Familiaal vermogensrecht
EXAMEN
Definities van basisprincipes en fundamentele beginselen, toelichting van rechtsregels, meerkeuzevragen (of
juist/fout), reflectievragen: juridische en maatschappelijke relevantie, kritische reflecties, verwoorden van
eigen mening (vooral bij familierecht) en casussen.
Invloed van de familiale situatie op het vermogen van een persoon.
VB: gehoudenheid voor schulden van gezinsleden, lot van het vermogen bij huwelijk bij echtscheiding of bij
overlijden, invloed van een testament of schenking op het vermogen van een persoon.
- Invloed familiale situatie op vermogen van een persoon: gehoudenheid voor schulden van
gezinsleden; lot van vermogen bij huwelijk, bij echtscheiding of bij overlijden; invloed testament of
schenking op vermogen van een persoon, …
- Deeldomeinen: huwelijks- en relatievermogensrecht, erfrecht, giften
RELATIEVERMOGENSRECHT
DEEL 1: RELATIEVORMEN
Drie mogelijke vormen voor een relatie
Een koppel in België kan onder drie vormen samenwonen: feitelijk, wettelijk of binnen het huwelijk
Samenwonen: grootste gemene deler à delen van een woning, gezamenlijke huishouding, solidariteit en
affectieve relatie. = in eenzelfde woning gehuisvest zijn, een gezamenlijke huishouding voeren en onderlinge
solidariteit tonen.
Koppel: twee volwassen personen, ongeacht hun geslacht, die omwille van een persoonlijke, emotionele
band ervoor gekozen hebben om binnen een intieme relatie een duurzame levensgemeenschap tot stand te
brengen.
1. Huwelijk: het huwelijk moet plechtig aangegaan worden, de wet bepaalt welke verplichtingen daaruit
voor het echtpaar ontstaan. à huwelijksovereenkomst (vermogen echtgenoten), beëindiging via
echtscheidingsprocedure (dit kan alleen bij vonnis door de rechter). – homohuwelijk is mogelijk.
2. Wettelijke samenwoning: veel minder formaliteiten, verplichtingen en beëindiging is minder
omslachtig. Twee personen die samenwonen en bij hun gemeente een verklaring van wettelijk
samenwonen afleggen, zijn wettelijk samenwonend. Deze aangifte geeft een zekere juridische
bescherming.
3. Feitelijke samenwoning: ze wonen samen.
1
,Maar belangrijke gevolgen verbonden aan de keuze voor een bepaalde vorm van samenwoning:
- Toe- en uittreding
- Persoonlijke gevolgen solidariteit
- Vermogensrechtelijke gevolgen tijdens en na beëindiging van relatie (door scheiding of overlijden)
- M.b.t. de kinderen
- Wettelijke gevolgen VS conventionele afspraken
DEEL 2: RELATIERECHT
HOOFDSTUK 1 – WETTELIJKE REGELING VAN HET SAMENWONEN
AFDELING 1 – FEITELIJK SAMENWONEN
Toetreding
Feitelijk samenwonen is een informeel gebeuren à twee personen beslissen om samen te wonen, ze huren
of kopen een woning: ze wonen samen – soms beperkte vereisten, zoals de inschrijving in
bevolkingsregister op zelfde adres of opmaak van een samenwoningscontract.
Ze hebben geen status waaraan wettelijke gevolgen verbonden zijn, het wordt in het BW niet als relatievorm
benoemd. (de fiscale wetgeving en de wetgeving inzake sociale zekerheid houden er soms wel rekening mee.)
Geen voorwaarden voor feitelijke samenwoning op zich – maar als ze aan hun relatie civielrechtelijke
gevolgen willen verbinden, moeten ze daar dus zelf voor zorgen. Dit kan via een samenwoningscontract of
een testament. à op grond van het gemeen recht onderzoeken ze wel of in enige vorm van
gezinsbescherming wordt voorzien.
Uittreding
Louter feitelijk gegeven, het is weer een informeel gebeuren, de feitelijke samenwoning houdt even vormloos
op als ze begon. VB.: verhuis, of inschrijving in bevolkingsregister op ander adres. – dit gebeurt in onderlinge
toestemming of op initiatief van een van hen, soms ook ambtshalve.
EXTRA: er is niet wettelijk voorzien in alimentatie; er kan wel contractueel overeengekomen worden –
schadevergoeding en/of voortzetting aangegane verbintenis.
AFDELING 2 – WETTELIJK SAMENWONEN
Toetreding
Een wettelijke samenwoning komt tot stand door het afleggen van een gezamenlijke verklaring voor de
ambtenaar van de burgerlijke stand art. 1475 BW, het is een minder formeel gebeuren. à hiervan wordt
melding gemaakt in het bevolkingsregister als wettelijk samenwonende, maar geen opmaak akte van
burgerlijk stand < - > huwelijk.
2
,Verklaring ¹ samenwoningscontract: er is slechts sprake van een samenwoningscontract indien de
samenwoners, die de verklaring hebben afgelegd of zullen afleggen, bovendien een contract afsluiten waarin
ze bepaalde vermogensrechtelijke gevolgen vastleggen van hun relatie, net zoals gehuwden dat kunnen doen
in een huwelijksovereenkomst. à wettelijk zijn er geen persoonlijke verplichtingen die uit de wettelijke
samenwoning ontstaan.
Gevolgen wat de vermogens betreft
Samenwoners kunnen een overeenkomst aangaan in verband met de vermogensrechtelijke en geldelijke
gevolgen van hun relatie, dus onder meer betreffende de verplichting tot materiële of financiële hulp, zowel
tijdens als na de relatie. à de vrijheid om de relatie te verbreken moet onaangetast blijven, maar mogen wel
verbinden om de relatie niet abrupt te beëindigen, waardoor de levensgenoot in geldelijke moeilijkheden
zou geraken.
Primair samenwoningsstelsel
Er zijn regels vastgelegd over de organisatie van het gezinsleven: regeling van de gezinslasten, de
gezinswoning en de gezinsbescherming).
Erfrecht
Beperkt erfrecht ten voordele van de langstlevende wettelijke samenwonende levensgenoot of partner, met
de mogelijkheid om daarmee het erfrecht van de kinderen enigszins te beperken en het erfrecht van de
ascendenten uit te sluiten.
Voorwaarden minder streng
- Leven
- 18 jaar of onbekwaamheid
- Toestemming (cf. schijnwettelijke samenwoning)
- Beperkt tot één wettelijke samenwoning en tot twee personen
- Familieband vormt geen beletsel (vb. hulpbehoevende moeder en volwassen dochter die wettelijk
samenwonen)
Uittreding (beëindiging van de relatie van wettelijke samenwoning)
Minder formeel à deze blijft immers verder bestaan buiten:
- Door het huwelijk (niet noodzakelijk met elkaar!) art. 1476 §2 BW
- Door het overlijden art. 1476 §2 BW
- Door gezamenlijke schriftelijke verklaring bij de ambtenaar burgerlijke stand à dit kan via onderling
overleg of op initiatief van beide
3
, - Door eenzijdige verklaring à dit via een verklaring voor de ambtenaar van de burgerlijke stand die
vervolgens bij gerechtsdeurwaardersexploot wordt betekend aan de partner art. 1476 §2 BW
= er zijn geen andere vermogensrechtelijke gevolgen dan degene die de partners zelf hebben bedongen.
AFDELING 3 – HUWELIJKS SAMENWONEN
Toetreding
Het huwelijk wordt heel formeel aangegaan. Art 63 e.v. en 165 e.v. BW
- Voorafgaande aangifte bij ambtenaar burgerlijke stand = aankondiging van voornemen te huwen.
- Wachtperiode (14 dagen – 6 maanden)
- Voltrekken van huwelijk door ambtenaar van de burgerlijke stand à verplicht openbaar, opmaak akte (of
weigering) en eventueel in aanwezigheid van getuigen
Voorwaarden om te mogen huwen (grondvoorwaarden)
- Leven à soms mag het ook op het sterfbed
- 18 jaar (uitzonderingen: minderjarigen moeten toestemming krijgen van hun ouders)
- Toestemming beide echtgenoten én wil om levensgemeenschap tot stand te brengen = consortium vitae
(cf. schijnhuwelijken = uitsluitend ander doel)
Wilsgebreken: dwaling in de persoon en geweld wel aanvaard; NIET: bedrog (en fait de mariage, trompe
qui peut!) en benadeling. – dwaling wordt niet aanvaard wanneer je ervan uitging dat de vrouw heel rijk
was, maar uiteindelijk toch bleek van niet.
- Bigamieverbod
- Huwelijksbeletsels bij familieband (infra)
- Homohuwelijk sinds 2003
Huwelijksbeletsels
à Absolute huwelijksbeletsels: tussen oorspronkelijke of vol adoptieve verwanten in de rechte lijn (moeder-
kind, grootmoeder en kind) – tussen oorspronkelijke of vol adoptieve verwanten in zijlijn van tweede graad
(broers-zussen) – tussen de gewone adoptant en de geadopteerde en zijn afstammelingen (rechte lijn, maar
beperkt tot eerste graad)
à Relatieve huwelijksbeletsels: tussen oorspronkelijke of vol adoptieve aanverwanten in de rechte lijn
(gemeenschappelijke stam, juridische afstamming, bloedverwantschap: niet bij adoptie of bij erkenning van
kind, aanverwanten van uw echtgenoot) – tussen gewoon adoptieve aanverwanten in de rechte lijn van de
eerste graad (schoonouders, stiefouders) – tussen oorspronkelijke of vol adoptieve verwanten in de zijlijn in
de derde graad (tante/nonkel met neef/nicht) – tussen gewoon adoptieve kinderen van eenzelfde adoptant
– tussen gewoon adoptieve kinderen en de kinderen in oorspronkelijke afstamming of vol adoptieve kinderen
van de adoptant (broers-zussen).
4
