Samenvatting Belgische Politiek

BELGISCHE POLITIEK
Verkiezingen 2007: lange regeringsvorming
 Kleine 200 dagen
 Ongezien
 Stabiliteit jaren 1990
 Net staatshervorming gehad
 Luidt dit nieuwe periode in de Belgische politiek in?
Belgische politiek in 3 luiken:
 1830-1963: van onafhankelijkheid tot taalwetten (begin federalisering)
o Unitaire natiestaat
o Taalwetten zorgden voor kader voor federalisering
 1963-1995: federalisering
o Parlementen deelstaten werden voor het eerst rechtstreeks verkozen
o Zorgde voor legitimiteit
o België als volwaardige federale staat
o Vierde staatshervorming als sluitstuk van de federalisering van België
 1995: post-federaliseringsfase
o Verder sleutelen aan het bestaande systeem
o Overgangsfase naar nieuwe periode in Belgische politiek (confederatie)?

1830-1963:
 Vlaanderen economisch, financieel en bestuurskundig marginaal
o Agrarisch Vlaanderen
o Brussel als financiële hub
 Strijd van Vlamingen voor erkenning van taal, cultuur en gemeenschap als volwaardig deel
van België
o Aangewakkerd na WOI
o Algemeen enkelvoudig stemrecht: invloed elite wordt afgezwakt
o Faciliteerde opkomst nieuwe partijen (Frontpartij, Vlaams Nationaal Verbond)
o Vlaamse eisen treden op de voorgrond
 Strijd gecompromitteerd na WOII
o Door samenwerking met Duitsers
o Eisen zwakten nadien af
 Taalwetten
o Eisen worden in wetten omgezet
o Graduele erkenning Nederlands
o Nederlands als bestuurlijke taal
o Rechtbank (1873), administratie (1878), publieke scholen (1883), leger (1887),
onderwijs in het algemeen (1895)
o Wet gelijke status van talen (1898)  in 1932 wordt het Frans als officiële
communicatietaal in Vlaanderen afgeschaft
o Taalgrens (1962-63): regionale een- of tweetaligheid
o Verfransing van Brussel en Vlaamse rand:
 Frans als taal van hogere mobiliteit
 Frans in onderwijs
 Zorg in Vlaanderen dat verfransing zich doorzette in rest van Vlaanderen
 Taalgrenzen wilden verfransing tegengaan

,1963-1995:
 Multi-level bestuur (bijv.: Groot-Brittannië, Spanje)
 Belangrijke elementen voor federale omslag
o Economische dominantie van Vlaanderen in de jaren 1960
 Afkalving Franstalige industrie
o Politieke dominantie van Vlaanderen in de jaren 1960
 Vlaanderen heeft grotere populatie
 Meer Nederlandstalige parlementairen
o Pacificatie van de Schoolstrijd (1958)
 Oud conflict tussen katholieken en vrijzinnigen
 Beïnvloed door scheiding Kerk (katholieken) en staat (vrijzinnigen)
 Pact: vrijheid van onderwijs + subsidiëring
 ‘oplossing’ breuklijn zorgde voor ruimte op de politieke agenda voor
federalisering van België
 Reactie Waals middenveld
o Republikeinse strekking binnen de PS in de jaren 1960
o Tegen groeiende invloed van Vlaanderen op het centrale bestuur
 Brusselse reactie: vooral tegen tweetaligheid van Brussel
 Etnoregionalistische partijen
o Volksunie (VU; 1954), Rassemblement Wallon, FDF
 Splitsing traditionele partijen
o Grote verandering in partijlandschap
o Versterkt centrumvliedende tendens
 Opeenvolgende staatshervormingen: België wordt een federatie
 Nieuw politiek systeem
1995:
 Onopgeloste problemen winnen aan belang en worden uitvergroot
o Faciliteitengemeenten
o Verfransende/verengelsing eentalige gemeenten rondom Brussel
o BHV
o Statuut Vlamingen in Brussel
 Socio-economische problemen winnen aan belang
o Budgettaire krapte
o Socio-economische kwesties: interpersoonlijke solidariteit komt onder druk te staan
 Herpositionering politieke actoren
o Afkaveling VU heeft tot versplintering Vlaams partijlandschap geleid
 N-VA is officiële opvolger
 Anderen vinden onderdak bij andere Vlaamse partijen
 Andere Vlaamse partijen krijgen een sterkere Vlaamse reflex
o Vlaanderen voegt gemeenschap en gewest samen
o Loskoppeling federale en deelstatelijke verkiezingen
 Elk niveau een eigen dynamiek
 Loskoppeling zorgde voor asymmetrische coalities op verschillende niveaus
 Communautaire competitie: partij op niveau van deelstaten maakt deel uit van
partij op federale niveau ( Duitsland)
o Kloof tussen politieke elite en publieke opinie
 Kiezers stemmen niet op regionalistische partijen, omdat ze zelf
regionalistisch zijn

,Stand van zaken 2007:
 Traditionele consensusstrategie werkt minder
 Zero sum games minder makkelijk om te zetten in win win situaties
 Gemis aan structurele communicatie
 Versnipperd partijlandschap leidt tot communautair opbod
o Resoluties Vlaams parlement (1999)
o Maddens doctrine
o Vraag om onafhankelijkheid

Quo vadis Belgica?
 Ontmanteling?
 Zal Vlaamse elite ooit tevreden zijn (einde Vlaamse eisen)?
 Behoudende krachten
o Brussel
o Opdeling schuld
o Terughoudendheid EU en haar lidstaten
o Vlaamse economie export georiënteerd (Wallonië als belangrijke handelspartner)
 Veel issues die in 2007 op tafel lagen, zijn er nog steeds

TEKST WILFRIED SWENDEN: THE FUTURE OF BELGIAN FEDERALISM
Uitgangspunt: in 2011 bereikten de federale regeringspartijen een akkoord over de Zesde
Staatshervorming
 Overdracht van bevoegdheden van het centrale naar het decentrale niveau
o Fiscale autonomie
o Kinderbijslag
o Arbeidsmarktregularisatie
 Lange onderhandelingen reflecteren een gebrek aan vertrouwen tussen partijen
 Incrementalisme
 Zal verdere discussie over verdere bevoegdheidsoverdracht inzake welvaart aanwakkeren
 Vlaams-nationalistische partijen zien fiscale autonomie als noodzakelijk voor eigen welvaart
Redenen crisissituatie Belgisch federalisme:
 Socio-economische divergentie
o Discrepantie in economische groei tussen Vlaanderen en Wallonië
o Vlaanderen is meer geneigd naar confederalisme of separatisme dan Wallonië
o Gespleten medialandschap
 Gebrekkige federale structuur
o Klein aantal eenheden in de federatie
 Bipolariteit zorgt voor instabiliteit
o Opsplitsing traditionele partijen
o Gedeelde soevereiniteit tussen federale en decentrale niveaus
 Werkt enkel goed in Europese materie
o Gebrek aan duidelijk einddoel of “finalité politique”
o Particratie
 Grondwettelijk Hof, ministeriële kabinetten
 Verzuiling  ontzuiling
 Visie van partijen op regionalisering verschilt van mening burgers
o Ontkoppelde verkiezingen zorgen voor asymmetrische coalities

Opties voor de toekomst:
 Temperen centrumvliedende krachten

, o Evenwichtig federaal systeem
o Sleutelen aan het systeem, zodat het beter functioneert (bijv.: Argentinië, Duitsland,
Canada)
o Federale kieskring voor federale verkiezingen
o Samenvallende verkiezingen
 Minder competitie tussen partijen
 Symmetrische regeringen
o Verkozenen doen mandaat uit op niveau waarop ze verkozen zijn (trouw aan niveau;
geen level hopping)
 Confederalisme/onafhankelijkheid
o Kenmerken:
 Versplinterd medialandschap
 Financiële solidariteit binnen de eigen gemeenschap
o Duidelijke afbakening (deel)staten en bevoegdheden
o EU en globalisering vragen toch om sterke samenwerking
o Echte oplossing van problemen (Brussel, EU, …)
 Burgers meer betrekken bij beleids- en bestuurskeuzes
o (grondwettelijke) referenda
 N-VA en Vlaams Belang zijn geen vragende partij
 Nadeel: gemeenschappen worden tegen elkaar uitgespeeld
 Voordeel: politici moeten duidelijk kleur bekennen, houdt hervorming langer
van de agenda
o Overlegmomenten tussen verkiezingen



TEKST DESCHOUWER: TERRITORIAL ORGANIZATION AND REORGANIZATION
Unitaire staat:
 Centrale besluitvorming (nationaal)
 Deelgebieden hebben weinig eigen bevoegdheden en voeren uit wat hogerop beslist is
 Gedecentraliseerde instellingen door nationale niveau bepaald
Federatie:
 Verschillende autonome niveaus van besluitvorming
o Bevoegdheden kunnen niet zomaar door centrale overheid worden afgenomen
 Alle niveaus kunnen bindende beslissingen nemen + vertegenwoordiging op federale niveau
o Bijv.: Overlegcomité, Belgische Senaat
 Ontbreken van hiërarchie
Confederatie:
 Geen staat, maar een samenwerkingsverband tussen autonome staten
o Elke deelentiteit is autonoom en soeverein
o Mogelijkheid om confederatie te verlaten
 Beslissingen bij unanimiteit
 Centrale bevoegdheden zijn deze die autonome staten aan de confederatie toekennen
Twee bewegingen: devolutie (bijv. België) versus nauwere samenwerking (bijv. Zwitserland en EU)
Vorming federatie: 1970, 1980, 1988-1989, 1992-1993
Fine tuning: 2000-2001, 2011