Interculturele communicatie: Samenvatting
Les 1: “Wat is cultuur?”
Uit het handboek:
1.1. Definitie van het begrip "cultuur" -> oefening in break-out rooms
1.2. Cultuur is aangeleerd
1.2.1. Zichtbare elementen
1.2.2. Onzichtbare elementen
1.2.3. De culturele ijsberg
1.3. Culturele programmering
Definitie van het begrip cultuur:
In deze cursus gaan we in op cultuur. Cultuur kan verschillende
betekenissen hebben. Voor dit vak onthoud je best deze definitie:
Het geheel van normen, waarden, tradities, regels, kunstuitingen enz.
van een land, volk of groep. (met een kleine c patronen van denken,
voelen en handelen.)
Zowel cultuur als Cultuur bestaat:
- Cultuur (met een grote “c”): literatuur, kunst, muziek, bouwkunst,
theater en musea.
- cultuur (met een kleine “c”): volksfeesten, kermiskoers,
Breughelfestijn...
Cultuur is aangeleerd:
Het heeft zichtbare elementen: als toerist
een land bezoekt, word je onmiddellijk
geconfronteerd met de zichtbare elementen
van een cultuur:
- de chaotische verkeerssituatie in India,
- de straatmuzikanten in Frankrijk,
- torenhoge flatgebouwen in New York, enz...
Het heeft onzichtbare elementen:
1
, - Dit gaat over gewoonten, de reden waarom iemand zich gedraagt
zoals hij/zij dat doet. Kom je precies op tijd ergens toe? Te vroeg of
te laat en is dat ook in orde? Tijdens de opvoeding van het kind
worden heel veel waarden en normen ingeprent.
- Daarnaast leren we sommige regels door socialisatie, we worden
“opgevoed” door onze peer-groep. Zo zie je dat tieners dikwijls
dezelfde jeans dragen, elkaar op een eigen manier begroeten, en
regels hebben over hoe ze communiceren via de sociale media.
1. Tastbare zaken (artefacten)
direct waarneembaar
1. Normen en waarden
geschreven en ongeschreven
standaarden voor correct en gewenst
gedrag.
2. basiswaarden
abstract & onzichtbaar. We leren ze al
op
jonge leeftijd (voor we 7 zijn). Onze beleving van de
wereld om ons heen wordt sterk gevormd door deze
basiswaarden.
Bij Ingerculturele communicatie gaat het voornamelijk om de
bewustwording van de basiswaarden van onze eigen cultuur en om het
herkennen van de basiswaarden van andere culturen.
De culturele ijsberg: Een metafoor dat dikwijls gebruikt wordt om de
relatie tussen de zichtbare en onzichtbare elementen duidelijk te
maken is de “culturele ijsberg”. Bekijk dit Youtube filmpje
(https://www.youtube.com/watch?v=SkBXaKfxl7Y).
- We zien maar een klein gedeelte van de "cultuur"
- van het land: de architectuur, het verkeer, de gastronomie... Ook bij
een ijsberg steekt maar een klein gedeelte boven het water.
- De normen, waarden, overtuigingen van een cultuur zijn in eerste
instantie onzichtbaar maar bepalen het gedrag en de perceptie. Ze
zijn "belangrijker" dan wat je ziet.
- Denk aan de "Titanic". Die liep lek op een ijsberg. Die metafoor is
ook van toepassing op interculturele communicatie: De
misverstanden ontstaan doordat de conversatie "lek" loopt op het
onzichtbare gedeelte.
Good to know:
- 90% van deze ijsberg is onzichtbaar.
2
, - Je kan pas een andere cultuur begrijpen als je er mee interageert.
- Inwoners van een land kunnen de cultuur van hun eigen land
eenduidig definiëren en zullen in wezen
hetzelfde zeggen over bv een onderwerp als
"beleefdheid". DIT IS NIET WAAR!!
- Het voorbeeld van “free speech” toont aan dat
een begrip, ook als je
dezelfdetaalgebruikt,ietsanderskanbetekenenin
eenanderecultuur.
Je perceptie van een cultuur is afhankelijk van 3 factoren:
1. Emotionele factoren (subjectieve factoren)
2. Heb je contact met de cultuur?
3. Zichtbare culturen
Stereotypering: Een vast beeld van iets of iemand dat helemaal niet
met de werkelijkheid overeenstemt. Het is vaak een vooroordeel of
negatief denkbeeld en wordt regelmatig gebruikt als rechtvaardiging
van bepaalde discriminerende acties.
Hoe kunnen we culturele misverstanden vermijden?:
- keep an open mind: met een open, onbevangen blik kijken. Niet te
snel oordelen of veroordelen. (Moeilijker dan je denkt!)
- ask questions: stel vragen over de verschillen die je opmerkt, of
onverklaarbare elementen. Probeer op een neutrale manier het
"WAAROM" te achterhalen.
- be aware of your own cultural dispositions: Wees bewust van je
eigen vooroordelen, van je eigen culturele programmering (zie 1.3)
Culturele programmering:
Geert Hofstede, sociaal psycholoog en antropoloog, en een expert
op het gebied van interculturele communicatie geeft de volgende definitie
van cultuur:
“De collectieve mentale programmering die de leden van één
groep onderscheidt van die van andere groepen.” (1991)
De programmering gebeurt via (programmering = aanleerproces)
- Opvoeding (op jonge leeftijd w je iets bijgebracht; een hand
schudden is beleefd)
3
, - Socialisatie (omgaan met andere en daaruit leren; je mag geen slap
handje geven)
- Normen en waarden (opstaan voor ouderen in de bus)
- Waarneming (we kijken om ons heen, we maken bewust en
onbewust keuzes)
Culturele programmering maakt ons niet tot culturele robots. Iedere
persoon is een uniek individu en kan nog steeds zelf zijn keuzes maken.
- De menselijke natuur is dwingend (honger, dorst,
territoriumdrang)
- Cultuur leert jou hoe daarmee om te gaan.
- Het individu neemt de uiteindelijke beslissing.
Les 2: “Oefeningen
en het TOPOI-model”
Verdere verwerking van
de geziene stukken van
hoofdstuk 1 uit het handboek
(zie vorige les).
Subculturen en generaties:
Subcultuur = onderdeel van
een grotere, dominante cultuur, met andere opvattingen dan die in de
dominante cultuur, met andere normen, gewoonten, bv. op basis van
gender, leeftijd (jongerencultuur), locatie, etniciteit,...
- Subcultuur kan bepaald worden door generatie waartoe men
behoort. Dit gaat samen met consumentengedrag → Vaak kopen
mensen van een bepaalde subcultuur dezelfde merken en producten
- Er zijn niet alleen verschillen tussen subculturen, maar ook heel wat
overeenkomsten. (sub)culturen kunnen elkaar ook overlappen.
4