College 1
Dit college:
- Over de cursus
- Hoe moet je studeren
- Wat is sociale psychologie?
- Wat is cross-culturele psychologie?
- Onderzoeksmethoden
Doel cursus:
- Enthousiasmeren: sociale psychologie is fascinerend, belangrijk en ook wel leuk/ grappig
- Basiskennis over sociale psychologie en cross-culturele psychologie
- Aanzetten tot nadenken
Richting tentamen – leerdoelen:
- Kennis
o Inzicht in hoe gedachten, gevoelens, en gedrag worden beïnvloed door anderen
o Je kunt een samenvatting geven van de belangrijkste theorieën,
onderzoeksresultaten en wetenschappers in de sociale en cross-culturele
psychologie (SCCP)
- Integratie en toepassing
o Je kunt verband leggen tussen onderzoeksresultaten en concepten en theorieën in
de SCCP
o Je kunt verband leggen tussen concepten en theorieën in de SCCP en concrete
voorbeelden uit persoonlijk leven of samenleving
Hoe lees je het hoofdstuk:
- Lezen
- Snappen
- Integreren (verbanden leggen)
- Onthouden
- Controleren
Wat is sociale psychologie:
- De wetenschap van alledaags sociaal gedrag: denken en voelen, samenwerking en conflict,
liefde en haat, etc.
- Zonder uitzondering onderwerpen die ieder van ons sterk bezig houden
- Iedereen is een amateur sociaal psycholoog
- “Bystander effect”
o Hoe meer mensen aanwezig zijn, hoe minder kans er is dat er iemand zal helpen of
tussenkomen
- Waarom?
o Diffusie van verantwoordelijkheid
o Evaluatie dat er niets aan de hand is
o Angst om jezelf voor schut te zetten (embarrassment)
Sociale psychologie levert verklaringen:
- Nobelprijswinnaars Akerlof en Shiller
o Te veel modellen
, o Te weinig sociale psychologie
- Economische modellen voorspellen niet goed door “animal spirits”
o Instinct en emotie bepalen economische beslissingen, niet alleen rationele
overwegingen
Sociale psychologie levert verklaringen:
- Andere indicaties (Wilkinson & Pickett)
o Verband tussen sociale ongelijkheid in een regio en het aantal psychische stoornissen
Dus niet alleen armoede is het probleem
Ongelijkheid = sociale verschillen
o Psychoses zijn geconcentreerd in steden
Wat is sociale psychologie:
- Veel effecten, veel theorieën
- Een onderliggend principe: psychologische processen zijn tot op zekere hoogte functioneel
(helpen het individu)
o Soms focus op gekke of onverwachte effecten (zeker in media)
o Maar in het algemeen zijn psychologische processen door miljoenen jaren evolutie
best efficiënt en functioneel
o Mensen zijn zich hier niet bewust van, het is niet dat ze zich bewust functioneel
gedragen
o (Net zoals dieren zich niet bewust zijn van de functionaliteit van hun gedrag)
Wat doen sociaal psychologen:
- Empirisch onderzoek (vaak experimenteel)
- Veel effecten, veel theorieën
- In de colleges staat samenhang en visie centraal
- Maar ook de relatie onderzoek – eigen leven
(Cross-)culturele psychologie:
- Sociale psychologie: sociaal gedrag van de mens
- Cross-culturele psychologie: verschillen tussen culturen
- Culturele psychologie: invloed cultuur op psychologisch proces
Wat is cultuur:
- Het begrip cultuur verwijst naar verschillende aspecten van onze leefomgeving en ons gedrag
o Patronen in ons sociale gedrag
o Onze gebruiken en tradities
o Sociale normen en regels
o De organisatie van onze samenleving
Het culturele proces:
- Veel aspecten van cultuur zijn dus een aanpassing aan omgeving en levensomstandigheden
- Dit proces gaat vaak traag en is niet rationeel of instrumenteel: mensen vinden cultuur echt
belangrijk
- Cultuur is vanzelfsprekend
,Ecologische context:
- Twee aannames
o Afwijkingen van ideale temperatuur (22 graden) zijn bedreigend voor de mens
o Als je meer geld (resources) hebt, kun je beter met dreiging omgaan
- Drie typen cultuur
o Survival cultures (hard klimaat/ arm): ongelukkig, fysieke/ economische zekerheid,
extrinsieke werkmotivatie, discriminatie, wantrouwen
o Self-expression cultures (hard klimaat/ rijk): gelukkig, zelfactualisatie, kwaliteit van
leven, intrinsieke werkmotivatie, tolerantie, vertrouwen
o Easygoing cultures (mild klimaat/ arm of rijk): gemiddeld, traditioneel, religieus
Het “meten” van cultuur:
- Attitudes, waarden en overtuigingen die het leven van alledag bepalen
o Machtsafstand: mogen er machtsverschillen zijn?
o Individualisme-collectivisme: gaat het om het individu of om de groep/ relaties met
anderen?
o Masculiniteit/ femininiteit: hebben mannen en vrouwen verschillende sociale rollen?
o Onzekerheidsvermijding: is onzekerheid bedreigend, worden risico’s vermeden?
o Lange- versus korte-termijn oriëntatie: verwezenlijking doelen op korte termijn of
uitgestelde “bevrediging”?
Waarom is cultuur belangrijk:
- Zijn wij “normaal”?
- WEIRD (Henrich, Heine & Norenzayan, 2010)
o White, Educated people, living in countries that are Industrialized, Rich, Democratic
- Elke cultuur vindt zichzelf “normaal”
- In sommige opzichten is de Westerse mens een uitzondering, dus belangrijk dat sociale
psychologie hier aandacht voor heeft
Onderzoek in de sociale psychologie:
- SP is theorie-gedreven
- Theorie bestaat uit
o Concepten (of constructen)
o Aannamen over relaties ertussen
- Theorie is hulpmiddel bij onderzoek
o Construct → operationalisatie → variabele
o Hypothesen
Onderzoeksmethoden:
- Survey
o Meting van variabelen X, O, etc.
o Is er een correlatie tussen X en O?
- Experiment
o Manipulatie van onafhankelijke variabele X
o Meting van afhankelijke variabele O
o Heeft X effect op O?
, - Kwalitatief onderzoek
o Bestudering tekst en archieven
o Vermijden van sterke aannamen over theorie
Typen experimenten:
- Gerandomiseerd experiment
o Random toekenning proefpersonen aan condities
o Volledige controle over stimulus
- Quasi-experimenteel onderzoek
o Natuurlijke toekenning proefpersonen aan condities (niet random)
o Vaak in natuurlijke setting
- Veldexperiment
o Ook in natuurlijke setting
o Maar wel random toekenning aan condities
Waar kan het misgaan in onderzoek:
- Interne validiteit
o Zijn er meerdere verklaringen voor X → O?
- Construct validiteit
o Zijn X en O goede operationalisaties van het construct?
Vertekening door sociale wenselijkheid – proefpersoon is oneerlijk
Demand characteristics – proefpersoon raadt hypothese
Experimenter expectancy – proefleider stuurt respons
- Externe validiteit
o Steekproef: kun je generaliseren van studenten naar mensen?
o Setting: kun je generaliseren van experiment naar het echte leven?
Kritiek op experimenten in de SP:
- Iedere sociale gebeurtenis is “cultureel ingebed”
- Sociaal gedrag van proefpersonen is gebaseerd op hun eigen psychologische inzichten. Dit
betekent dat de wetten en principes van de sociale psychologie kunnen veranderen over tijd
- Waarden, motieven en gedrag van de onderzoeker beïnvloeden het onderzoeksproces
- Sommige resultaten blijken niet zo gemakkelijk te repliceren (Open Science Collaboration,
2015)
- Sommigen spreken van een crisis, specifiek in sociale psychologie
o Methodologische problemen
Kleine steekproeven
Gebrek van openheid over welke hypothesen op voorhand vast stonden en
welke gebaseerd zijn op de data zelf
Alleen positieve resultaten worden gepubliceerd
o Minimumvereisten voor onderzoek zijn nu strenger (beter) dan 10 jaar geleden
o Dat wil niet zeggen dat het oude onderzoek per definitie niet betrouwbaar is
