H1: EEN LANGE AANVANGSPERIODE (TOT DE TIENDE EEUW) een grote expansie zorgt. Hij maakt van Gallia, Francia, met als hoofdstat
1.1 KELTEN, ROMEINEN EN GERMANEN (TOT CA. 476) Parijs. In 500 wordt hij gedoopt in Reims.
In 400 v.c. verspreiden de Kelten zich in de Lage Landen. Daar vestigen ze In 512 wordt de Lex Salica opgericht: de wetten van de Salische bevolking:
een dorpscultuur. Ze zijn vaardig in het bewerken van ijzer, en vestigen de Salische wet. Alle bevolkingen in de Merovingische dynastie zullen
zich op plaatsen waar veel ijzer te vinden is. De clans vestigen zich in deze wet moeten volgen.
ommuurde dorpen op hooggelegen plaatsen.
Vanaf de 2e eeuw voor Christus komen de Germanen zich mengen met de 1.2.2 De Merovingische samenleving
Kelten. Ze vormen samen het Keltische/Germaanse rijk. Het is een orale Clovis veranderde de Gallo-Romeinse cultuur naar een eigen,
cultuur met ruimhandel waar mensen worden berecht volgens de regels Merovingische cultuur:
van de clan. o Stadscultuur: dorpscultuur
Vanaf 57 v.c. veroveren de Romeinen onder Caesar (100 – 44 v.c.) het o Centraal bestuur: clanstructuur: berecht volgens regels van de
Germaanse/Keltische rijk. Caesar maakt er een gesofisticeerd rijk van: veel clan
circulatie, handel, geldeconomie, heibanen, een geschreven recht, een o Romeins recht: Salische wet
stadscultuur en een Latijnse schriftcultuur. o Geldeconomie: grond als vergoeding en waardemeter, opkomst
Na een opstand van de Eburonen wordt Gallia Belgica veroverd (53 v.c.): vazaliteit
tussen Rijn en Seine: de nieuwe rijksgrens wordt de Rijn, met daarin o Ook: continuïteit: muntslag en belastingen, Civitares: Tongeren bv
provincies en civitates. De kerstening gebeurde door missionarissen die voor een gestage
De Germanen vallen uiteindelijk het Gallo-Romeinse rijk binnen: op een verchristelijking zorgde binnen deze regio. Ook trouwde Clovis met een
moment dat de Rijn helemaal bevroren was in 406 waardoor de katholieke Bourgondische princes, Clothilde, dat ook van belang was voor
Germaanse migranten konden oversteken. Zij zorgden dan ook voor de de kerstening van de Merovingsiche dynastie. De kerstening zorgde mee
ondergang van het West-Romeinse Rijk (476). voor de expansie en de rijksvorming.
De heirbaan tussen Keulen en Boulogne wordt de taalgrens: met ten
noorden ervan de Germaanse taal, ten zuiden ervan de Romaanse taal. 1.2.2.1 Cultuur:
Cultuur in het spoort van de kerstening:
1.2 DE MEROVINGISCHE PERIODE o Missionarissen bekeren mensen tot het Christendom en stichtten
1.1.2 Rijksvorming en politieke ontwikkeling abdijen (bijvoorbeeld: Amandus)
Onder de Salische Franken (Merovingers) is er Clovis (466 – 511), die de o Gebouwen: ook kerken en kathedralen veranderen van stijl: eerst
Merovingische dynastie sticht. Hij is een succesvolle veldheer die voor vaak Romaanse basilica worden ‘omgebouwd’ naar een
1
, Merovingische kerk: gebouw verandert van functie (basilica naar paus uiteindelijk iemand van de Pippiniden ging zalven in plaats van een
kerken) omwille van kerstening Merovinger. Zo kregen de Karolingers de macht in handen.
o Tekstgenres: in het Latijn met een kerkelijk ontstaansmilieu: Karel de Grote (747 – 814) deed aan expansiepolitiek (oa.
Heiligenlevens: Missionaris Bonifatius heeft de Ieren kersteningspolitiek): hij wilde een ‘restauratie van de West-Romeinse
gekerstend: hierover worden dan bijvoorbeeld Rijk’. Iedereen moest Christelijk zijn, en op die manier zou er eenheid
heiligenlevens geschreven: een soort biografieën over verworven worden. In 800 wordt Karel de Grote uiteindelijk tot keizer van
heldhaftige missionarissen: ze verloren vaak het leven bij het West-Romeinse rijk gekroond door de paus. Dit heeft een grote
hun missioneringsactiviteiten symbolische waarde die in verschillende facetten van de Karolingische
Bijbelcommentaren: hoe moeten we de Bijbel begrijpen? cultuur terug zal komen.
Historiografie: de geletterde clerus gaan teksten schrijven
die ook de niet geletterden interessant vinden: 1.3.2 Certifugale krachten
bijvoorbeeld de geschiedenis van de Franken De grote veroveringen en het herstel van het WRR, door het terug
Doopformulieren: een soort handeleidingen voor bij het opnemen van de keizerskroon wordt ondermijnd door de Salische
dopen: hierin vinden we vaak de vroegste sporen van het erfopvolgingsregels (Clovis): als een vader sterft wordt het bezit verdeeld
Oud-Nederlands onder alle zonen. Dat zou dus ook gebeuren wanneer KDG sterft. Zo
… ontstaat er een splitsing van het Karolingische rijk: KDG sterft, zijn zoon
erft het, zijn zoon sterft: zijn drie zonen erven het: rijk wordt dus verdeeld
1.3 DE KAROLINGISCHE PERIODE (mid. 8e eeuw tot 9e eeuw) in drie delen. Er was nog geen primogenituur (enkel de oudste zoon erft
1.3.1 Ontstaan Karolingische rijk het). In 843 vindt het Verdrag van Verdun plaats: het Karolingische rijk
Nog steeds geen eenheid in de ‘Lage Landen’: eerst bemande Clovis en wordt verdeeld onder drie zonen (drie kleinzonen van KDG).
zijn familie het vorstenhuis: maar we zien hier dat ze ‘gebruik maken’ van Het westelijke rijk: Karel de Kale
hun macht. Een andere familie, de Pippiniden, voeren een soort Het oostenlijke rijk: Lodewijk de Duitser
staatsgreep waardoor zij de macht in handen krijgen: de familie van Het middenrijk: Lotharius: hierin liggen de Lage Landen
Clovis, de Merovingers hebben op dit moment dus geen macht meer. De o Lotharius was de oudste zoon, en mocht eerst kiezen: hij
Pippiniden waren een soort ‘ambtenaars’/leenmannen van de koos het beste stuk. Waarom was het middenrijk het
Merovingers, ze bestuurden Austrasië in naam van de Merovingische beste deel? Omdat Aken hierin lag: dat was de
koning: maar ze werden zo sterk dat ze de macht van de Merovingers Karolingische ‘hoofdstad’
hebben overgenomen: ook gingen ze de paus steunen waardoor ze nog o Maar al gauw gaan de kinderen van Lotharius dit rijk weer
machtiger werden: de paus kon namelijk koningen zalven, waardoor de verdelen: Neder-Lotharingen en Opper-Lotharingen: deze
2
, rijken worden geannexeerd door het rijk van Karel de Kale Eén monastieke leefregel voor abdijen enz.: de Regel van
waardoor er voortaan een Frans rijk is en een Duits rijk Benedictus: nederig zijn, de abdij mag niet verlaten
met als grens de Schelde: De Lage Landen liggen worden, …
grotendeels in het Duitse rijk, maar graafschap Eén Bijbeltekst: de Vulgaat, de gestandaardiseerde
Vlaanderen ligt in het Franse deel Bijbeltekst
Verder was er geen geldeconomie, weinig handel: waardoor de economie Uitbouw van hofscholen en kloosterscholen met één
enorm lokaal blijft en er dus weinig uitwisseling is tussen verschillende onderwijsprogramma (greep terug op lesprogramma van
gebieden: economie blijft lokaal en autocratisch. de K.O. in Rome: de zeven vrije kunsten: artes liberales)
Het feodaal stelsel komt ook in de problemen: mensen heersen over en één lettertype: de Karolingische minuskel
rijkjes onder een oppervorst, maar vergeten vaak dat het rijk niet van hen
is (cf. Landsheerlijkheden). 1.3.4 Cultuur: Karolingische renaissance
Cf. Karel ende Elegast: typisch verhaal dat de feodale problematiek Karel de Grote en opvolgers patroneren cultuurproductie in
illustreert: Eggerik die niet trouw is aan zijn leenheer: een valse leenman samenwerking met hun clericale raadgevers met als inspiratiebron het
was een vaak voorkomend motief in de literatuur van toen Christendom en de antieke cultuur:
o Nieuwe cultuurcentra
1.3.3 Economisch, sociaal, bestuurlijk o Nieuwe boekcultuur: scriptoria van abdijen en aan het hof
o Landbouweconomie Bijbels
o Verwevenheid van vorst en kerk: theocratische samenleving: Bijbelcommentaren
klerikale elite bestuurt Lithurgische werken
Vorst wordt gezien als een soort van ‘heilige’ of iemand Schoolboeken
die door God is afgevaardigd op aarde: ze worden gezalfd Poëzie & brievencollecties: literaire genres komen op
door de paus: d.w.z. dat de paus hen ook herkent als door het nieuwe gestandaardiseerde lesprogramma van
figuren die een directe band met God hebben de zeven vrije kunsten
o Politiek van unificatie: één Christelijk rijk: Karel de Grote heeft o Nieuwe architectuur: vnl. tussen Maas en Rijn
hiervoor gezorgd: hij was een leider van alle niveau’s! o Kapel van palts van Karel de Grote heeft een koepel: eerste keer
Eén wetgeving: Salische wet in deze regio: afgekeken van Romeinse rijk (pantheon) of
Eén godsdienst Byzanthium
o Het Roelandsliet/Chanson de Roland
3