Het maken van een goede samenvatting kan een hele opgave zijn, maar toch is het een van de populairste manieren om te leren. Een samenvatting is dan ook een belangrijk hulpmiddel om de hoofdzaken uit een tekst in je eigen woorden te formuleren en bijzaken achterwege te laten. Het doel van een samenvatting is dan ook simpel: je wilt een samenvatting schrijven die lekker en makkelijker weg te lezen is, zonder dat je je boek erbij hoeft te pakken en terug moet bladeren naar de juiste tekst (die je waarschijnlijk toch niet in één keer kunt terugvinden).

Maar wat is een samenvatting en hoe maak je een goede samenvatting? In dit artikel vertellen we je meer over de betekenis van een samenvatting én geven we je een 10 stappenplan hoe jij een goede samenvatting kunt maken.

Wat is een samenvatting?

Een samenvatting is een verkorte, vereenvoudigde versie van een origineel boek of document. Het geeft antwoord op de vraag: wat staat er nou eigenlijk? Een samenvatting is dan ook een hulpmiddel dat vaak in wordt ingezet bij het leren (of stampen) tijdens je studie.

Maar waarom zou je zelf een samenvatting maken?

Het zelf maken van een samenvatting helpt je in de kern te begrijpen waar een boek om draait. Hierdoor kan je makkelijker hoofdzaken van bijzaken onderscheiden en kom je in een korte tijd tot de kern van een boek. Het maken van een samenvatting zorgt er dus niet alleen voor dat je de stof begrijpt en leert, maar ook dat je tijd bespaart.

Hieronder vind je een aantal stappen die je kunt doorlopen om een zelf goede samenvatting te schrijven.

Stappenplan: Samenvatting maken

1. Zoek uit welke stof je moet leren;
2. Lees de tekst één keer zorgvuldig door;
3. Markeer het belangrijkste;
4. Breng structuur aan in je samenvatting;
5. Maak slim gebruik van Word of Google Docs;
6. Schrijf in je eigen woorden;
7. Vat per hoofdstuk samen;
8. Maak een begrippenlijst per hoofdstuk;
9. Voeg aanvullende informatie toe;
10. Controleer de samenvatting.

Benieuwd naar de acties per stap? Lees dan vooral verder!

1: Zoek uit welke stof je moet leren

Voordat je ook maar iets gaat schrijven, is het belangrijk dat je gaat achterhalen welke stof je precies moet kennen voor je tentamen en dus moet samenvatten. Deze informatie kun je meestal vinden in een modulehandleiding, cursuswijzer of studieplanning. Doe dit ook echt voordat je begint. Het kan namelijk voorkomen dat enkele paragrafen (of zelfs hoofdstukken) uit een boek overbodig zijn voor het behalen van je tentamen. En ik denk dat we het er unaniem over eens kunnen zijn dat het zonde is om je tijd te besteden aan stof die je in de eerste plaats al niet moest leren.

Noteer voor jezelf welke hoofdstukken je wel moet leren en welke specifiek je aandacht nodig hebben in de samenvatting. Alles genoteerd wat je moet kennen voor je examen, tentamen of toets? Ga dan door naar de volgende stap!

2: Lees de tekst een keer zorgvuldig door

Nadat je uit hebt gezocht welke stof je moet leren, is het belangrijk dat je deze hoofdstukken één keer goed doorleest. Dit zorgt er namelijk voor dat je de tekst begrijpt en weet wat er precies staat. Als je dit hebt gedaan weet je namelijk in grote lijnen al waar de tekst over gaat, wat het alleen maar makkelijker maakt om de belangrijkste punten uit de tekst te halen.

Probeer wanneer je de tekst leest goed onderscheid te maken in de hoofd- en bijzaken. Om de hoofdzaken te achterhalen, kan het helpen om zelf tentamenvragen te bedenken bij de stof. Op deze manier krijg je inzicht in wat er mogelijk gevraagd zou kunnen worden en kun je overbodige informatie eruit filteren. Wanneer je wel besluit om direct te beginnen met samenvatten, is dit een veel lastiger proces. Door de tekst eerst goed door te lezen voorkom je dat er verkeerde of onvolledige informatie in je samenvatting komt te staan.

Tip: Het kan hierbij helpen om de tekst hardop te lezen zodat je de stof beter onthoudt.

3: Markeer het belangrijkste

Markeer de belangrijkste woorden en zinnen uit de tekst. Je kunt hierbij werken met verschillende kleuren. Zoek vooral naar zinnen die een alinea samenvatten. Deze zinnen staan vaak aan het begin of einde van een stuk tekst en geven hierdoor duidelijk aan waar de alinea over gaat. Kijk in de tekst ook naar vetgedrukte, schuingedrukte en onderstreepte woorden. Deze woorden zijn vaak begrippen waarvan wordt verwacht dat je ze tijdens het tentamen kent.

Let op: Markeer enkel de hoofdzaken. Het gaat er tenslotte om dat je de meest belangrijke informatie verzameld die jij nodig hebt om je tentamen te halen.

4: Breng structuur aan in je samenvatting

Om het leren straks zo makkelijk mogelijk te maken, is structuur in je samenvatting essentieel:

• Vermeld de paragraaf en/of hoofdstuk: Vermeld in je samenvatting over welke paragraaf en/of hoofdstuk de tekst gaat waar je over schrijft. Zo kun je het overzicht bewaren en kun je gemakkelijker de juiste pagina terugvinden indien je de tekst in het boek nog een keer sneller wilt lezen.
  
• Maak opsommingen: Daarnaast is het slim om gebruik te maken van opsommingen, omdat je deze makkelijker voor de geest kan halen. Door je opsomming bijvoorbeeld te nummeren van 1 tot 5, herinner je je sneller dat de opsomming uit 5 dingen bestaat.

• Ezelsbruggetje: Daarnaast kun je ervoor kiezen om een ezelsbruggetje in je samenvatting op te nemen. Hierbij gebruik je de eerste letters om een afkorting of zinnetje te bedenken. Meestal komt er een gek woord uit (zoals hierboven: PVM), maar doordat je de eerste letter van het woord weet kom je er sneller op.
• Maak gebruik van modellen en/of figuren: Als er in de tekst modellen of figuren staan die belangrijk zijn, kan je ervoor kiezen deze ook in je samenvatting op te nemen. Een visueel beeld bij de tekst kan je vaak helpen om de stof beter te onthouden.

5: Maak slim gebruik van Word of Google Docs

Om de structuur te waarborgen zijn er diverse functies in Word en Google Docs die je kunnen helpen om het schrijven van je samenvatting nog makkelijker te maken:

• Overzicht in hoofdstukken: Via Word doe je dit via het tabblad 'Beeld' en klik je vervolgens op het vinkje bij 'Navigatie(deel)venster'. Via Google Docs doe je dit door onder de toolbar links op het icoontje 'Documentoverzicht tonen' te klikken. Wanneer je hoofdstukken en/of begrippen makkelijk terug wilt vinden in je samenvatting, kun je ze een bepaalde opmaak meegeven (‘Kop 1’, ‘Kop 2’ etc.). Deze woorden verschijnen dan automatisch in je navigatievenster en zo kun je makkelijk naar een bepaald hoofdstuk of begrip springen.
  
• Navigeren in je samenvatting: Wanneer je op zoek bent naar een bepaald woord of onderwerp, kun je command+f of control+f gebruiken en het desbetreffende woord intoetsen. Wanneer je het woord ingetypt hebt en je document dit exacte woord bevat, brengt Word of Google Docs je automatisch daar naar toe. Dit maakt het dus erg makkelijk om door je document te navigeren.
  
• Maak slim gebruik van de voettekst: In de voettekst kun je korte notities toevoegen, zoals paginanummers van je boek of welke docent een bepaalde uitspraak heeft gedaan die jij in je samenvatting hebt opgenomen. Klik onderaan de bladzijde en er verschijnt een witruimte die door een stippellijn onderscheidt wordt van de rest van de bladzijde.
  

6: Schrijf in je eigen woorden

Wanneer je een tekst uit het boek samenvat, kun je dit het beste in je eigen woorden samenvatten. Op deze manier kun je het na het schrijven niet alleen beter leren, maar je onthoud het ook een stuk makkelijker. Dit komt omdat je meer gewend bent aan je eigen ‘taal’. Hierdoor ben je niet onnodig tijd kwijt aan het nadenken over bepaalde moeilijke termen.

7: Vat per hoofdstuk samen

Zodra je de hele tekst globaal hebt gelezen, kun je beginnen met het opnieuw lezen van de tekst. Probeer de gemarkeerde tekst in eigen woorden op te schrijven zodat het een logisch verhaal wordt. Neem de gemarkeerde tekst dus niet letterlijk over (stap 6!).

De tekst samenvatten per hoofdstuk is de beste manier om te werk te gaan. Hierdoor blijf je overzicht houden en kun je bepaalde stof makkelijk terugvinden. Probeer na het schrijven van een hoofdstuk een korte pauze te nemen (zeker als het hoofdstuk daarna over een ander onderwerp gaat). Op deze manier kan je brein de informatie verwerken en worden de twee onderwerpen minder snel door elkaar gehaald.

8: Maak een begrippenlijst per hoofdstuk

Met een klein beetje geluk zit er per hoofdstuk een begrippenlijst in je boek en kun je deze begrippen zo overnemen.

Indien er geen begrippenlijst in je boek staat kun je deze zelf maken door vetgedrukte, schuingedrukte en onderstreepte woorden (die je al eerder hebt gemarkeerd) zelf in een lijst zetten. Vervolgens kun je ieder begrip een definitie geven. Zo heb je een overzicht van de belangrijkste begrippen en kun je deze ook goed leren en onthouden.

Wanneer je een begrippenlijst maakt en leert, ben je eigenlijk al op de helft van het voorbereiden van je tentamen.

9: Voeg aanvullende informatie toe

Het kan het voorkomen dat niet alle leerstof voor jouw toets of tentamen in het boek staat, maar dat een docent aanvullende informatie gebruikt uit andere leerboeken of pdf. Het is dan ook handig om de PowerPoint nogmaals te bekijken en je samenvatting aan te vullen waar nodig. Je kunt hierbij ook de aantekeningen gebruiken die je zelf hebt gemaakt in de les. PowerPoints van docenten, maar ook cases en artikelen, kunnen vaak online teruggevonden worden op de website van het vak dat je volgt.

10: Controleer de samenvatting

Je samenvatting is klaar. De laatste stap is checken of alle belangrijke informatie in jouw samenvatting staat; is het verhaal duidelijk en logisch? Begrijp je zelf ook wat er staat? Maak aantekeningen met verbeterpunten en herschrijf je samenvatting waar nodig. Je kunt ter controle ook eens een medestudent vragen om je samenvatting door te lezen. Geen verbeterpunten? Dan is je samenvatting af. Je hebt nu een goed lopend verhaal van de hele stof.

Heb jij een goede samenvatting gemaakt en wil je er geld verdienen met je harde werk? Upload hem op Stuvia en start met cashen!