Samenvatting
Samenvatting Biologie voor Jou 5VWO H5 Regeling en waarneming
- Vak
- Biologie
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Dit document is een samenvatting over Biologie voor Jou 5VWO vijfde editie H5 Regeling en waarneming.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Thema 5: Regeling en waarnemingBasisstof 1: Regelkringen en homeostase
Wanneer er een bepaald evenwicht is dat steeds verandert maar dat uiteindelijk
weer terugkeert naar het normale niveau, spreken we van een dynamisch evenwicht.
Het in stand houden van een dynamisch evenwicht noemen we homeostase.
Homeostatische regelkringen zorgen ervoor dat de omstandigheden in het interne
milieu niet te veel schommelen. De normwaarde is de waarde waarop het het beste
is voor het lichaam. Als het erover of eronder komt, past het zich door de
homeostatische regelkring weer aan naar de normwaarde. Wanneer een toename
van het resultaat een remming van het proces veroorzaakt, spreken we van
negatieve feedback. Als de toename van het resultaat het proces versterkt, spreken
we van positieve feedback.
Basisstof 2: Hormonen en hormonale
regulatie
Voor homeostase is communicatie tussen cellen nodig. In meercellige organismen
vindt deze plaats met signaalmoleculen. Deze worden afgegeven aan bepaalde
cellen en binden zich aan receptoren in/op doelwitcellen. De binding kan een reactie
in gang zetten of stoppen.
Hormonen
De signaalmoleculen die hormoonklieren afgeven, heten hormonen. Hormonen
hebben geen afvoerbuis en worden direct in het bloed afgegeven. Dit heet ook wel
een endocriene klier. De afgifte van hormonen heet secretie. Klieren met afvoerbuis
noem je exocriene klieren. Een voorbeeld is je speekselklieren. De afgifte van stoffen
uit deze klieren noem je excretie of uitscheiding.
Hormonen worden direct in het bloed afgegeven en zijn werkzaam in organen
waarvan de cellen hormoonreceptoren voor het hormoon bezitten. Deze organen
noem je doelwitorganen. De mate van de reactie van een doelwitorgaan wordt
bepaald door de hormoonconcentratie of hormoonspiegel.
De werking van hormonen
Sommige hormonen beïnvloeden cellen via genregulatie. Dit type hormonen wordt
door de cel opgenomen, bindt zich in het cytoplasma aan een receptoreiwit en er
ontstaat een hormoon-receptorcomplex. Deze kan via een kernporie in het
kernplasma komen en het zorgt hier voor de transcriptie van een bepaald gen.
,Andere hormonen binden aan een receptoreiwit op het celmembraan van de
doelwitcel. Aan de binnenzijde van het celmembraan wordt een signaalmolecuul
gevormd: second messenger (vaak cAMP). De sec0nd messenger geeft het signaal in
de cel door (bv het activeren van een enzym). Het enzym kan het signaal doorgeven
aan een volgend signaalmolecuul, een specifieke reactie op gang brengen on het
cytoplasma of aanzetten tot genregulatie.
Wanneer een signaal via meerdere schakels in de cel wordt doorgegeven, spreken
we van een signaalcascade.
Hypofyse
Hypofyse ligt onder je hersenen in het midden van je hoofd. Hierboven ligt de
hypothalamus. De hypofyse bestaat uit 2 delen: de hypofysevoorkwab
(adenohypofyse) en hypofyseachterkwab (neurohypofyse). De hypofyse produceert
verschillende hormonen. Sommige beïnvloeden de werking van andere
hormoonklieren.
het zenuwstelsel en het hormoonstelsel zijn met elkaar verbonden. De verbinding
tussen het zenuwstelsel en de hypofyse verloopt via neuronen in de hypothalamus.
Deze produceren hormonen die via de uitlopers van de neuronen naar de hypofyse
worden getransporteerd. De neurohypofyse geeft de hormonen af aan het bloed als
reactie op de waarneming van zintuigen. De vorming van hormonen door neuronen
noem je neurosecretie. De gevormde hormonen heten neurohormonen.
Neuronen in de hypothalamus beïnvloeden de endocriene cellen in de adenohypofyse
door afgifte van twee typen neurohormonen: inhibiting hormonen en releasing
hormonen. Inhibiting hormonen zorgen ervoor dat de endocriene cellen in de
adenohypofyse geen hormonen meer produceren. Releasing hormonen stimuleren de
hypofyse om bepaalde hormonen te produceren.
, Neurohypofyse
adenohypofyse
De hypofyse produceert nog meer hormonen. Het groeihormoon (GH) zorgt
voor groei en ontwikkeling, prolactine speelt een rol bij het vergroten van
melkklieren. Oxytocine stimuleert weeën. Antidiuretisch hormoon (ADH) regelt
resorptie van water in de nieren bij vorming van urine. De osmotische waarde
van het bloed blijft daardoor min of meer constant.
De schildklier
De schildklier ligt in de hals, voor het strottenhoofd, tegen de luchtpijp. Het
produceert onder andere thyroxine. Dit hormoon beïnvloed de stofwisseling en bij
kinderen zorgt het voor de groei en ontwikkeling van het beenderstelsel en
ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel. Thyroxine zorgt voor remming van de
productie en secretie van TSH. Als de schildklier te veel thyroxine produceert, leidt
dat tot gewichtsverlies, toename van de eetlust en rusteloosheid. Te weinig thyroxine
zorgt voor gewichtstoename en vermoeidheid en je hebt het snel koud. Een te lage
productie kan komen doordat er te weinig jood in het voedsel voorkomt. Jood zorgt
voor de productie van thyroxine.
Spijsverteringshormonen
Spijsverteringshormonen worden geproduceerd door de alvleesklier en de maag- en
darmwand. Deze hormonen beïnvloeden de spijsvertering. Gastrine uit de maagwand
stimuleert de maagsapproductie wanneer er voedsel in de maag komt. De
twaalfvingerige darm produceert secretine. Deze stimuleert de lever tot het
produceren van gal en de alvleesklier tot de secretie van NaHCO3. Cholecystokinine
komt ook uit de twaalfvingerige darm en stimuleert de galblaas tot de afgifte van gal
en de alvleesklier tot secretie van enzymen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper YentevdStel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,79. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 73091 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen