Samenvatting Immunologie 2015 – BFW 2
Onderwerpen:
1. Het aangeboren immuunsysteem blz. 1
2. Het verworven immuunsysteem blz. 8
a. Cytotoxische T-cellen blz. 8
b. T-helper cellen blz. 11
c. B-cellen blz. 13
d. Lymfocyt ontwikkeling blz. 16
e. Mucosa en parasiet afweer blz. 19
3. Immuundeficiënties blz. 21
4. Immunologisch geheugen & vaccinatie blz.
23
5. Tumorimmunologie & therapie blz. 25
6. Chronische ontsteking blz. 27
Inleidend:
Het immuunsysteem is een afweersysteem met ontstekingsreacties. Hierbij
komen witte bloedcellen kijken. Er volgt een ontstekingsreactie nadat een
pathogeen (een ziekteverwekker) een lichaamsbarrière doorbreekt.
Wit vetweefsel geeft ontstekingsstofjes af. Hierdoor hebben mensen met meer
vet vaker ontstekingen.
Er zijn twee typen in ons immuun systeem: het aangeboren immuunsysteem en
het verworven immuunsysteem.
Het aangeboren immuunsysteem:
- Aspecifiek
- Snelle reactietijd
- Geen geheugen
- Reactie is altijd hetzelfde
Het verworven immuunsysteem:
- Specifiek
- Trage reactietijd
- Wel geheugen
- Reactie niet altijd hetzelfde
1
,Het aangeboren immuunsysteem:
Wanneer een pathogeen door de verdedigingslinies (lichamelijke barrière) van
het lichaam breekt, ontstaat er een ontstekingsreactie. Een voorbeeld van zo’n
barrière is de huid.
Er zijn 3 stappen tussen de infectie en het herstel na het doorbreken van de
barrière:
1. Infectie: binnendringen van
vuil/micro-organismen.
2. Herkennen: Macrofagen
herkennen de micro-organismen.
Fagocytose verbeterd door C3b
3. Reageren: Initiatie van
ontstekingsreacties: Mestcellen
reageren op weefselschade,
neutrofielen worden
aangetrokken.
4. Elimineren
5. Herstel: Voornamelijk het
opruimen van dode neutrofielen.
Seconden/minuten na doorbraak: activatie complement systeem
Het complement systeem
30+ eiwitten (C1-C9 en co-
factoren)
Cascade reactie
Verschillende routes: lectine,
klassieke en alternatieve
route
De verschillende routes hebben
allemaal een ander startpunt
Lectine route: reageert op
suikergroepen en begint de activatie
bij het eiwit C2.
Klassieke route: reageert op
antilichamen en begint de activatie bij
het eiwit C1.
Alternatieve route: reageert op pathogeen oppervlak en begint de activatie bij
eiwit C3.
2
, De alternatieve route
Pathogeen oppervlak bevat factor B, D en P
C3 activatie door deze 3 factoren
C3 splitst in C3a en C3b
C3a Mestcel activatie Histamine Verhoging
bloedvat permeabiliteit chemotaxische
aantrekking van fagocyten
C3b opsonisatie (=verbeteren fagocytose)
door coating van C3b op pathogeen oppervlak.
Fagocyten beschikken over C3b receptoren.
C3b zorgt voor activatie van C5 C5b & C5a. Dit
zorgt voor een cascade reacties (C5b-C9).
Al deze eiwitten gaan in het plasmamembraan van de microbe zitten, en zorgen
zo voor de lysis van de microbe.
Fagocyterende cellen:
- Macrofaag
- Neutrofiel
- Dendritische cel (in mindere mate)
Door opsonisatie wordt de affiniteit van de fagocyt voor het micro-organisme
verhoogt.
Fagocytose: de fagocyt neemt de microbe op in een fagosoom (fagocytische
vesicle), die wordt gefuseerd met een lysosoom tot een fagolysosoom. Deze
lysosoom bevat allerlei afbraakenzymen. In de fagolysosoom wordt de microbe
gedeeltelijk afgebroken. Het onafbreekbare materiaal wordt in een Residual
body vesicle afgevoerd naar het celmembraan.
Afbraak Respiratory burst oxidatieve stress dood bacterie
Macrofaag:
Na doorbraak worden meteen macrofagen geactiveerd. Pathogenen worden
direct herkent door macrofagen. Macrofagen:
- Scheiden chemokines en cytokines uit
- Fagocyteren pathogenen
- Fagocyteren dode neutrofielen
Herkenning van pathogenen:
Onderdeel aangeboren immuunsysteem en dus aspecifiek
Reageert op alles wat lichaamsvreemd is
Fagocyten herkennen moleculaire patronen van micro-organismen
Twee herkenningsmechanismen:
PAMPs: Pathogen Associated Molecular Patterns
DAMPs: Damage Associated Molecular Patterns
PRR herkennen moleculaire patronen PAMPS
PRR: Pattern Recognition Receptors
Er zijn 5 families PRRs: Toll-like, NOD-like, RIG-I-like, C-type Lectine Receptors,
Cytosolic dsDNA sensors.
Locatie van deze receptoren zijn belangrijk voor hun functie:
3
,Toll-like receptors: herkennen celwanden/DNA/RNA (Locatie: celmembraan,
endosoom)
NOD-like receptors: herkennen peptidoglycanen (Locatie: cytosol)
RIG-I-like receptors: herkennen RNA (Locatie: cytosol)
Cytosolic dsDNA sensors (CDS): (Locatie: cytosol)
C-type Lectin Receptors (CLR): herkennen mannose (Locatie: celmembraan)
TLRs kunnen worden geactiveerd door cytokines (induceren ontstekingsreactie)
en door interferonen (IFNs)
TLR2-6 herkennen bacteriën, schimmels en parasieten.
TLR4 herkent LPS dat in het buitenmembraan van alle Gram negatieve bacteriën voorkomt
Ontstekingsreactie is (meestal)
positief:
Aantrekken neutrofielen
opruimen pathogenen
Aantrekken macrofagen
opruimen pathogenen, dode
neutro’s en begin herstel.
Neutrofielen en macrofagen volgen
elkaar op. (zie grafiek)
Antibiotica
Het lichaam lukt het niet altijd om bacteriën op te ruimen. Medicatie: antibiotica
- Peniciline
4
, Het aangeboren imuunsysteem (deel II)
Volgorde van gebeurtenissen:
1. Doorbraak barrière
2. Herkennen van bacterie
2a Complement activatie (alternatieve pathway)
2b Macrofaag (PRR)
3. Ontstekingsreactie
- Lokaal
- Systemisch klassiek/MBL pathway van complement
Niet elke ontsteking is een infectie (denk aan steriele ontsteking)
Weefselbeschadiging leidt altijd tot een ontstekingsreactie.
Na doorbraak barrière Mestcel en macrofaag actief en scheiden cytokines af.
Mestcel histamine. Macrofaag TNF-α, IL-1β, IL-6, IL-8
Gevolg van deze uitgescheiden cytokines:
- Vasodilatie
- Ruimte tussen endotheelcellen groter
- Dus:
o Meer bloed
o Warmte roodheid
o Meer vocht zwelling pijn
Kenmerken ontsteking:
Door vasodilatie migratie witte leukocyten op gang. Door grotere ruimte
tussen endotheelcellen kunnen leukocyten uittreden mbh adhesie moleculen.
Leukocyten rollen over de
vaatwand (met behulp van
selectines).
Integrines tight binding
met leukocyt. De cel ligt nu stil
op de vaatwand. De
endotheelcellen geven ruimte
en de leukocyt verlaat de
bloedbaan (diapedese).
Daarna migreert de leukocyt
verder naar het
ontstekingsveld met behulp
van IL-8.
Systemische effecten (kan niet door het lichaam opgeruimd worden):
Koorts: (tijdelijke) verhoging lichaamstemperatuur
Bacteriën groeien minder goed bij hogere temperaturen
Acute fase respons: Lever produceert reeks eiwitten in plasma
5
Onderwerpen:
1. Het aangeboren immuunsysteem blz. 1
2. Het verworven immuunsysteem blz. 8
a. Cytotoxische T-cellen blz. 8
b. T-helper cellen blz. 11
c. B-cellen blz. 13
d. Lymfocyt ontwikkeling blz. 16
e. Mucosa en parasiet afweer blz. 19
3. Immuundeficiënties blz. 21
4. Immunologisch geheugen & vaccinatie blz.
23
5. Tumorimmunologie & therapie blz. 25
6. Chronische ontsteking blz. 27
Inleidend:
Het immuunsysteem is een afweersysteem met ontstekingsreacties. Hierbij
komen witte bloedcellen kijken. Er volgt een ontstekingsreactie nadat een
pathogeen (een ziekteverwekker) een lichaamsbarrière doorbreekt.
Wit vetweefsel geeft ontstekingsstofjes af. Hierdoor hebben mensen met meer
vet vaker ontstekingen.
Er zijn twee typen in ons immuun systeem: het aangeboren immuunsysteem en
het verworven immuunsysteem.
Het aangeboren immuunsysteem:
- Aspecifiek
- Snelle reactietijd
- Geen geheugen
- Reactie is altijd hetzelfde
Het verworven immuunsysteem:
- Specifiek
- Trage reactietijd
- Wel geheugen
- Reactie niet altijd hetzelfde
1
,Het aangeboren immuunsysteem:
Wanneer een pathogeen door de verdedigingslinies (lichamelijke barrière) van
het lichaam breekt, ontstaat er een ontstekingsreactie. Een voorbeeld van zo’n
barrière is de huid.
Er zijn 3 stappen tussen de infectie en het herstel na het doorbreken van de
barrière:
1. Infectie: binnendringen van
vuil/micro-organismen.
2. Herkennen: Macrofagen
herkennen de micro-organismen.
Fagocytose verbeterd door C3b
3. Reageren: Initiatie van
ontstekingsreacties: Mestcellen
reageren op weefselschade,
neutrofielen worden
aangetrokken.
4. Elimineren
5. Herstel: Voornamelijk het
opruimen van dode neutrofielen.
Seconden/minuten na doorbraak: activatie complement systeem
Het complement systeem
30+ eiwitten (C1-C9 en co-
factoren)
Cascade reactie
Verschillende routes: lectine,
klassieke en alternatieve
route
De verschillende routes hebben
allemaal een ander startpunt
Lectine route: reageert op
suikergroepen en begint de activatie
bij het eiwit C2.
Klassieke route: reageert op
antilichamen en begint de activatie bij
het eiwit C1.
Alternatieve route: reageert op pathogeen oppervlak en begint de activatie bij
eiwit C3.
2
, De alternatieve route
Pathogeen oppervlak bevat factor B, D en P
C3 activatie door deze 3 factoren
C3 splitst in C3a en C3b
C3a Mestcel activatie Histamine Verhoging
bloedvat permeabiliteit chemotaxische
aantrekking van fagocyten
C3b opsonisatie (=verbeteren fagocytose)
door coating van C3b op pathogeen oppervlak.
Fagocyten beschikken over C3b receptoren.
C3b zorgt voor activatie van C5 C5b & C5a. Dit
zorgt voor een cascade reacties (C5b-C9).
Al deze eiwitten gaan in het plasmamembraan van de microbe zitten, en zorgen
zo voor de lysis van de microbe.
Fagocyterende cellen:
- Macrofaag
- Neutrofiel
- Dendritische cel (in mindere mate)
Door opsonisatie wordt de affiniteit van de fagocyt voor het micro-organisme
verhoogt.
Fagocytose: de fagocyt neemt de microbe op in een fagosoom (fagocytische
vesicle), die wordt gefuseerd met een lysosoom tot een fagolysosoom. Deze
lysosoom bevat allerlei afbraakenzymen. In de fagolysosoom wordt de microbe
gedeeltelijk afgebroken. Het onafbreekbare materiaal wordt in een Residual
body vesicle afgevoerd naar het celmembraan.
Afbraak Respiratory burst oxidatieve stress dood bacterie
Macrofaag:
Na doorbraak worden meteen macrofagen geactiveerd. Pathogenen worden
direct herkent door macrofagen. Macrofagen:
- Scheiden chemokines en cytokines uit
- Fagocyteren pathogenen
- Fagocyteren dode neutrofielen
Herkenning van pathogenen:
Onderdeel aangeboren immuunsysteem en dus aspecifiek
Reageert op alles wat lichaamsvreemd is
Fagocyten herkennen moleculaire patronen van micro-organismen
Twee herkenningsmechanismen:
PAMPs: Pathogen Associated Molecular Patterns
DAMPs: Damage Associated Molecular Patterns
PRR herkennen moleculaire patronen PAMPS
PRR: Pattern Recognition Receptors
Er zijn 5 families PRRs: Toll-like, NOD-like, RIG-I-like, C-type Lectine Receptors,
Cytosolic dsDNA sensors.
Locatie van deze receptoren zijn belangrijk voor hun functie:
3
,Toll-like receptors: herkennen celwanden/DNA/RNA (Locatie: celmembraan,
endosoom)
NOD-like receptors: herkennen peptidoglycanen (Locatie: cytosol)
RIG-I-like receptors: herkennen RNA (Locatie: cytosol)
Cytosolic dsDNA sensors (CDS): (Locatie: cytosol)
C-type Lectin Receptors (CLR): herkennen mannose (Locatie: celmembraan)
TLRs kunnen worden geactiveerd door cytokines (induceren ontstekingsreactie)
en door interferonen (IFNs)
TLR2-6 herkennen bacteriën, schimmels en parasieten.
TLR4 herkent LPS dat in het buitenmembraan van alle Gram negatieve bacteriën voorkomt
Ontstekingsreactie is (meestal)
positief:
Aantrekken neutrofielen
opruimen pathogenen
Aantrekken macrofagen
opruimen pathogenen, dode
neutro’s en begin herstel.
Neutrofielen en macrofagen volgen
elkaar op. (zie grafiek)
Antibiotica
Het lichaam lukt het niet altijd om bacteriën op te ruimen. Medicatie: antibiotica
- Peniciline
4
, Het aangeboren imuunsysteem (deel II)
Volgorde van gebeurtenissen:
1. Doorbraak barrière
2. Herkennen van bacterie
2a Complement activatie (alternatieve pathway)
2b Macrofaag (PRR)
3. Ontstekingsreactie
- Lokaal
- Systemisch klassiek/MBL pathway van complement
Niet elke ontsteking is een infectie (denk aan steriele ontsteking)
Weefselbeschadiging leidt altijd tot een ontstekingsreactie.
Na doorbraak barrière Mestcel en macrofaag actief en scheiden cytokines af.
Mestcel histamine. Macrofaag TNF-α, IL-1β, IL-6, IL-8
Gevolg van deze uitgescheiden cytokines:
- Vasodilatie
- Ruimte tussen endotheelcellen groter
- Dus:
o Meer bloed
o Warmte roodheid
o Meer vocht zwelling pijn
Kenmerken ontsteking:
Door vasodilatie migratie witte leukocyten op gang. Door grotere ruimte
tussen endotheelcellen kunnen leukocyten uittreden mbh adhesie moleculen.
Leukocyten rollen over de
vaatwand (met behulp van
selectines).
Integrines tight binding
met leukocyt. De cel ligt nu stil
op de vaatwand. De
endotheelcellen geven ruimte
en de leukocyt verlaat de
bloedbaan (diapedese).
Daarna migreert de leukocyt
verder naar het
ontstekingsveld met behulp
van IL-8.
Systemische effecten (kan niet door het lichaam opgeruimd worden):
Koorts: (tijdelijke) verhoging lichaamstemperatuur
Bacteriën groeien minder goed bij hogere temperaturen
Acute fase respons: Lever produceert reeks eiwitten in plasma
5
