Samenvatting – mens en gedrag 2
Inleiding in de pedagogiek H1,2,3,5 + Levensfasen H7,8,9,10
Hoofdstuk 1: de opvoedkundige benadering
1.2 Beschrijving van begrip pedagogiek
Pedagogiek is oorspronkelijk afgeleid van het Griekse woord paidagoogia.
Pais = kind – agogein = leiden.
Opvoedkunde: richt zich op de vaardigheden van de opvoeder.
Opvoedingsleer: richt zich op het vergaren van kennis over opvoeden.
Opvoedingswetenschap: richt zich op het ontwikkelen van theorieën en methoden met betrekking
tot opvoeden.
Lageveld geeft aan dat opvoeding alle omgang is tussen het kind en de volwassenen. In de omgang
moeten liefde, geborgenheid en aandacht een rol spelen.
Malschaert en Traas leggen de nadruk op een opvoedrelatie waarbij intimiteit en veiligheid een rol
spelen.
Rispens, Hermanns en Meeus geven aan de hand van de vier dimensies grenzenstellen, instructie,
ondersteuning en controle aan hoe opvoeding gestalte krijgt.
Kuipers beschrijf opvoedingsdoelen, die gericht zijn op zelfstandigheid, zelfredzaamheid en
vertrouwen.
Definitie opvoeding: opvoeding is alle omgang tussen ouder en kind waarbij de ouder gericht een
relatie met het kind aangaat. In deze omgang biedt de ouder het kind liefde, geborgenheid,
veiligheid, intimiteit, aandacht, grenzen, instructie, ondersteuning en controle. Hierdoor zal het kind
tot zelfontplooiing komen en over het nodige zelfvertrouwen, zelfstandigheid en zelfredzaamheid
beschikken om richting te geven aan zijn leven.
1.3 De vier basisdimensies van opvoeden.
Ondersteuning bieden
Voorbeelden: bemoedigen, accepteren, helpen, samenwerken, affectie tonen en liefdevolle omgang,
aandacht en interesse tonen, gedragingen signaleren en adequaat op reageren en vertrouwen laten
blijken.
Warmte en affectie duiden op emotionele beschikbaarheid van de ouder. Responsiviteit reageren:
adequaat reageren. Sensitief reageren: de signalen worden opgemerkt.
Ondersteuning kan op verschillende manieren vorm worden gegeven, materialistisch of samen iets
doen, het kind aanwijzingen of adviezen geven. Ondersteuning door middel van belonen/straffen.
Leertheoristische benadering. Door middel van operante conditionering wordt het kind gestimuleerd
,om gewenst gedrag te vertonen. Straffen vereist consequent gedrag van ouder. Raadzaam om straf
na te bespreken met kind.
Instructie geven
Duidelijk maken aan het kind wat de bedoeling is van iets en welk gedrag er verwacht wordt.
Als het kind overladen wordt met instructies kan het gebeuren dat:
- Kind geen eigen initiatieven durft te ontplooien
- Kind zal teveel bezig zijn met wat de ouder zal denken van de acties die het van plan is te
ondernemen, waardoor hij niet durft te handelen.
Controle uitoefenen
Restrictviteit en autoritaire controle = Opvoedgedrag waarbij de ouder druk uitoefent op het kind om
correct gedrag te vertonen. Geen gelijkwaardigheid tussen ouder en kind. Negatieve aspecten op
controle. Bijv: stellen van strikte regels die het kind geen bewegingsvrijheid geven, sprake van macht
en straffen. Negatieve invloed op ontwikkeling van kind. Kind kan terecht komen in conflictsituaties
om vaan niet in staat te zijn eigen wensen en verlangens aan te geven.
Gewoonlijk autoritatieve controle = uitleg geven waarom iets niet mag, beroep doen op
zelfstandigheid van het kind, informatie en aanwijzingen geven. De ouder geeft het kind informatie,
instructie, suggesties en aanwijzingen voor het gewenste gedrag. De ouder hecht veel waarde aan
openheid, kind wordt aangemoedigd, kind en ouder zijn gelijkwaardig.
Autoritatieve controle = positief effect.
Autoritaire controle = negatief effect, op sociale en cognitieve competentie van het kind.
Grenzen stellen
Gedragsverandering vindt plaats door middel van beïnvloeding. Straffen en belonen. Stellen van
grenzen vereist consequent gedrag; ouder moet standvastig zijn ten aanzien van de beslissing die hij
heeft genomen. Tevens moet de ouder respect voor de autonomie van het kind hebben en de
gelegenheid bieden zodat het kind zich op eigen wijze kan ontwikkelen. Pavlov en Skinner de
grondleggers van het behaviorisme hebben veel aandacht voor aangeleerd gedrag. Zij gaan ervanuit
dat alle gedrag wat is aangeleerd dus ook
weer afgeleerd kan worden.
, 1.4 Pedagogische opvoedingsdoelen
Voornaamste doel: kind groeit op tot een volwassenen en kan zich handhaven in de maatschappij.
Intentioneel opvoedgedrag: de ouder is erop gericht om bewust of onbewust doelstellingen te
bereiken bij het kind.
Kuipers noemt 3 algemene opvoedingsdoelen:
1. Zelfstandigheid (individu)
2. Zelfredzaamheid (samenleving)
3. Zelfvertrouwen (toekomst)
1.5 Opvoeden als circulair proces
Opvoeding is een circulair proces = sprake van actie en reactie in de omgang tussen ouder en kind.
Ouder biedt liefde, aandacht, geborgenheid, veiligheid, ondersteuning, instructie, grenzen en
controle. Kind reageert daarop met liefde, aangepast gedrag, boosheid en tegenstribbelen is ook een
reactie.
Wat het ene moment bij het kind werkt, hoeft de volgende keer niet hetzelfde effect te hebben. Dit
heeft te maken met de uniciteit van de mens = ieder mens is anders en dus andere eigenschappen
heeft.
1. Ouder is verantwoordelijk voor de opvoeding.
2. Ouder biedt ondersteuning, instructie, controle en stelt grenzen.
3. Kind kan rekenen op onvoorwaardelijke liefde van ouders.
4. Kind leert zelfstandigheid, zelfredzaamheid en zelfvertrouwen.
1.6 Materiële en emotionele opvoeding
Materiële handeling = lichamelijke verzorging, voeding, huisvesting, kleding, schoenen,
schoolspullen etc. Vervullen van lichamelijke behoefte.
Emotionele handeling = uitingen van liefde, genegenheid, aandacht, veiligheid en responsief
reageren.
De humanistische psychologie onderscheidt deze 2 aspecten ook in behoeftehiërarchie van Maslow.
Volgens die theorie kan het kind tot zelfverwerkelijking of zelfactualisatie komen als tijdens zijn groei
voldaan is aan een aantal voorwaarden. Dat zijn 6 behoeftes.
1.7 Geestelijke en sociale vorming van het kind.
Levensovertuiging van de ouders speelt een grote rol in de opvoeding, dit zal ook dan tot uiting
komen.
Sociale vorming: door bijv. judo, creativiteit, muziek, tekenen, schilderen. Zorgt ervoor dat kind zijn
gevoel kwijt kan en innerlijke rust vindt.
