Inleiding tot de immunologie, 3e bach biologie gegeven door Peter Ponsaerts
Uitwerking hoofdstuk (NL), samenvatting per hoofdstuk uit boek (ENG), opgeloste examenvragen uit de les per hoofdstuk (NL), inhoudstabel op het einde
Hoofdstuk 2. Aangeboren immuniteit: de vroege bescherming tegen infecties
Hoofdstuk 3. Het vangen van antigenen en het presenteren aan lymfocyten
Hoofdstuk 4. Antigen herkenning in het adaptieve immuunsysteem
Hoofdstuk 5. T-cel gemedieerde immuniteit: activatie van T-cel lymfocyten
door cel-geassocieerde antigenen
Hoofdstuk 6. Effectormechanismen van T-cel gemedieerde immuniteit:
functies van T-cellen in gastheerdefensie
Hoofdstuk 7. Humorale immuunantwoorden: activatie van B-lymfocyten en
productie van antilichamen
Hoofdstuk 8. Effectormechanismen van humorale immuniteit: eliminatie van
extracellulaire microben en toxines
Noodzakelijk studiemateriaal
1. Opgenomen lessen.
2. PowerPoint slides.
3. Handboek: "Basic Immunology: Functions and Disorders of the Immune System", 6th
Edition. Abul K. Abbas, Andrew H. Lichtman, Shiv Pillai. Uitgeverij: Elsevier.
Nota van mezelf: bekijk eerst de gehele cursus en daarna de examenvragen na elk hoofdstuk, vaak
komen de antwoorden op de vragen pas duidelijk aan bod in latere hoofdstukken.
Leen Janssen 2
,CURSUSINFORMATIE
Eindcompetenties
• Je kan de vakspecifieke begrippen en de basisprincipes van de immunologie
definiëren.
• Je kan de belangrijkste componenten van het immuunsysteem (organen, cellen,
moleculen) opnoemen.
• Je kan hun structuur en functie beschrijven.
• Je kan de diversiteit van het immuunsysteem in de verschillende biota
bediscussiëren.
• Je kan de belangrijkste immuunpathologische reacties typeren.
• Je kan verschillen en overeenkomsten tussen verschillende immunologische
processen of componenten aangeven.
• Je kan de frequent gebruikte in vitro toepassingen van antilichamen onderscheiden.
• Je kan het belang van antilichamen in de diagnostiek illustreren.
• Je kan zelf eenvoudige in vitro immunologische methoden opstellen met behulp van
zelf te selecteren reagentia.
Evaluatie
Het examen bestaat uit 40 stellingen over de gehele inhoud van de cursus, die ofwel ‘waar’
of ‘onwaar’ zijn. Het is jullie opdracht om deze stellingen, waarvan er minimum 10 onwaar
zijn, met ‘waar’ of ‘onwaar’ te annoteren.
Vervolgens kies je 10 stellingen waarbij je onwaar geantwoord hebt en geef je een korte
schriftelijke toelichting waarom deze onwaar zijn. Er zal slechts beperkte plaats zijn, dus een
kort en duidelijk antwoord is voldoende.
Bij dit type examen verdien je (geen) punten op volgende manieren:
1) Een juiste stelling wordt waar geannoteerd = 1 punt
2) Een juiste stelling wordt onwaar geannoteerd = 0 punten
3) Een foute stelling wordt onwaar geannoteerd (met correcte verklaring) = 1 punt. Dit
geldt voor de 10 foutieve stellingen waarvoor je een verklaring moet geven.
4) Een foutieve stelling wordt onwaar geannoteerd (maar met geen/foutieve verklaring)
= 0 punten. Dit geldt voor de 10 foutieve stellingen waarvoor je een verklaring moet
geven.
5) Een foutieve stelling wordt onwaar geannoteerd = 1 punt. Dit geldt voor de overige
foutieve stellingen waarvoor je geen verklaring moet geven.
6) Een foutieve stelling wordt waar geannoteerd = 0 punten.
7) Een stelling wordt niet geannoteerd = 0 punten.
In totaal kunnen er 40 punten verdiend worden. Voor de berekening van het examenresultaat
wordt de behaalde puntenscore verminderd met 20 (= hogere censuur, waarbij een 30/40
puntenscore overeenkomt met een examenresultaat van 10/20).
Er zal verder geen giscorrectie toegepast worden, dus het is aangeraden, zelfs al weet je het
juiste antwoord niet, toch iets te antwoorden op de vraag.
Deze examenvorm zal ingeoefend worden tijdens de Blackboardoefeningen en
responsiecolleges.
Leen Janssen 3
,HOOFDSTUK 1
INTRODUCTIE TOT HET IMMUUNSYSTEEM
1.1 Inleiding
Immuniteit wordt gedefinieerd als de weerstand tegen een ziekte, specifiek infectueuze ziektes. De
verzameling van cellen, weefsel en moleculen die deze weerstand tegen infecties mogelijk maken
noemt met het immuunsysteem en de gecoördineerde reactie van deze cellen en moleculen tegen
infectueuze microben is de immuunreactie/immuunrespons. Immunologie is de studie van het
immuunsysteem, inclusief de respons op pathogenen en beschadigd weefsel en hun rol in ziektes.
De belangrijkste functie van het immuunsysteem is infecties tegengaan of uitroeien. Het belang van het
immuunsysteem voor de gezondheid wordt dramatisch geïllusteerd door het frequent observeren van
personen met een deffect immuunsysteem en alle vatbare en serieuze, soms levensbedreigende
gevolgen hiervan.
De meest effectieve methode om individuen tegen infecties te beschermen is door het immuunsysteem
te stimuleren via vaccinaties. Zo werd in het verleden bijvoorbeeld het uitroeien van smallpox, de enige
infectie die is geëlimineerd uit de menselijke samenleving, mogelijk gemaakt. De verschijning van
Acquired Immunodeficiency Syndrome (AIDS) in de jaren ’80 benadrukte het belang van een
goedwerkend immuunsysteem.
Het immuunsysteem doet meer dan alleen beschermen tegen infecties: het voorkomt de groei van
bepaalde tumoren, zorgt voor een goede verwijdering van dode cellen en helpt bij het herstellen van
beschadigde weefsels.
Belangrijkste functies:
In contrast met alle voordelen kunnen abnormale immuunresponsen o.a. allergische reacties of afstoting
bij orgaantransplantaties verzoorzaken. In extreme gevallen kan dit zorgen voor ontstekingsziekten met
hoge ziekte- en/of sterftecijfers.
De cellen uit het immuunsysteem kunnen voor verschillende klinische onderzoeken gebruikt worden.
Antilichamen worden gebruikt als zeer specifieke reagentia of testen in o.a. medische laboratoria.
Dit hoofdstuk behandelt de nomenclatuur van de immunologie, de belangrijkste algemene
eigenschappen van de immuunreacties en de cellen/weefsel die de voornaamste componenten van het
immuunsysteem vormen. De vragen die in dit hoofdstuk behandeld worden:
- Welke types immuunresponsen zijn er?
- Wat zijn belangrijke eigenschappen van immuniteit en welke mechanismen zijn hiervoor
verantwoordelijk?
- Hoe zijn cellen en weefsels van het immuunsysteem georganiseerd?
Leen Janssen 4
, 1.2 Aangeboren en adaptieve immuniteit
Aangeboren immuniteit: eerste verdedigingslinie tegen microbiële invasie. De aangeboren immuniteit
is altijd aanwezig in gezonde individuen. Het blokkeert de toegang van microben en voorziet snelle
eliminatie van microben die er wel in geslaagd zijn het gastheerweefsel binnen te dringen. Aangeboren
immuniteit wordt ook natuurlijke immuniteit genoemd.
Adaptieve immuniteit: vraagt expansie en differentiatie van lymfocyten als respons op microben voor
het effectieve bescherming biedt. De adaptieve immuniteit past zich aan aan de aanwezigheid van
microbiële indringers. Het komt trager tot ontwikkeling maar heeft wel een specifiekere en krachtigere
bescherming tegen infecties. Adaptieve immuniteit wordt ook specifieke immuniteit genoemd.
Aangeboren immuniteit was er eerst, later in de evolutie kwam de adaptieve immuniteit.
1.2.1 Aangeboren immuniteit
De eerste verdedigingslijn wordt gevormd door de epitheliale barrières van de huid, mucosale weefsel
en natuurlijke antibiotica aanwezig in de huid. De functie van deze verdedigingslijn is het penetreren
van het lichaam door microben tegen te gaan.
Indien microben er toch in slagen om weefsels en/of het circulatiesysteem binnen te dringen worden ze
aangevallen door fagocyten, gespecialiseerde lymfocyten genaamd lymfoïde cellen waaronder NK-
cellen en verschillende plasmaproteïnen. Al deze mechanismen herkennen microben en vallen ze aan.
Als aanvulling van de eerste verdedigingslijn verhogen/versterken aangeboren immuunresponsen de
adaptieve immuunresponsen tegen infectueuze agentia.
De componenten en mechanismen van de aangeboren immuniteit worden besproken in hoofdstuk 2.
1.2.2 Adaptieve immuniteit
Het adaptieve immuunsysteem bestaat uit lymfocyten en hun producten waaronder antilichamen. Het
adaptief immuunsysteem vormt vooral een belangrijke bescherming tegen microben die als pathogenen
gezien worden (dus in staat zijn om ziekten te veroorzaken).
De cellen van het adaptieve immuunsysteem (lymfocyten) presenteren receptoren die een veel bredere
range aan specifieke moleculen geproduceerd door microben herkennen, maar ook niet-infectueuze
substanties worden herkend. Alles wat specifiek herkend wordt door lymfocyten of antilichamen noemen
we antigenen.
Adaptieve immuunresponsen maken vaak gebruik van cellen en moleculen uit het aangeboren
immuunsysteem om microben weg te krijgen en functioneren om de werking van het aangeboren
immuunsysteem te verbeteren.
De termen immuunrespons en immuunsysteem verwijzen meestal naar het adaptieve systeem.
Leen Janssen 5
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur leenjanssen. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €15,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
