Samenvatting
Economie (micro
+ macro)
Economie vandaag 2022
Silke De Loose
2023-2024
,INHOUDSTAFEL
INHOUD
H0 Inleiding.............................................................................................................................................. 1
0.1 Het doel van de economische wetenschap ................................................................................... 1
1.1.1 behoefte .................................................................................................................................. 1
0.1.2 Schaarse middelen .................................................................................................................. 1
0.1.3 Nuttigheid en keuzeprobleem ................................................................................................ 1
0.2 Welvaart en welzijn ....................................................................................................................... 1
0.3 Soorten goederen .......................................................................................................................... 2
0.4 Consumptie en productie .............................................................................................................. 2
0.5 de methode.................................................................................................................................... 3
0.6 De ceteris-paribusclausule ............................................................................................................. 3
0.7 micro-, meso- en macro-economie ............................................................................................... 3
H1 Consumenten ..................................................................................................................................... 4
1.1 De keuze van de optimale goederencombinatie (= evenwicht van de consument) ..................... 4
1.1.1 De preferenties ....................................................................................................................... 4
1.1.2 budget en prijzen .................................................................................................................... 5
1.2 de prijsvraagcurve (kortweg vraagcurve) ...................................................................................... 5
1.2.1 de afleiding van de individuele vraagcurve............................................................................. 5
1.2.2 een beweging langs de individuele vraagcurve ...................................................................... 5
1.2.3 verschuivingen van de individuele vraagcurve ....................................................................... 6
1.2.4 de collectieve of marktvraagcurve .......................................................................................... 6
1.3 de elasticiteit van de vraag ............................................................................................................ 7
1.3.1 de prijselasticiteit van de vraag .............................................................................................. 7
1.3.2 de kruiselingse prijselasticiteit van de vraag........................................................................... 8
1.3.3 de inkomenselasticiteit van de vraag ...................................................................................... 8
H2 producenten....................................................................................................................................... 9
2.1 de bepaling van de optimale productiegrootte ............................................................................. 9
2.2 de wet van de toe- en afnemende meeropbrengst (KT-productiefunctie) ................................... 9
2.3 het kostenverloop ........................................................................................................................ 10
2.3.1 de totale constante kosten (TCK) .......................................................................................... 10
2.3.2 de totale variabele kosten (TVK) ........................................................................................... 10
2.3.3 de totale kosten (TK) ............................................................................................................. 11
, 2.3.4 de gemiddelde en marginale kosten (GK en MK) ................................................................. 11
2.4 het opbrengstenverloop bij volkomen concurrentie................................................................... 12
2.5 de optimale productiegrootte bij volkomen concurrentie (= evenwicht van de producent) ..... 13
2.6 de afleiding van de aanbodcurve bij volkomen concurrentie ..................................................... 14
2.6.1 de individuele aanbodcurve .................................................................................................. 14
2.6.2 een beweging langs de individuele aanbodcurve ................................................................. 14
2.6.3 verschuivingen van de individuele aanbodcurve .................................................................. 14
2.6.4 de collectieve of marktaanbodcurve .................................................................................... 15
2.7 de breakevenanalyse ................................................................................................................... 15
2.8 de prijselasticiteit van het aanbod ........................................................................................... 15
H3 Prijsvorming ..................................................................................................................................... 16
3.1 Markt en marktvormen ............................................................................................................... 16
3.2 De volkomen concurrentie .......................................................................................................... 17
3.2.2 Het marktevenwicht bij volkomen concurrentie .................................................................. 17
3.2.4 Ingrijpen van de overheid in de prijsvorming ....................................................................... 18
3.3 De onvolkomen concurrentie ...................................................................................................... 19
3.3.1 Monopolie ............................................................................................................................. 19
3.3.2 Oligopolie .............................................................................................................................. 22
3.3.3 Monopolistische concurrentie .............................................................................................. 23
H4 macro-economische grootheden..................................................................................................... 24
4.1 De economische kringloop .......................................................................................................... 24
4.2 De berekening van de economische activiteit (BBP) ................................................................... 25
4.2.1 Bruto en netto (investeringen) ............................................................................................. 25
4.2.2 tegen ‘marktprijzen’ en ‘tegen factorprijzen’ ....................................................................... 29
4.2.3 ‘Nationaal’ en ‘binnenlands’ ................................................................................................. 32
4.3 reële en nominale BBP ................................................................................................................. 34
4.4 het BBP als maatstaf voor onze welvaart .................................................................................... 35
H5. conjunctuur, groei en ontwikkeling ................................................................................................ 36
5.1 De conjunctuur ............................................................................................................................ 36
5.1.1 Beschrijving ........................................................................................................................... 36
5.1.3 de conjunctuurpolitiek .......................................................................................................... 38
5.2 de economische groei .................................................................................................................. 38
5.2.1 begrip .................................................................................................................................... 38
5.2.2 determinanten van de groeibeweging .................................................................................. 38
, 5.2.3 de voor- en nadelen van de economische groei ................................................................... 39
5.3 ontwikkeling................................................................................................................................. 39
5.3.1 inkomen als ontwikkelingsmaatstaf...................................................................................... 39
5.3.2 alternatieve maatstaven van maatschappelijk welzijn ......................................................... 40
H6 nationaal inkomen en werkgelegenheid ......................................................................................... 41
6.2 De arbeidsmarkt .......................................................................................................................... 41
6.2.1 Aanbod van arbeidskrachten ................................................................................................ 41
6.2.2 Vraag naar arbeidskrachten .................................................................................................. 42
6.2.3 Werkloosheid over de periode 2015-2021 ........................................................................... 43
6.2.4 De werkloosheid: soorten en oorzaken ................................................................................ 44
6.2.5 bestrijding van de werkloosheid ........................................................................................... 44
H7 Geld, Monetair beleid en inflatie ..................................................................................................... 46
7.1 Het geld ........................................................................................................................................ 46
7.1.1 functies van het geld ............................................................................................................. 46
7.1.2 Betalingsverkeer vandaag ..................................................................................................... 46
7.1.3 Geldsubstitutie- geldschepping............................................................................................. 47
7.1.4 vraag naar en aanbod van geld ............................................................................................. 47
7.1.5 Het monetaire evenwicht ..................................................................................................... 48
7.2 De monetaire politiek van het eurosysteem ............................................................................... 49
7.2.1 Doelstelling en taken............................................................................................................. 49
7.2.2 de monetaire beleidsinstrumenten ...................................................................................... 50
7.3 Het inflatieverschijnsel ................................................................................................................ 51
7.3.1 Begrip .................................................................................................................................... 51
7.3.2 Oorzaken van inflatie ............................................................................................................ 51
7.3.3 Gevolgen van inflatie ............................................................................................................ 52
7.3.4 Bestrijding van inflatie .......................................................................................................... 52
7.3.5 de inflatie 2015-2021 ............................................................................................................ 52
7.3.6 Deflatie .................................................................................................................................. 53
H8 Internationale betrekkingen ............................................................................................................ 54
8.1 Betekenis en beschrijving van het Belgische handelsverkeer ..................................................... 54
8.1.1 internationale context .......................................................................................................... 54
8.1.2 de buitenlandse handel van België 2018-2021 ..................................................................... 54
8.2 de werking van het systeem van vrij internationaal handelsverkeer .......................................... 55
8.2.3 voordelen van de internationale vrijhandel.......................................................................... 55
, 8.2.4 ongebreidelde vrijhandel of toch niet? ................................................................................. 55
8.3 Handelspolitiek ............................................................................................................................ 56
8.1.3 tarifaire belemmeringen ....................................................................................................... 56
8.3.2 niet-tarifaire belemmeringen................................................................................................ 56
8.4 de wisselmarkt ............................................................................................................................. 57
8.4.1 begrip .................................................................................................................................... 57
8.4.2 de hoogte van de wisselkoers ............................................................................................... 57
8.4.3 wisselkoerssysteem............................................................................................................... 58
8.5 de betalingsbalans ....................................................................................................................... 59
8.5.1 begrip .................................................................................................................................... 59
H9 internationale samenwerking .......................................................................................................... 60
9.1 vormen van economische integratie ........................................................................................... 60
9.3 mondiale samenwerking: internationaal handelsverkeer ........................................................... 60
9.3.1 de wereldhandelsorganisatie (world trade organization – WTO)......................................... 60
9.3.3 de organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO).......................... 61
9.4 mondiale samenwerking: internationaal betalingsverkeer ......................................................... 62
9.4.1 het internationaal monetair fonds (IMF) .............................................................................. 62
9.3.2 De Wereldbank ..................................................................................................................... 62
9.5 Internationale beleidscoördinatie ............................................................................................... 62
9.7 de millenniumontwikkelingsdoelen van de VN ........................................................................... 63
H10 milieu en duurzame ontwikkeling.................................................................................................. 64
10.1 milieu ......................................................................................................................................... 64
10.1.1 wereldwijde ongelijkheid in beslag op milieu ..................................................................... 64
10.1.2 het milieubeleid .................................................................................................................. 65
10.2 duurzame ontwikkeling: groei en milieu ................................................................................... 68
10.2.1 wat is duurzame ontwikkeling? .......................................................................................... 68
10.2.2 naar een meer duurzame maatschappij? ........................................................................... 68
10.2.3 duurzame ontwikkelingsdoelen .......................................................................................... 68
,MICRO-ECONOMIE
H0 INLEIDING
0.1 HET DOEL VAN DE ECONOMISCHE WETENSCHAP
Het economische aspect van het handelen bestaat in het kiezen.
• Keuze bestaat uit 3 elementen:
Behoefte -> keuzeprobleem <- middelen
o Behoefte: veelvuldig
o Keuzeprobleem: met gegeven middelen een maximale behoeftebevrediging bereiken
(economisch principe)
o Middelen: schaars en nuttig
1.1.1 BEHOEFTE
Behoefte = het aanvoelen van een tekort en streven dit tekort te bevredigen
• Primaire of levensnoodzakelijke behoeften (voeding, kleding, huisvestiging,…)
• Immateriële behoeften (onderwijs, ontspanning, geneeskundige verzorging,…)
• Collectieve of gemeenschappelijke behoeften (onderwijs, wegen, bejaardenzorg,…)
• Individuele behoeften (voeding, kleding, huisvestiging, ontspanning,…)
0.1.2 SCHAARSE MIDDELEN
Economische of schaarse goederen = middelen (G&D) zijn maar in beperkte mate beschikbaar
• Schaars ≠ zeldzaam
• Schaars = indien ze gratis zouden zijn zouden de voorraden snel uitgeput zijn
=> hierdoor ontstaat waardeverschijnsel: wij moeten er een prijs voor betalen
Schaarsheid duidt dus niet op de hoeveelheid goederen en diensten maar op de beperktheid van ons
inkomen → met ons inkomen kunnen we niet tegelijk aan al onze behoeften voldoen
0.1.3 NUTTIGHEID EN KEUZEPROBLEEM
Nut = behoeftebevrediging
Economisch principe = mens tracht met zijn beschikbare middelen zo te kiezen dat hij een maximale
behoeftebevrediging bereikt
Economie = studie van menselijk streven naar bevrediging behoeften met behulp schaarse middelen
0.2 WELVAART EN WELZIJN
Welvaart = de mate waarin mensen met de beschikbare schaarse middelen hun behoeften kunnen
voorzien (schaarste ↓ -> welvaart ↑)
Welzijn = gevoel van ‘welbevinden’, bevrediging van verlangens die geen beslag leggen op schaarse
middelen
1
,0.3 SOORTEN GOEDEREN
Vrije goederen = niet-schaarse goederen, zijn in natuur zo overvloedig aanwezig dat de volledige
behoefte aan dergelijke goederen kan worden bevredigd (vb. lucht)
Economische goederen = schaarse middelen, goederen & diensten (vb. fiets, cinemabezoek)
1. Zuiver individuele goederen
o Rivaliteit onder consumenten
o Producent kan consument uitsluiten van gebruik (als je een fiets koopt kan
iemand anders niet dezelfde fiets kopen)
▪ Vb. pintje, fiets
2. Zuiver collectieve goederen
o Niet-rivaliserend, niet-uitsluitbaar
o Aan samenleving als geheel geleverd → iedereen betaalt mee via belasting
o Overheid
▪ Brandweer, politie, straatverlichting
3. Quasi collectieve goederen
o Voor verkoop op markt (individuele G), maar worden soms ook door
overheid aangeboden
o Rivalisering en uitsluiting mogelijk
▪ Wegennet, onderwijs
▪ Snelwegen in Frankrijk: tol betalen
Economische goederen kunnen ook onderverdeeld worden in:
1. Consumptiegoederen = verbruiksgoederen (niet-duurzame consumptiegoederen, vb.
brood), gebruiksgoederen (duurzame consumptiegoederen, vb. smartphone)
2. Investeringsgoederen = dienen om andere goederen te produceren: kapitaal-
/productiegoederen (vb. gebouwen, machines) en vlottende investeringsgoederen (vb.
grondstoffen, hulpmaterialen)
Gebruik van het goed is bepalend, vb. auto’s als kapitaalgoed in bedrijf vs. privé auto’s
0.4 CONSUMPTIE EN PRODUCTIE
Consumptie = aanwending van economische goederen voor niet-productieve doeleinden (besteding
van inkomen)
Productie = toevoegen/scheppen van waarde aan economische goederen (verwerven van inkomen)
Productiefactoren = natuur, arbeid, kapitaal (reële kapitaalgoederen: geheel van door mensen
geproduceerde productiemiddelen, vb. machines)
Omwegproductie = productiefactor kapitaal draagt indirect bij tot uiteindelijke behoeftebevrediging
Afgeleide/geproduceerde productiefactor = samenwerking natuur, arbeid → kapitaal een afgeleide
2
,0.5 DE METHODE
Inductieve methode (bottom-up):
• Vertrekt vanuit een groot aantal feitelijke gegevens
• Men formuleert een wetmatigheid die voor alle gevallen principieel van toepassing is
Deductieve methode (top-down):
• Gaat uit van een algemeen beginsel waaruit men nieuwe besluiten afleidt
Beste resultaten: combinatie van inductieve en deductieve methode
0.6 DE CETERIS-PARIBUSCLAUSULE
Ceteris-paribusclausule = als het overige gelijk is, onder overigens gelijke omstandigheden
• Men ziet een welbepaald economisch verschijnsel afhankelijk van 1 variabele, terwijl men
alle andere factoren waarvan het economisch verschijnsel afhankelijk is, veronderstelt als
constant
• Focus op variabelen
• Vb. Koopkracht, voorkeuren consumenten en prijs zijn onveranderd
0.7 MICRO-, MESO- EN MACRO-ECONOMIE
Micro-economie = het gedrag van een individuele huishouding afzonderlijk (gezinshuishouding of
afzonderlijke bedrijfshuishouding)
Meso-economie = groep van bepaalde huishoudingen (vb. bedrijfstak, sector, regio)
Macro-economie = alle bedrijven, alle gezinnen en alle overheidshuishoudingen. Economische
grootheden van een land worden opgeteld. (vb. nationaal inkomen, BBP, totale consumptie van
gezinnen, totale investeringen,…)
3
,H1 CONSUMENTEN
1.1 DE KEUZE VAN DE OPTIMALE GOEDERENCOMBINATIE (= EVENWICHT VAN DE
CONSUMENT)
De optimale keuze van de consument wordt bepaald door:
• Niet-economische factoren (de voorkeuren of preferenties)
• Economische factoren (prijzen van de goederen + beschikbaar inkomen/budget)
Optimale goederencombinatie = maximale behoeftebevrediging
1.1.1 DE PREFERENTIES
Preferenties zijn subjectief → bepaald door sociologische en psychologische factoren. Ze kunnen wel
in de tijd veranderen (reclame, seizoenen, ouder worden,…)
Bandwagoneffect = elkaar nadoen
Snobeffect = zeer exclusief gedragen
Eerste wet van Gossen/wet van het dalend grensnut:
• Naarmate men meer beschikt over een aantal eenheden van een bepaald goed, daalt voor
de consument het nut dat de laatste toegevoegde eenheid (marginale nut/grensnut) aan het
totale nut toevoegt.
• Het totale nut blijft wel stijgen, maar het marginale nut daalt
• Grensnut wordt groter indien men minder eenheden gebruikt/verbruikt
• UITZONDERING:
o Wanneer een toename van de beschikbare hoeveelheid een stijging van het grensnut
veroorzaakt zoals bij verslaafden en verzamelaars
=> Er blijven steeds onvervulde behoeften door beperkte aankoopmogelijkheden
4
, 1.1.2 BUDGET EN PRIJZEN
Budgetlijn = de lijn van alle mogelijkheden = de rechte
die de combinaties van twee goederen weergeeft die de
consument met een bepaald budget kan aanschaffen,
rekening houdend met de prijzen van de goederen
• Oranje driehoek: koopkracht
• Kan veranderen door gevolgen van
inkomensverandering (lijn verschuift evenwijdig
naar links of rechts) of prijsveranderingen
(helling van de lijn wijzigt)
1.2 DE PRIJSVRAAGCURVE (KORTWEG VRAAGCURVE)
1.2.1 DE AFLEIDING VAN DE INDIVIDUELE VRAAGCURVE
De vraagcurve verloopt dalend omdat er een negatief verband bestaat tussen de prijs en de
gevraagde hoeveelheid
Individuele vraagcurve = geeft weer welke hoeveelheden van een bepaald goed de consument bereid
is te kopen tegen een reeks van prijzen.
1.2.2 EEN BEWEGING LANGS DE INDIVIDUELE VRAAGCURVE
Een beweging langs de vraagcurve is het gevolg van een wijziging van de prijs
5
