Vrijdenken
Hoe de bourgeoisie is
uitgegroeid tot onze
hedendaagse elite
Wordcount: 2854
ANTJE VERHOEVEN
2021-2022
Letteren en wijsbegeerte: Wijsbegeerte & Moraalwetenschappen
, In onze hedendaagse Westerse samenleving lijkt het wel dat we allen stilzwijgend aanvaarden dat er
een bepaalde elite heerst die ongelijkheid en onverdraagzaamheid in de hand werkt. Deze elite zie ik
voor me als een overheersende, witte, kapitalistische en narcistische groep. Hoe deze elite is
ontstaan en hoe deze nog steeds prominent aanwezig is in onze maatschappij, zal ik hier trachten
duidelijk te maken aan de hand van enkele relevante concepten en filosofische auteurs. Door een
beschrijving van de totstandkoming van het civilisatieproces, een onderwerp waar Norbert Elias het
over heeft in zijn werk ‘The Civilizing Processes’, zal duidelijk worden hoe de bourgeoisie is
geëvolueerd en welke gevolgen dat heeft gehad op de samenleving. Vervolgens blijven we nog even
bij dit thema, waar we de bourgeoisie linken met Bourdieu, die spreekt over een bepaalde ‘Habitus’,
een manier van leven waar je jezelf wil onderscheiden van anderen en deze dus ook zo ver mogelijk
op afstand wil houden. Dit differentiatieproces zien we ook terug bij Foucault, hij toont aan dat
diverse instituten, groepen in de samenleving trachten te isoleren omdat ze de goede orde zouden
verstoren. Dit zou gebeuren aan de hand van procedures, een onderdeel van de laatste procedure,
namelijk de selectieprocedure, is het ontstaan en bestaan van verenigingen. Hier zal ik overgaan naar
datgene waar we mee begonnen zijn, namelijk de hedendaagse elite in onze maatschappij. Deze elite
wordt tegenwoordig vaak gelinkt in de media met de prestigieuze studentenclub Reuzegom, waar
het tijdens hun studentendoop in 2018 grondig misliep en de achttienjarige student Sanda Dia het
leven liet tijdens het uitvoeren van mensonterende rituelen. Deze elitegroep, tegenover een zwarte
student laat zien hoe genormaliseerd de aanwezigheid van deze geprivilegieerde groepen in onze
samenleving is. Hier zie ik ook een moment om over te gaan tot de link tussen het imperialisme als
een existentie van civilisatie.
Opkomst van de bourgeoisie
Rond de zeventiende eeuw zien we aan de hoven het idee van hoffelijkheid ontstaan. Deze
hoffelijkheid gaat gepaard met een bepaalde manier van omgaan met elkaar, met een bepaalde
geciviliseerdheid. Het is belangrijk om te beseffen dat we ons nog steeds bevinden in een
standenmaatschappij, je sociale status lag zo goed als vast door de plaats en het gezin waarin je
geboren was. Het was zeer moeilijk, dan niet onmogelijk om je plaats op de sociale ladder te
veranderen op dit moment. Dit geldt en is belangrijk tot het einde van de achttiende eeuw, toen
vond de omverwerping van de standenmaatschappij plaats, met als hoogtepunt de Franse Revolutie.
Een belangrijk aspect hier is het opkomen van de bourgeoisie, dit gaat gepaard met industrialisering,
politieke macht en zeer belangrijk, rijkdom door eigen verdienste. Dit laatste staat voor mij centraal
voor de elite die nog steeds aanwezig is in onze hedendaagse maatschappij. Het heeft ook een
gevaarlijke keerzijde wat mij betreft, het geeft namelijk de indruk dat wanneer je je niet bevindt in
een bepaalde klasse van welzijn, het je eigen schuld zou zijn, wat zorgt voor een enorme druk op het
individu in de samenleving.
Met de overgang van de standen- naar de klassenmaatschappij gaat een civilisatieproces gepaard. In
dit civilisatieproces staat de rede en het denken centraal, eigenschappen die de bourgeoisie
schreeuwen, de beschaafde omgang lijkt hoog op de agenda te staan bij deze elitaire groepen. Dat is
iets wat nog steeds prioritair lijkt te zijn, nog steeds wil men tonen hoe geciviliseerd men wel niet is.
Maar hoe verhoudt de beschaafde mens zich tot de ander? In ‘Towards a Theory of Civilizing
Processes’, het vierde deel van ‘A Civilizing Processes’ beschrijft Norbert Elias hoe men in de
Westerse samenleving sociale functies meer en meer is gaan linken aan een concurrentiestrijd.
Volgens Elias liggen twee aspecten aan de basis van al deze veranderingen. Allereerst wordt de
onderlinge afhankelijkheid tussen de mensen groter, we hebben elkaar nodig om meer en meer
geciviliseerd te worden. Hier schuilt het gevaar, wanneer de onderlinge afhankelijkheid groeit, groeit
ook de druk op het individu. (ELIAS, 1981, p. 370) Deze concurrentie is ook in onze hedendaagse
[1]
