Penologie & Penitentiair recht
INLEIDING
PENOLOGIE
• Penologie is wetenschap van bestraffing Juridisch begrip straf: Hof van
Cassatie
• “Straf is een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke macht
opgelegd als een sanctie wegens een gepleegd misdrijf”
® Bewuste toevoeging van leed tov wie een inbreuk pleegt op de
strafrechtelijke norm.
STRAFFEN ALS COMPLEX GEGEVEN
• Verschillende fasen
® Straftoemeting
® Strafuitvoering
• Verschillende partijen
® Daders
® Slachtoffers-media-publieke verontwaardiging
® Straffende / justitiële actoren
• Bestraffing als organisatie/instituut waar mensen beslissingen nemen over
complexe zaken
• Penologie gaat breder dan het louter juridisch ‘straffen’
• Sociologische visie: sociale realiteit van het straffen
® Bestraffingsinstituten: rechtbank, gevangenis, justitiehuizen • Personeel,
gedetineerden, cultuur, ruimtelijke aspecten, effecten van straf,...
® Multidisciplinaire benadering van het straffen: Juridisch, sociologisch,
criminologisch, historisch,...
PENITENTIAIR RECHT
= Geheel van juridische normen ivm de behandeling van gedetineerden.
• Interne rechtspositie: Basiswet gevangeniswezen, 2005 (rechten van
gedetineerden tijdens detentie)
• Externe rechtspositie : Wet op de externe rechtspositie (wetten van 17 mei
2006 ev) (regeling van de overgang van binnen naar buiten)
Penologie & Penitentiair recht 1
, HOOFDSTUK 1: OVERZICHT VAN DE STRAFFEN
1.1. JURIDISCHE INDELING VAN STRAFFEN
1.1.1. HOOFDSTRAFFEN
à Bij de straftoemeting zal de rechter steeds een hoofdstraf opleggen als reactie op
een misdrijf.
BELANGRIJKSTE HOOFDSTRAFFEN
• Vrijspraak
• Vrijheidsstraf: gevangenisstraf
• Vrijheidsbeperkende straffen : opschorting, uitstel, probatie (leerstraf),
werkstraf, elektronisch toezicht, alcoholslot, verval recht tot sturen,
stadionverbod, woonverbod binnen bepaalde zone
• Vermogensstraf: geldboete, opdeciemen (X 8) , R kan rekening houden met
financiële toestand
• Internering: is juridisch gezien geen straf maar maatregel (zie later)
1.1.2. SUBSIDIAIRE OF BIJKOMENDE STRAFFEN
BIJKOMENDE STRAFFEN
• Straffen die bij andere straffen gevoegd kunnen worden.
• Soms automatisch verbonden aan straf: Ontzetting uit politieke en burgerlijke
rechten (verborgen straffen).
• Voorbeelden:
® Verbeurdverklaring goederen
® Afzetting van titels
® Beroepsverbod
® Bekendmaking uitspraak
1.1.3. VERVANGENDE STRAFFEN
= Bij straffen die niet kunnen afgedwongen worden legt de rechter een
vervangende straf op. Bij een geldboete is dat een vervangende gevangenisstraf,
bij de autonome vrijheidsbeperkende straffen zoals een werkstraf, probatie of
elektronisch toezicht, kan de rechter kiezen tussen een vervangende
gevangenisstraf of geldboete.
1.1.4. OVERZICHT
VRIJHEIDSBENEMENDE STRAFFEN
Hoofdstraffen
A. Criminele straffen
Hechtenis • Criminele vrijheidsstraf voor politieke misdaden gepleegd door een natuurlijk
persoon.
• Levenslang
• Van 30 - 40 jaar
• Van 20-30 jaar
• Van 15 -20 jaar
Penologie & Penitentiair recht 2
, • Van 10-15 jaar
• Van 5-10 jaar
B. Opsluiting
•Criminele vrijheidsstraf voor misdaden van gemeen recht gepleegd door een
natuurlijk persoon.
• Levenslang
• Van 30 - 40 jaar
• Van 20-30 jaar
• Van 15 -20 jaar
• Van 10-15 jaar
• Van 5-10 jaar
C. Gevangenisstraf
1) Correctionele gevangenisstraf
• Min. 8d – max. 5j
• Max. 5j voor gecorrectionaliseerde misdaad strafbaar met opsluiting van 5 tot
10j
• Max. 10j voor gecorrectionaliseerde misdaad strafbaar met opsluiting van 10-
15j
• Max. 15j voor gecorrectionaliseerde misdaad strafbaar met opsluiting van 15-
20j
• Max. 28j voor gecorrectionaliseerde misdaad strafbaar met opsluiting van 20-
30j
• Max. 38j voor gecorrectionaliseerde misdaad strafbaar met opsluiting van 30-
40j
• Max. 40j voor gecorrectionaliseerde met levenslange opsluiting strafbare
misdaad
2) Politiestraf
• Min. 1d – max. 7d – behoudens wettelijke uitzondering
VRIJHEIDSBEPERKENDE STRAFFEN
Elektronisch toezicht
Als hoofdgevangenisstraf: enkel bij feiten die van aard zijn om gestraft te worden
met een gevangenisstraf van hoogstens 1 jaar
Hoofdstraf • Duur: minstens 1 maand, max. 1j
• Indien niet uitgevoerd: vergangende gevangenisstraf die tegelijkertijd werd
opgelegd wordt uitgevoerd
• In voorlopige hechtenis kan elektronisch toezicht als altenatief voor de
hechtenis opgelegd worden
• Bij de strafuitvoering kan de voorlopige hechtenis als modaliteit van de
gevangenisstraf opgelegd worden: bij veroordeling tot een gevangenisstraf
tot en met 3j
Werkstraf
Voor feiten die van aard zijn om gestraft te worden met een politieke of
correctionele straf
Hoofdstraf • Er wordt telkens tevens vervangende gevangenisstraf of geldboete indien
de werkstraf niet uitgevoerd wordt
• Duur: min. 20u en max. 300 euro
• Een werkstraf van 45u of minder = politiestraf
• Een werkstraf van + 45u = correctionele straf
Autonome probatiestraf
Penologie & Penitentiair recht 3
, Voor feiten die van aard zijn om gestraft te worden met een politie of
correctionele straf
Hoofdstraf • Indien niet uitgevoerd: vervangende gevangenisstraf die tegelijkertijd werd
opgelegd wordt uitgevoerd
• Duur: min. 6m en max. 2j
Voorwaarden 1) Instemming van de verdachte
probatie 2) Voor beklaagde die nog niet veroordeeld is tot een criminele
opschorting gevangenisstraf van 6m
3) Voor feiten die niet strafbaar zijn met een correctionele gevangenisstraf van
meer dan 20j, niet gestraft moeten worden met meer dan 5j
4) De feiten zijn bewezen
5) Aan de opschorting worden probatievoorwaarden gekoppeld
NIET voor hof van assisen.
Duur: min. 1j, max. 5j
Voorwaarden 1) De veroordeelde mag nog niet veroordeeld geweest zijn tot een criminele
probatie straf of tot hoofdgevangenisstraf van meer dan 3j
uitstel 2) Het vonnisgerecht mag niet tot één of meer hoofdgevangenisstraffen van
meer dan 5j veroordelen
3) Zowel de hoofd- als de bijkomende straffen kunnen uitgesteld worden ofwel
volledig ofwel gedeeltelijk
4) Een gewoon uitstel kan niet meer indien de verooreelde reeds veroordeeld
is geweest tot een gevangenisstraf van meer dan 12m
5) Uitstel kan niet voor straf van verbeurdverklaring, straf onder elektronisch
toezicht, werkstraf, autonome probatiestraf of vervangende straf
6) Aan het uitstel worden probatievoorwaarden gekoppeld
Duur: min. 1j, max. 5j
Duur voor uisttel van geldstraffen en gevangenisstraffen die 6m niet te boven
gaan: niet meer dan 3j
VERMOGENSSTRAFFEN
Geldboete
Als hoofdgevangenisstraf of bijkomende straf
Hoofdstraf of Telkens met boetevervangende gevangenisstraf.
bijkomende Hoeveel? Misdaad: 6m, wanbedrijf: 3m, overtreding: 3d
straf
Criminele Min. 26 euro
geldboete
(misdaad)
Correctionele Min. 26 euro
geldboete
(wanbedrijf)
Politie Min. 1 euro, max. 25 euro
geldboete Bedrganen worden verhoofd met opdeciemen
(overtreding)
Administratieve geldboete
• Is geen strafrechtelijke geldboete
• Wordt niet door de rechter opgelegd maar door overheid
Penologie & Penitentiair recht 4
