Volledig samenvatting: uitgebreide notities van alle lessen + uitleg + powerpoint verwerkt + afbeelding. Heel overzichtelijk document met uniforme typologie. Ook overzichtelijke kader etc.
Oudheid naar Romaanse architectuur
Klassieke oudheid
Renaat braem
Op Mutsaard campus
—> zien, beminnen, begrijpen
= > trap omhoog: vorm, constructie, functie
- typologie = studie van de types
Oudheid
1. Kennis architectuur van de oudheid? Wat kunnen we weten?
2. Kenmerken
3. Typologie & materialiteit
4. Stedelijke context
5. Erfenis?
1. Kennis over architectuur van de oudheid? wat kunnen we weten?
- Pompeii: video: reconstructie en destructie van pompeii en onderzoek naar
historische pompeii.
- Hierdoor is er zicht op wat hoofd/grote historische gebouwen waren, maar
niet van de gewone leefwereld.
—> Kleinere huisjes overleefden niets van de vulkaanuitbarsting, maar
bestonden wel.
- De architectura libri Decem- Vitruvius: 25 v.C.
= tien boeken over architectuur
- Venustas (= vorm) (venus=schoonheid)
- Utilitas (= functie) (utility = gebruikswaarde)
- Firmitas (= constructie) (firm = stevigheid)
= Unicum: enige bewaarde tekstuele bron over oudheid.
—> Tijdens de Renaissance, maar ook vandaag nog een erg belangrijk studieobject
en inspiratiebron.
= > Nog steeds bekend en relevant: want eerste geschreven bron over
bouwen/architectuur. + De eerste keer dat het woord architectuur werd gebruikt.
1
,Marcus Vitruvius Poll(i)o
● Wanneer: +/- 85-20 V C = transitieperiode/overgangsperiode, waarbij Romeinse
architectuur verder bouwt op Griekse architectuur
● Wie: Militair onder Julius Caesar (nam deel aan diverse veldslagen) en ‘ingenieur’
en ‘architect’ Architectuur, constructie & management, ingenieuraspecten
(mechanica en materialen,..) in relatie tot zowel burgerlijke als militaire constructies
en stedenbouw.
● Architecturale oeuvre: Enige effectieve realisatie die bekend is: Basilica (19 vC) in
Fanum Fortunae (nu Fano), maar is later verdwenen)
Vitruvius bedacht nieuwe constructies
= > 10 brieven/ boeken naar Julius Caesar over de architectuur
—> Wat toekomstige architectuur/architecten ook nodig zal/zullen hebben.
= > Opzet studie van ‘architecturale patrimonium’ om zowel kennis op te bouwen over
bestaande als over nog te bouwen gebouwen.
Doelen:
1. Kennis over (griekse periode): vormelijke (=zuilenorde), semantische
(betekenisdrager) en pragmatische aspecten (= tijdelijke infrastructuur die je nodig
hebt om tot een definitief bouwwerf te komen) over architectuur.
2. Zoektocht naar architectuurprincipes die contemporaine en toekomstige architecten
kunnen helpen om kwaliteitsvolle architectuur te realiseren.
= > studie naar het verleden en koppelt dat aan een ontwerp dimensie
(= > waarom wij architectuurgeschiedenis leren: om zo goed mogelijk
geïnformeerd te kunnen ontwerpen)
Inhoud:
(Boeken hebben geen titels)
Boek 1: Architectuur, maatschappij en stadsaanleg
Boek 2 Bouwmaterialen
Boek 3 Architectuurprincipes en de Ionische orde
Boek 4 De Korinthische, Dorische, Toscaanse orde
Boek 5 Openbare gebouwen
Boek 6 Particuliere gebouwen: behandelt typologie om over architectuur te spreken
Boek 7 Wand- en vloerdecoraties omvat principes rond afwerking
Boek 8 Watervoorzieningen
Boek 9 Uur(-werken)
Boek 10 Technische projecten (o.a. ook machinebouw, werfaspecten)
2
, ● Materialen en bouwelementen: funderingen, muren, ramen, daken
● typologie: tempels, theaters, forums, basilica’s en woningen.
● kwaliteiten: harmonie, symmetrie, proportie, decorum en sterkte.
2. kenmerken
kapitelen
stijl, proportie en symmetrie
● Kapitelen Griekse en Romeinse Bouworde: dorisch, Ionisch en korintisch
● Griekse en Romeinse bouworden: ‘stijl’ ‘proportie’ en ‘symmetrie’ (ook in grondplan
en opbouw)
Dorische orde
- plompe/ grote / brede zuilen —> staat op gelijksgrond
- geen basis —> rechtstreeks in stylobaat
- abacus zeer sober uitgevoerd
- zuilhacht versmalt naar boven
- vorm: als je een doorsnede maakt gecanneleerde (verticale groeven/cannelure ) zuil
- minst gedecoreerd
- Eenvoudig kapiteel, zonder verdere decoratie kap
3
,Ionische orde
- Minder kracht afdragen
- in dwarsdoorsnede: profiel scherper uitgewerkt: zaagtand
- basis/sokkel staat hoger —> niet in stylobaat.
- slanke zuilen = > moet minder krachten afdragen
- voluutvormig (spiraal of krul) kapiteel
Korinthische orde
- zeer decoratief in kapiteel : acanthusbladeren
- Meest geornamenteerde zuilenorde
- Dwarsdoorsnede cannelure
- hogere basis/sokkel = zuilbasis
Hoofdgestel portiek (protico)
materialen en opbouw
A: zuil: pijler, vrijstaand dragen bouwdeel waarvan de horizontale
doorsnede een cirkel is. Geprofileerd met cannelures ofwel
piekjes of zaagtand.
C: (Dorisch) kapiteel: kopstuk van een zuil, in het algemeen om
de gedragen last op een kleiner draagvlak over te brengen.
D: architraaf: Hoofdbalk, het onderste gedeelte van het
hoofdgestel = > draagt zware kracht van kolom
E: Fries (met trigliefen (=knipoog naar oudere structurele oorsprong: In Z-as balken die op
architraaf liggen, daar telkens trigliefen + nabootsen hoe oud het is en metopen (= open
gedeelte tussen balken)
- In klassieke architectuur het horizontale deel tussen kroonlijst en architraaf
- In hedendaagse architectuur: een horizontale band met schilder of beeldhouwer.
F: kroonlijst (ook corniche) beschermt hout tegen waterschade
= In klassieke architectuur de bovenste uitspringende lijst van het hoofdgestel.
In hedendaagse architectuur de uitdrukkelijk geornamenteerde daklijst boven een muur of
bouwonderdeel (bijvoorbeeld een venster of portike).
G: Timpaan: gevelveld dat wordt gevormd door fronton en kroonlijst. Het driehoekige
gevelveld tussen de kroonlijst en schuin oplopende daklijsten van een gebouw (ook
tympaan)
4
,H: fronton: bekroning van een gevel; tegelijkertijd verzamelnaam voor bovenste driehoek
Tranen onder triglief = Guttae: stellen de nagels voor om de kopse balken op het architraaf
te laten afdragen.
guttae: versiering bij dorische orde / druppel
Trigliefen: verticale versiering in de fries (transformatieve van primitieve balkenkop)
Metopen: vlakken tussen de trigliefen (kunnen gesculpteerde of geschilderde versiering
bevatten) in het fries
Rome: Forum van trajanus (2de eeuw na C) en forum augustus (2BC, 42 na C)
Ruimtewerking en grondplan
→ Portieken, zuilen en zuilenrijen en galerijen
3. Typologie en materialiteit
Parthenon (Athene (5e eeuw B.C.)
- Tempels: verering van de goden > polytheïstische cultuur
- Parthenon: tempels gewijd aan ‘alle goden’’
Manieren om het menselijke oog te corrigeren
● Zuilen staan bol = Entasis = > versmalling naar boven toe
= zorgt ervoor dat vanop afstand de zuilen recht lijken.
● Hoeken zijn zwaarder gemaakt. De buitenste twee staan iets dichter bij elkaar.
(intercolumnium) is korter.
= zorgt ervoor dat het stevig lijkt doordat de hoeken geaccentueerd zijn.
● vloer helt naar boven in het midden
= Voorkomt het idee dat vanop afstand optisch de vloer inzakt. (Zeker wanneer er
zuilen op staan die verjongen naar boven lijkt het dat de vloer inzakt)
= > niet perse heel belangrijk.
5
,Griekse en Romeinse bouworden: stijl, proportie en symmetrie
Akroterion (mv. Akroteria): gebeeldhouwd ornament op de top en aan de hoeken van een
timpaan of fronton
—> eerste dat sneuvelt
grondplan Parthenon (athene, 5de eeuw BC): Rechthoekig grondplan, met peristyle
- vestibule
—> entree tot de tempel (transitie publiek en privaat)
- Peristyle
—> Zuilenrij rond het centrale gedeelte van een tempel of rond een binnenplaats
vestibule: inwendig portaal = > overdekking rondom tempel
- intercolumnium
→ Ruimte tussen twee zuilen is steeds gelijk
Twee kamers
● vanvoor stonden standbeelden van goden : cella (voor verering van de goden)
● schatkamer bewaring giften aan priesters
○ Waarom giften aan priesters: zegt iets over verstedelijking:
landbouwoverschot
—> stop zelfvoorziening
6
,Maison Carrée in Nîmes, begin 1 ste eeuw
zuilen die niet volledig rond zijn, deel in de muur
—> helft gedecoreerd.
Tempel van Vesta in Rome (7de eeuw BC)
Centraalbouw tempel
centraalbouw
= gebouw met centrale aanleg, een bouwwerk dat gericht is op een centraal punt, meestal
met als plattegrond een cirkel of een vierkant.
centraalbouw: alle assen door het brandpunt/middelpunt
—> symmetrie in een cirkelvorm
+ koepel (normaal)
= tempel van vesta nog een vroege vorm
Waarom?
In cirkel geen hiërarchie: meerdere goden konden aanbeden worden.
Erechteion (421-406 BC) , Akropolis Athene
—> tempel met complexere bouw
- ionische orde: maar geen trigliefen; fries aan één stuk door gedecoreerd.
- waar is peristyle, vestibule, cella? —> geen logische volgorde
- tempel voor Athena, erechtheion en nog andere goden
- Muren worden opgetrokken om de hoogteverschillen te kunnen opvangen.
7
,Kariatide
= zuil in de vorm van van een vrouwenlichaam
Atlant
= zuil in de vorm van een mannenlichaam
(hedendaagse voorbeeld—> politiekantoor / alexander d'hooghe
—> Atlanten gebruikt)
Symboliek
= > mannen gestorven in perzische veldslagen en vrouwen moesten last dragen:
symboliseert dit letterlijk
Mutsaard campus
KMSKA —> gelinkt met Mutsaard vroeger
—> vestibule gekopieerd uit tempel Mutsaard (1841)
= > tentoonstellingsruimte
- Neoclassicisme 1841
- symmetrie
- ionische zuilenorde
- Stylobaat —> helling naar het midden toe
- Fries dat heel sober uitgevoerd is.
KMSKA, schouwburg…
Waarom in stijl van klassieke oudheid?
- België 11 jaar eigen staat: geen gezamenlijke erkende geschiedenis. Natie moet
identiteit opbouwen
- Men zoekt aanknopingspunten uit geschiedenis waarmee we ons willen identificeren.
Net zoals andere jongere naties in Europa hebben gedaan.
8
,kenmerken klassieke architectuur te herkennen in historische architectuur: campus
Mutsaard.
- Symmetrie
- Fronton, hoofdgestel (+ kroonlijst) en zuilen
- Ionische orde
Gebouwen die zijn blijven staan waren de allerduurste gebouwen, met beste materialen ..
etc
structurele uitdagingen
A. Tongewelf: structuurschema; thermen van Caracalla in Rome (211 VC)
Tongewelf
= gewelven met een eenvoudig, halfrond dwarsprofiel ondersteund
door evenwijdige muren of arcades.
= > voornamelijk drukkrachten en beetje trekkracht (gewapend beton;
staal voor trekkracht en beton voor duwzijde = > buig structuren)
9
, ● als trekkracht niet kan worden opgevangen = > andere structuren waarbij trekkracht
niet nodig is
○ In Boog: alleen drukkrachten (in theorie) zijkant, beetje spatkrachten
= > bruggen, aquaducten,..
rondbogen (= heel smal tongewelf) , triomfboog van Septimius Severus in Lambese
Ca 200.
B. Bogen en bogenrijen: Pont du gard in Nîmes, ca 14 en colosseum in Rome, ca 70
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller vaneroos4. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.89. You're not tied to anything after your purchase.
