Aantekeningen en belangrijkste punten uit het boek van Geschiedenis van de
psychologie
Geschiedenis van de psychologie – laatste deel college 1 en college 2 waarneming
Kritiek
Pierre Flourens wilde laten zien dat het wetenschappelijk onzin was om
- Experimenten met ablatie (stukken van de hersenen weg snijden). Dit deed hij bij dieren en
hij keek wat er met deze dieren gebeuren. Cerabellum (erotische neiging) werd
weggesneden bij dieren. Hierbij bleef de erotische neigingen hetzelfde, maar bleek dat hier
de motoriek was gelocaliseerd. Hetzelfde deed hij bij de cortex. Hieruit bleek dat niet
specifieke functies uitvielen, maar dat het geheel minder werd. Hieruit concludeerde hij dat
de functies waren verspreid over de hele cortex. Hij ontdekte ook dat als een deel van de
cortex was weggesneden, andere hersendelen dit na verloop van tijd over gingen nemen.
- Localisatie of niet?
Ablatie te grof. Hij vond geen bewijs voor localisatie.
- Plasticiteit
Localisatie
Bovendien ontstond er ook een vermoeden dat spraakvermogen gelocaliseerd is. Bewijs werd
uiteindelijk geleverd door Broca. Dit werd geleverd aan de hand van 1 proefpersoon (Tan). Tan was
een patiënt die beschadiging had aan de hersenen door een ongeval. Was patiënt bij een collega van
Broca. Hij kon niet meer spreken, het enige wat hij nog kon zeggen was ‘Tan’. Hij begreep spreek nog
wel. Broca heeft na zijn overlijden autopsie gepleegd. Er bleek aan de linkerkant een groot gat te
zitten: gebied van Broca. Broca was hier niet blij mee omdat hij er van overtuigd was dat dit zich
bevond in beide hersenhelften. Broca is ook bekend door hersenonderzoek die hij inzette voor
wetenschappelijk racisme.
Broca had laten zien dat het spraakvermogen is gelocaliseerd. Karl Wernicke heeft ook laten zien dat
het begrip van spraak gelocaliseerd is: Wernicke’s theorie van afasie. Zijn idee was dat als je in de
buurt van het gebied van Broca zit, waarin gebied de beweging van lippen, mond etc. zit. Wanneer
iemand niet meer kan spreken heeft iemand geen geheugen meer voor hoe hij/zij iets moet
uitspreken. Hij ging bij patiënten met hersenletsel kijken of er schade was aan het gebied dat we nu
kennen als gebied van Wernicke. Als dit beschadigd is kunnen mensen geen spraak meer begrijpen of
in het ergste geval zelfs niet meer lezen
Wilder Penfield is bekend geworden door weer een andere techniek. Hij was geïnteresseerd in
mensen met epilepsie. Het was hem opgevallen dat mensen met epilepsie voorafgaand een aura
kregen: bijv vlekjes in gezichtsveld of een plotseling opkomende gevoel. Penfield vermoede dat de
aard van dat aura te maken had met waar de epilepsie begon. Met goedkeuring van patiënten sneed
hij hun schedel open. Hij stimuleerde de hersenen met elektrische schokken. Dit deed hij voordat zij
geopereerd werden. De patiënten die op zo’n moment wakker waren, rapporteerden vaak
ervaringen die overeenkwamen met de aura’s die ze hadden. Op verschillende plekken konden hele
specifieke dingen gebeuren. Zoals hele specifieke gebeurtenissen van jaren geleden. Penfield
concludeerde daaruit dat herinneringen wel degelijk gelokaliseerd zijn. Het belangrijkst hier is dat
met de nieuwe techniek er ook weer een nieuwe sprong werd gemaakt in de hersenwetenschap.
Equipotentialiteit
,Karl Lashley trainde proefdieren in een bepaalde handeling en sneed vervolgens in de hersenen van
de dieren. Hij vond dat als je in de cortex van zo’n proefdier sneed, dat de handeling verdwijnt, maar
naar verloop van tijd werd overgenomen door andere hersendelen. Hoe meer je weg snijdt, hoe
meer zo’n handeling verdwijnt.
Nieuwe technieken
fMRI: het is heel erg duur, want het gebruik van een scanner is duur. Daardoor zijn de steekproeven
vaak heel klein. Hierdoor moet je voorzichtig zijn met de claims die je maakt.
College 2
Hume’s scepticisme
- Descartes’ rationalisme en nativisme
- Locke: zintuigelijke ervaring is de basis van kennis. Alle kennis komt uiteindelijk van buiten.
Het wordt niet gebouwd op rationele ideeën, maar op ervaringen.
- Hume heeft de sceptische houding van Descartes, maar gaf er een empirische draai aan. Hij
paste dit bijv. toe op het idee ‘ik’ van Descartes. Hij zei dat hij nooit een ik tegen kwam. Dat
ego van descartes zie je helemaal niet. Er zijn wel allemaal herinneringen die een persoon
heeft meegemaakt (dit zou je een ik kunnen noemen), maar er is geen ik als zodanig. Ten
tweede zei Hume dat hij geen oorzakelijkheid/causaliteit ervaarde. Hij zag wel
gebeurtenissen die elkaar opeenvolgde, maar de noodzaak dat het een het ander
veroorzaakt zag hij niet. Volgens hem is het een gewoonte om te concluderen dat er sprake
is van causaliteit, maar dat we dit niet hebben ervaren.
Immanuel Kant (1724-1804)
- Wakker gemaakt door Hume: hij zei dat het niet zo kon zijn dat je causaliteit los moest laten
als wetenschapper. Kant schreef een beroemd geworden boek over dat we onderscheid
moeten maken tussen de wereld zoals hij echt is (noumena) en hoe de wereld aan ons
verschijnt (fenomenen). Intuïties zijn de intuïties van ruimte en tijd: dat wat aan ons
verschijnt plaatsen we automatisch in ruimte en tijd. We kunnen dus niet zeggen dat ruimte
en tijd echt is, dit weten we niet. Categorieën als eenheid, totaliteit, causaliteit. Kant zei dat
causaliteit een kader is dat we noodzakelijk op de wereld toepassen. Hoe de wereld echt is,
kunnen we geen uitspraken over doen.
- Waarom de Psychologie geen wetenschap kan zijn: kant had ook gezegd dat psychologie
geen wetenschap kan zijn, omdat je emoties etc. niet kan tellen en het is niet netjes
afgebakend. Je kunt er geen kwantitieve wetenschap op los laten. Hierin bleek hij ongelijk te
hebben.
De invloed van Kant
Stimuli getransformeerd door de geest. Dat wat wij waarnemen is niet automatisch waarheid (zoals
bij visuele illusies).
De wet van specifieke zenuwenergie (Johannes Müller): ontdekte dat elke soort zenuw maar 1
specifieke gewaarwording kan sturen. Dit zou je kunnen opvatten als een bevestiging van idee van
noumena en fenomenen.
Hermann Helmholtz (1821-1894)
, - Studeerde geneeskunde, bij Müller, met Du Bois- Reymond, Virchow & Brücke.
- Een legende gaat dat dit viertal een eed heeft afgelegd, getekend in bloed
Levensverschijnsel omschrijven aan ‘alleen fysische-chemische krachten’
Helmholtz en collega’s spanden zich in om dat vitalisme onderuit te halen.
Vitalisme en mechanisme
Vitalisme = levenskracht organiseert fysische-chemische processen in het lichaam. Behoud van
energie, dus er komt geen energie bij of af. Dit werd bewezen door kikkers. Hij wist precies hoeveel
eten de kikkers opnamen en vervolgens keek Helmholtz hoeveel energie de kikkers verbruikten. Dit
kwam ongeveer overeen. Er ging even veel in als er uit ging.
De snelheid van zenuwimpulsen meten: het idee bestond bij Müller zelf dat die snelheid van
zenuwimpulsen enorm snel was. Helmoltz geloofde hier niet in. Hij ging zenuwen stimuleren en
bekeek hoe snel de stimulus aan de andere kant kwam. Hij ontdekte dat dit snel ging, maar niet zo
snel als het licht of iets dergelijks.
Beeld, ervaring, waarneming
Volgens Helmholtz bestaat waarneming uit 3 aspecten:
- Fysica: bijv. het imperfecte oog: breking van lichtstralen. Fysisch gezien zit het oog niet
handig in elkaar.
- Fysiologie: beeld > ervaring: draait om de gevoelige retina. Het was bekend dat er
kleurencombinaties zijn dat als je die bij elkaar voegt je wit licht krijgt. Bovendien was het
bekend dat er 3 kleuren waren: een soort geel, rood, blauw combineert krijg je wit licht. Met
die 3 kleuren kan je elke mogelijke kleur krijgen (primaire kleuren). In de retina zitten 3
soorten cellen die gevoelig zijn door die 3 kleuren.
De tri chromatische theorie van zicht
- Psychologie: ervaring> waarneming: dat gebeurde centraal. Niet in de retina, maar in de
hersenen. Onbewuste gevolgtrekking: een proces dat ons in staat stelt om diepte te zien. Je
ziet bepaalde vormen en kleuren en op basis daarvan concludeer je tot een bepaalde diepte.
Mensen die blind zijn geboren en vervolgens kunnen zien, moeten ‘leren’ zien. Dit duurt
enkele dagen.
Gustav Fechner (1801-1887)
- Studeerde geneeskunde en was heel begaafd. Hij had ook een meer mystieke, religieuze
kant. Dit kwam vooral naar voren in stukjes die hij schreef onder het pseudoniem Dr. Mises.
Hij schreef onder andere over Fysica en Naturphilosophie
- Materie en ziel: het bewustzijn is de grondkwaliteit van de wereld.
- Dag en nacht: hij had 2 kanten meer mystieke en religieuze kant en zijn geneeskundige,
wetenschappelijke kant. Nacht was de materie, daar was hij ontevreden mee: er moest meer
zijn. En dag was dat mystieke, religieuze.
Psychofysica
Psychofysica= de harmonie tussen materie en geest.
Weber en het ‘juist waarneembare verschil’, een minimaal verschil dat je nog net kunt waarnemen.
Hij ontdekte dat dit een constante fractie is. Hier dacht Fechner een verband te zien tussen de
