nooit neutraal (elke keuze die gemaakt wordt in onderwijs (literatuur,
onderwerpen etc.), heeft te maken met wat je wel en niet belangrijk vindt).
Andere ‘beroemde’ mensen waren nog wat sterker over neutraliteit.
‘Hoe het nu is’ is ook niet neutraal.
Desmond Tutu: op moment dat er onrecht in maatschappij is en je zegt dat je neutraal bent, accepteer
je dus eigenlijk de status quo en daarmee de onderdrukker.
Dante: hetzelfde als Desmond Tutu, maar dan wat poëtischer en passend bij zijn tijd.
Hamby (2018)
- Schrijft over sociale wetenschappen specifiek
- Sociale wetenschappen opereren niet in een vacuum.
- ‘’Wherever you go, there you are.’’
o Je neemt jezelf altijd mee. Dus wat je ook bestudeerd/leest, jouw eigen persoon is
daarbij betrokken (cultuur, achtergrond, ideeën, voorkeuren etc.). Wat je ook doet op
het vlak van sociale wetenschappen, zal altijd voor een deel beïnvloedt worden door je
eigen identiteit.
- Zodra je sociale fenomenen bestudeerd, heb je te maken met een context. Als je hier geen
rekening mee houdt, doe je ‘geweld’ aan de werkelijkheid.
- Positionaliteit: Wie ben ik en wat is mijn perspectief? (als je dit expliciet maakt, kun je je er
in ieder geval van bewust zijn). Maar denken dat het geen invloed heeft, is onmogelijk want
we zijn allemaal mensen met eigen achtergrond.
- Reflexiviteit: Hoe word ik beïnvloed door mijn achtergrond, en welke perspectieven ken ik
niet? (Expliciteren: helpt in het zorgen dat je bijv. blinde vlekken herkend). Als je bewust bent
van perspectief dat je meebrengt, helpt dat ook bij de bewustwording van de perspectieven die
je niet kent.
- ^ Is allemaal een vorm van kritisch denken.
- Gebrek aan objectiviteit geeft ook een kans: je kan unieke inzichten leveren. (Dat soort
inzichten kunnen bijdragen aan kennis op een manier dat een onderzoeker dat niet kan).
- N=1 ** (HUH?)
- Inzicht en ervaring van 1 persoon kunnen echt wel dingen aan het licht brengen wat je bij een
onderzoek van weet ik hoeveel mensen wellicht niet boven tafel krijgt.
In vrijwel alle situaties is neutraliteit dus niet mogelijk.
Ook iedereen gelijk behandelen kan soms oneerlijk zijn. Gelijke behandeling leidt niet altijd tot gelijke
kansen of gelijkheid.
,Equity: we gaan niet voor gelijkheid in wat je aanbiedt, maar in het aanbieden van iets dat gelijkheid
in de hand werkt. Voorbeeld:
Nadenken over Equity (hoe krijg je een eerlijke situatie) is belangrijker volgens een hoop theoretici,
dan proberen iedereen neutraal te behandelen.
Artikel Gorski (2008)
- Die schrijft specifiek over intercultureel onderwijs (intercultureel onderwijs op scholen, hoe
ga je om met hele verschillende culturele groepen en hoe breng je die op een positieve manier
bij elkaar)
- Hij zegt: intercultureel onderwijs moet gedekoloniseerd worden. (Intercultureel: ‘neem eens
wat leuks mee uit land van herkomst’, eigenlijk krijg je dan een soort vervlakking van cultuur
die je bespreekt, en vaak ook een beetje op zo’n manier hoe de dominante groep in een land
(witte westerse mensen) aankijkt tegen zo’n groep)
- Te vaak stereotyperend, bevestiging koloniale hiërarchieën
- Net als Giroux: kritiek op marktdenken in onderwijs
- Net als Freire: uitdagen gevestigde machtsverhoudingen
- Deficit theory: schuld onderdrukten (grondslag kolonialisme). In die theorie: mensen die het
slecht hebben in een maatschappij, dat is eigenlijk hun eigen schuld want er is wat ‘mis’ met
die mensen, er is een gebrek. Gorski is heel erg tegen deze theorie (grote mondiale
ontwikkelingen en machtsverschillen die de oorzaak zijn).
- Dialoog is niet genoeg als men niet als gelijken aan tafel zit. Zolang er echte ongelijkheid is
tussen de mensen die met elkaar praten (mogelijkheden, kansen, status), is dialoog eigenlijk
een beetje een doekje voor het bloeden.
- Gemarginaliseerden leven altijd met dominante groepen. Daar kun je niet omheen. Die
hebben hun hele leven al moeten luisteren/begrijpen wat de dominante meerderheid vindt.
Terwijl de dominante groep de anderen alleen hoeft te horen als het uitkomt. Uiteindelijk is
het voor de persoon uit de dominante groep dus een keuze, maar voor de gemarginaliseerden
niet.
- Dominanten horen ‘ander’ alleen als het uitkomt.
Indoctrinatie? Het verborgen curriculum.
Het verborgen curriculum is wat er onder zit aan boodschappen die niet expliciet worden uitgedragen,
maar die wel als een onderstroom door alles heenlopen. Staan dus niet in je boeken/slides, maar
bewerkstelligen toch veranderingen in attitudes en ideeën van studenten.
, Bijv.: het feit dat je alleen onderzoeken van Britse/Amerikaanse/Europese ziet, en niet van
bijvoorbeeld Aziatische, vorm je toch langzaam een beeld dat onderzoek van die
Britse/Amerikaanse/Europese onderzoeken ‘beter is’.
Het gaat niet om indoctrinatie, het gaat om het curriculum expliciet maken, in plaats van alleen
onderliggend te suggereren wat wel en niet belangrijk is.
Podcast
Centrale vraag: wat moeten alle afgestudeerde pedagogen weten over interculturele aspecten van
werken met kinderen en gezinnen?
Saudi Zandvliet: maatschappijleer docent. Eigen vak: Afro en Nederlandse studies (op Uni).
Vak ontwikkelt omdat: zelf geboren in Suriname, in Nederland opgegroeid. Je kan hele onderwijs
doorlopen zonder dat je in aanraking komt met slavernijverleden en dergelijke.
Pas later Dubois: dat hoofdstuk werd overgeslagen in studie Sociologie.
Werd verteld over African American Studies. Wilde zelf vak op zetten zoals dit, maar dan met
Nederlandse context.
Vak dat zich richt op geschiedenis en hedendaags van Zwarte Nederlanders als het ware. Waarom:
studenten willen het (vraag), en het is ook herkenning en erkenning verleden, en daarnaast doet het
recht aan het leed van de mensen die tijdens kolonialisme hebben geleefd. Als wij die verhalen
kennen, kan het ons in het heden doel geven hoe de toekomst in te richten.
Initiatieven zijn er wel, maar zulke dingen worden vaak gestopt (na 1 of 2 keer). Zo ook met de UvA.
Vind dat het verplicht stellen op basisschool/middelbare school zou moeten kunnen (om te leren over
koloniale en slavernij verleden).
Relevantie van slavernij en dergelijke voor het nu: wat hebben we eraan wat zegt het dat wij onze
medemensen onderdrukten? Als wij op dat moment zulke normen, waarden en gewoontes hadden
(zwarte mensen, klassensystem etc.), wat zegt dat?
Hoe we nu samen leven, heeft ook effect op ons.
In de samenleving staan we voor gelijke kansen en dergelijke, maar nog steeds krijgen bijvoorbeeld
leerlingen met lager opgeleide ouders andere kansen krijgen.
Hij denkt: onze klassicme, elitisme, racisme, seksisme voorkomt uit onze 400 jaar systeem van
kolonialisme. Waarin vrouwen, seksualiteit en mensen van kleur en niet toe deden. Zie je terug in 1 op
1 interacties, en hoe systemen ermee omgaan.
Als wij kennis hebben over koloniaal verleden, wij iets gaan doen aan etnisch profileren en alle andere
problemen die er nu daaromheen nog zijn.
Als we onderwijs inzetten, en mensen met kennis van koloniaal verleden op belangrijke posities, dat
we onze samenleving op een andere manier vorm kunnen geven.
Dekolonisatie in de huidige maatschappij.
In het Engels: 3 woorden voor dekolonisatie, en allemaal een andere definitie.
Dekolonisatie voor hem je erkent dat er een koloniaal verleden is, en dat het naar was en dat er
machtsstructuren en geweld was, en dingen afpakt en geld laat stromen naar moederland. Daarna
erken je dat het koloniaal verleden, effect heeft in het heden (voorbeelden gegeven) in interacties,
tradities en dergelijke. Laatste stap: je probeert deze effecten in het heden teniet te doen.
En: dat je hard werkt om die effecten in het heden teniet te doen.
Meerwaarde dekolonialiteit: het biedt een extra perspectief aan. Voegt perspectief toe aan wat je al
hebt. Denk na over hoe in Global South gedacht wordt over bepaalde dingen.
Voorbeeld: hoe we omgaan met de aarde: is een behoorlijk westers idee (fossiele brandstoffen
oneindig blijven gebruiken etc.). Mensen in de Global South zeggen meer: wij zijn onderdeel van deze
natuur.
