Gerechtelijke geneeskunde
Les 1: Forensische geneeskunde
Terminologie
De term forensische geneeskunde is sterk ingeburgerd sinds de laatste jaren.
o In de vorige eeuwen gebruikten we de term gerechtelijke geneeskunde.
o De term gerechtelijke kan verwarring oproepen, lijkt een deelnemer van justitie.
Wat is de afkomst van de term “Forensische geneeskunde”?
o Deze term treffen we ook aan bij andere disciplines die kunnen bijdragen tot de oplossing van
een misdrijf.
o De term forensisch is afgeleid van het Forum Romanum.
Daar waren een aantal Basilica, met als 1 van de belangrijkste de Basilica Julia. In
deze Basilica werd recht gesproken en konden burgers deze rechtszaken ook volgen.
Met de term forensisch verwijst men naar die plaats en naar het systeem van het
Romeins recht. Vandaag de dag is een rechtszaak nog steeds toegankelijk voor
iedereen. Je kan vandaag de dag nog steeds debatten meevolgen als burger.
De forensische geneeskunde is een geneeskundige specialiteit.
o Deze specialiteit wordt beoefend door artsen of mensen die geneeskunde gestudeerd
hebben.
o Het is als het ware een (erkende) geneeskundige specialiteit, naast alle andere specialiteiten
in de geneeskunde, zoals de dermatologie.
o De specialiteit maakt gebruik van specifieke kennis en vaardigheden, die mensen zich eigen
maken tijdens hun opleiding.
o Doel? Deskundig advies geven aan opdrachtgevers die met een rechtspraak zitten, die ze met
hun eigen kennis niet kunnen oplossen.
De opdrachtgevers stellen een aantal vragen aan de arts, van medische aard.
o Er zijn heel wat medische expertises die in opdracht van justitie uitgevoerd worden.
De organisatie van ons land, betreffende deskundig onderzoek.
o De magistraat heeft een vrije keuze voor welke deskundige hij zal aanstellen om advies te
krijgen. De magistraat is dus niet verbonden aan één bepaalde deskundige.
o Nu is er een nationaal register van deskundigen. Dit is een lijst waarop mensen die als
deskundige willen optreden voor justitie opgelijst staan.
Onderzoek van een (dode) persoon voor het vaststellen van de aard en oorzaak van kwetsuren is een
medische handeling.
Forensische geneeskunde = Specifieke discipline waar men gebruikmaakt van bepaalde geneeskundige kennis
en vaardigheden om deskundig advies te geven aan de gerechtelijke instanties op vragen van medische aard.
Dit was lange tijd geen officiële opleiding.
2002: Forensische geneeskunde wordt erkend als specialiteit. Er werden criteria opgesteld (in MB)
waaraan ze moesten voldoen, vooraleer ze de erkenning kregen.
o Vijfjarige opleiding en erkenning krijgen van een commissie om te mogen werken.
De complexiteit van een medisch forensisch onderzoek (= medico-legaal onderzoek).
Een medisch forensisch onderzoek kan een eenvoudige handeling zijn, waarbij het volstaat om de
vragen te beantwoorden (info verkrijgen door onderzoek). Het is afhankelijk van de opdracht.
o Iemand onderzoeken en een letsel beschrijven.
Een complexe vraagstelling kan gaan over de causaliteit tussen een letsel en de medisch
voorgeschiedenis van een slachtoffer.
o Complex: Zicht nodig over de medische voorgeschiedenis van een persoon.
o Nood aan forensisch medisch onderzoek.
o Het medisch dossier wordt opgesteld door de behandelende arts.
Politionele gegevens: Dankzij deze gegevens krijg je informatie uit verschillende hoeken.
o Informatie of bevindingen van andere deskundigen.
o Resultaten van forensisch sporenonderzoek.
o Processen-verbaal uit strafdossier (vaststellingen op de plaats delict).
1
, Afhankelijk van de context: Info van de behandelende arts of van in beslag genomen medisch dossier?
De forensische arts neemt contact op met de behandelende arts voor inlichtingen, dan wordt de
behandelende arts op de hoogte gebracht van zijn hoedanigheid waarin hij in de zaak optreedt.
o Hij krijgt ook informatie over het doel van het medico-legaal onderzoek.
o De behandelende arts rapport enkel objectieve medische gegevens (aard letsel, behandeling).
Niet enkel onderzoek naar latente, zichtbare sporen. Tijdens het onderzoek verzamelen we zoveel mogelijk
elementen voor de (1) reconstructie van de feiten en (2) wetenschappelijke bewijsvoering in strafzaken.
Onderzoek van levende mensen in kader van het strafrecht
Letselbilan opstellen: De aard, oorzaak en gevolgen van de verwonding proberen achterhalen.
Moeilijkheden bij levende personen waarmee je geconfronteerd kunt worden:
o Het origineel letsel werd gehecht door een operatie. Hierdoor kan je de exacte situatie niet
meer onderzoeken, omdat deze veranderd is Nood aan bijkomende klinische gegevens.
De situaties waarin we levenden moeten onderzoeken:
o Poging tot doodslag, verchtpartij, intrafamiliaal geweld, een ongeval, …
o Medische fout: Iemand heeft in behandeling bij een arts schade ondervonden. Er wordt dan
een klacht ingediend bij de onderzoeksrechter.
College van deskundige, aangevuld met specialisten met betrekking tot de materie
waar het over gaat en de beschuldigde arts.
Bijvoorbeeld: Aangevuld met gynaecologen, want gynaecologisch probleem).
o In kader van seksueel geweld. In dit geval wordt de taak toevertrouwd aan een zorgcentrum
van seksueel geweld. In dit centrum zijn er:
Gynaecologen (medische zorg) en psychologen (psychische zorg).
Verpleegkundigen (sporenonderzoek).
Politie en andere opvolging (medisch en psychologisch) aanwezig.
o Forensisch sporenonderzoek: Kledij in beslag genomen.
o Geschiktheidsonderzoeken:
Bijvoorbeeld: Er is een schietincident geweest, waarbij de politie tussenkomt. 1 of
meerder daders zijn gewond geraakt en hierdoor in het ziekenhuis beland.
Dan wordt de geschiktheid bepaald met betrekking tot de mogelijkheid verhoord te
worden, opgesloten te worden in de gevangenis en het besturen van een voertuig.
o Onderzoek verdachten: Vertoont de dader kwetsuren die we kunnen relateren aan de
feiten? Is er een causaliteit tussen de verwondingen en de feiten?
Iemand werd vermoord met meerdere messteken. Na verloop van tijd pakt de
politie iemand op, met het vermoeden dat hij de feiten gepleegd heeft. Bij de dader
stellen we vast dat hij een letsel heeft aan de handen. Als je iemand neersteekt, heb
je letsels ter hoogte van de pinkzijde, die dieper zijn aan de duimzijde.
Letselbilan en forensisch sporenonderzoek.
Onderzoek naar overledenen in kader van het strafrecht (= Uitwendige en inwendige lijkschouwing).
Start op de plaats van de vondst, aangevuld met verder onderzoek uit de autopsiezaal.
o Identificatie: Wie is de persoon?
o Tijdstip van overlijden.
o Aard en oorzaak van de verwondingen?
o Doodsoorzaak en doodsmechanisme?
o Aard van overlijden: Natuurlijk of niet-natuurlijk overlijden (ongeval, zelfdoding, doding).
Interdisciplinaire aanpak kan nuttig zijn: Hulp inroepen van odontoloog, ballistisch expert, …
Er worden ook stalen genomen voor bijkomend onderzoek, toxicologisch of forensisch onderzoek.
Onderzoek van lijkdelen of skeletdelen: Soms heb je enkel een deel van het lichaam of een skelet.
Andere opdracht: Reconstructie of wedersamenstelling.
o De feiten hebben zich voorgedaan. Bij ernstige feiten wordt er een reconstructie uitgevoerd
en moeten de verdachte en het slachtoffer tonen wat er concreet gebeurd is.
In hoeverre komt de reconstructie overeen met de bevindingen van het onderzoek?
Bij ernstige feiten zoals doodslag wordt de deskundige opgeroepen voor getuigenis in de rechtbank.
o Een mondeling verslag uitbrengen in Hof van Assisen.
2
,Gemeen recht: Burgerlijke belangen
Levenden
o Evaluatie van menselijke schade.
o Invloed van niet dragen van een veiligheidsgordel op de letsels.
Tegenpartij kan zeggen: “Als je een gordel droeg, dan zouden de letsels minder
ernstig geweest zijn’.
o Tegensprekelijke procedures.
Overledenen
o De juiste doodsoorzaak achterhalen door het lichaam te ontgraven.
Dit wordt in verband gebracht met het verzekeringscontract.
o Alcoholconcentratie in het bloed.
o Erfenisrecht.
o Tegensprekelijke procedure.
Er zijn belangrijke wetten voor de forensische geneeskunde.
Eerst en vooral moet de uitvoerder een arts zijn. Als arts ben je gebonden aan een medisch
beroepsgeheim. Dit houdt in dat je bepaalde vaststellingen niet moogt rapporteren, uitsluitend aan de
opdrachtgever (magistraat).
o Vroeger heel strikt! Het was niet toegelaten om als behandelende arts gegevens te geven aan
de procureur des konings. Nu is dat toegestaan in enkele situaties, onder voorwaarden.
o Er is een spreekrecht, maar geen plicht.
Als je als arts uw vaststellingen rapporteert aan de onderzoeksrechter, is dit dan geen schending van
het medisch beroepsgeheim?
o Bij het kenbaar maken van feiten ivm minderjarigen aan de PDK is er geen schending.
o Binnen de grenzen van zijn opdracht is hij hier niet aan gebonden.
Verder zijn er ook een hele reeks wetten in verband met de specialiteit (gerechtskosten in strafzaken).
Honoraria in strafzaken: Het algemeen regelement op gerechtskosten in strafzaken.
o Geen vrije tarieven, maar vastgelegde tarieven.
Er zijn verschillende wetboeken heel belangrijk: Wetboek van strafvordering, het strafwetboek,
gerechtelijk wetboek, bijzondere wetgeving en rechtspraak.
De aanstelling van deskundigen in strafzaken
Merendeel van de opdrachten tijdens het vooronderzoek.
o Meestal is het een opdracht van de PDK of de onderzoeksrechter.
o In theorie kan het ook de politie zijn, maar dat komt minder vaak voor.
Als de onderzoeksrechter “ons” aanstelt dan is dit in kader van een gerechtelijk onderzoek. Want de
onderzoeksrechter is de leider van gerechtelijk onderzoek (=ernstige feiten).
Bij de procureur des konings is het in kader van opsporingsonderzoek.
Eens hun taak erop zit en ze verslag neergelegd hebben & wanneer de PDK en de onderzoeksrechter
menen dat de zaak afgerond is, dan wordt de zaak doorverwezen naar het vonnisgerecht.
o Vonnisgerecht = Kamer in strafzaken, voor een onderzoek ter terechtzetting.
Dit kan leiden tot (1) seponering, (2) in verdenking stellen en (3) nieuwe vragen, dus het aanstellen
van een nieuwe deskundige met een bijkomende opdracht.
Artikel 22 van het wetboek strafvordering (buiten heterdaad): Algemeen wordt aangenomen dat de
PDK zich bij het vervullen van zijn taak kan laten bijstaan door een deskundige (voor advies).
Artikel 43: Opsporingsonderzoek in geval van heterdaad.
o 43: Aanstelling van 2 personen die vanwege hun kunde of beroep bekwaam geacht worden.
o 44: Verslag uitbrengen over de oorzaak van de dood en de staat van het lijk (= lijkschouwing).
3
, Procedure
Een duidelijk omschreven opdracht, mondeling gegeven en schriftelijk bevestigd.
o Verbod tot weigering: Een deskundige kan enkel weigeren mits ernstige reden (familie).
o Je moet je strikt aan de opdracht houden: Enkel uitvoeren wat gevraagd wordt!
Tegensprekelijkheid komt niet voor in vooronderzoek, in burgerlijk recht wel.
o Op strafgebied beslist de rechter.
Eedaflegging gebeurt mondeling of schriftelijk!
Tegensprekelijkheid
Alle partijen worden betrokken in het geding. Iedereen wordt uitgenodigd in de zitting.
Aanwezigheid van de partijen tijdens de expertiseverrichtingen.
Geen eenzijdige contacten met partijen of de rechter.
Er wordt een voorverslag opgesteld waarbij opmerkingen gemaakt kunnen worden. Je moet
beantwoorden aan alle opmerkingen, vooraleer je een definitief expertiseverslag kan neerleggen.
4
