Victimologie:
L1: OORSPRONG EN CONCEPTEN
OVERZICHT
- Geschiedenis
o De oorsprong
o De evolutie
o Concepten en definities
1. GESCHIEDENIS: DE OORSPRONG
1.1. DEFINITIE
Victimologie
- Definitie World Society of Victimology (WSV)
o De wetenschappelijke studie over de omvang, de aard en oorzaken van (het
criminele) slachtofferschap, de gevolgen ervan voor de betrokken personen en
de reacties daarop door de samenleving, meer specifiek de politie en de
strafrechtsbedeling alsook de vrijwillige en welzijnswerkers
▪ ‘Het criminele’: duidt op een discrepantie in het denken over slachtoffers
in het algemeen en slachtoffers van criminaliteit
▪ Er is een groot verschil in wie we denken dat het meeste kans heeft om
slachtoffer te zijn versus zij die effectief de grootste kans hebben om
slachtoffer te zijn
• De lifestyle theory: de kans op slachtofferschap is afhankelijk van
levensstijl
• Hoe gewelddadiger de levensstijl, hoe groter de kans op
slachtofferschap
- Victimologie wordt vaak beschouwd als een subdiscipline:
o Van oa psychiatrie, rechten, sociaal werk.
o Echter criminologen hebben hier de grootste invloed op gehad.
o Victimologie is een essentieel component van daderstudies binnen de
criminologie en werd zo integraal onderdeel van criminologische
wetenschappen.
- Who’s the victim (zie ppt)
o C en D hebben meeste kans op gewelddadig slachtofferschap. Omdat we vanuit
de victimologie hebben gezien dat er 2 belangrijk theorieën knn ontwikkeld
worden. Levensstijl en omgeving is een belangrijke voorspeller op so
1
,1.2. SLEUTELFIGUREN
- Léopold Szondi: genotropisme (jaren 1930).
o De theorie van de wederkerige aantrekking van dezelfde of gelijkaardige
recessieve genen die menselijk gedrag beïnvloeden (instinct).
▪ Stelt dat genen bepalen tot wie we aangetrokken zijn
▪ Was de eerste theorie die handelde over het samenkomen van dader en
slachtoAer
▪ Volgens de theorie zou slachtoAerschap dus genetisch verklaard kunnen
worden (= is nooit empirisch bewezen)
- Illustratie adhv Ted Bundy (1946-1989): zeker 36 slachtoffers in de jaren 1970.
o Slachtofferselectie was zeker niet ad random:
▪ Een zaak van opportuniteit.
▪ Hij beweerde dat hij een slachtoffer kon herkennen door de wijze waarop
ze door de straat loopt, hoe ze haar hoofd houdt, haar
lichaamshouding,… (Holmes & Holmes, 2010).
▪ Onderzoek bevestigt dat slachtoffers bepaalde typische lichaamstaal
hebben, zeker de wijze waarop gewandeld wordt (Grayson & Stein, 1981).
▪ Recent onderzoek: Psychopaten herkennen slachtoffer sneller en
accurater (Wheeler et al, 2009; Book et al., 2013, Denardo Roney, J. L. et
al., 2018).
• Eens je slachtoffer bent geweest van een ernstig delict heb je een
bepaalde lichaamstaal
• Slachtofferschap verandert de mentale cognitie, wat een impact
kan hebben op de lichaamshouding
- Eerste vermelding ‘victimologie’
o Mendelsohn, 1947: is de eerste die spreekt over victimologie (tijdens presentatie
van een paper)
▪ Stelt dat er een discipline moet zijn die zich toespitst op de slachtoffers
▪ Wordt gezien als de spirituele vader van de slachtofferbeweging.
o Ook Werthem (1949) pleit voor een “crime victim-centred” wetenschap die
voornamelijk toegespitst is op moord.
- Mendelsohn en Werthem waren de eersten die ook keken naar het slachtoffer, niet enkel
naar de dader. Maar: in het verlichtingsdenken was dit ook sporadisch aanwezig
o Beccaria: benadrukt het lot van slachtoffers van machtsmisbruik
o Garofalo: soms kan het gedrag van slachtoffers leiden tot een gewelddadige
aanval op hem of haar, wat kan leiden tot de dood
- Von Hentig (1941, 1948): voerde het eerste systematisch onderzoek naar het slachtoffer
van een misdrijf (= strafbaar door het strafwetboek)
o Is ten dele geïnspireerd op Garofalo
o Gaat over de slachtoffers van criminaliteit + hun aandeel in het tot stand komen
van het misdrijf
o Hij wou aantonen dat we te eenzijdig kijken naar de totstandkoming van
misdrijven
2
, o “The Criminal and his Victim” (1948). Deel 4: “The Victim’s contribution to the
genesis of the crime”
▪ Kritiek op eendimensioneel beeld binnen criminologie.
- “The law considers certain results and the final moves which lead to them. Here it makes a
clear-cut distinction between the one who does and the one who suffers. Looking into the
genesis of the situation, in a considerable number of cases, we meet a vitcim who
consents tacitly, co-operates, conspires or provokes. The victim is one of the causative
elements” (p. 436).
o Citaat: de wet maakt een duidelijk onderscheid tussen hij die het misdrijf uitvoert
en hij die er leed van ondervindt, wanneer we kijken naar de realiteit zien we dat
het slachtoffer vaak een van de causale elementen is in het tot stand komen van
het misdrijf → in veel gevallen zien we een slachtoffer dat stilzwijgend instemt met
het slachtofferschap (bv: oplichting/fraude)
- Von Hentig zijn boek heeft aanleiding gegeven tot:
o Aantal theoretische studies: over slachtoffertypes, de relatie tussen slachtoffer en
dader en de rol die slachtoffers spelen bij bepaalde criminaliteitsfenomenen.
o Aantal empirische studies:
▪ studies over slachtoffers van specifieke misdrijven zoals moord,
verkrachting, diefstal, slagen en verwondingen, fraude, afpersing,…
▪ onderzoek Martin Wolfgang: “victim precipitated criminal homicide”
in welke mate zien we slachtoffers een rol spelen in het totstandkomen van
moord:
• Opletten: precipitated houdt geen waardeoordeel in → is bedoeld
om na te gaan hoe een misdrijf tot stand komt, niet om te kijken
wie (on)schuldig is
• Het is een vorm van objectieve studie van het misdrijf
• In 26% van de 588 zaken vindt Wolfgang victim precipitated cases
waarbij het slachtoffer de eerste was om geweld te plegen
- Onderzoek Menachem Amir: “Victim precipitated forcible rape”: een zeer controversiële
studie naar een passieve of actieve bijdrage van het slachtoffer aan seksueel geweld
o Actieve ‘bijdrage’: drankje aanvaarden van een vreemde, meerijden met een
vreemde.
o Passieve “bijdrage”: niet sterk genoeg reageren op seksuele toenaderingen.
o Voorbeelden: alcohol, “reputatie”, woonplaats, ontmoetingsplaats,…
o GEEN excuus voor dader.
- Kritieken op victim precipitation: vanaf de jaren ’70 kwam er heel veel kritiek op, dat
stelde dat het een dunne grens is met victim-blaming
o Victim precipitation of victim-blaming?
o Victim blaming kan zorgen tot secundaire victimisatie
o Deze processen rondom victim precipitation zijn aan de aandacht gekomen door
de (feministische) victimologie
3
