HOOFDSTUK 1:
INLEIDING
1 algemene inleiding
Verbintenissen komen doorheen heel je leven voortdurend voor:
Contractuele relaties: met je verhuurder, je telefoonmaatschappij, je gas- en
watermaatschappij, de krantenverkoper, de bank, je buurman in de les
Buitencontractuele relaties: met andere weggebruikers, de docenten,
voorbijgangers in het park, …
Je bent ook bij verschillende onbenoemde en benoemde overeenkomsten partij
(huurovereenkomst, koopovereenkomst, bewaargevingsovereenkomst,
leningsovereenkomst, …)
Benoemde overeenkomst/contract: overeenkomsten die wel onder een bij
wet geregelde figuur vallen
Onbenoemde overeenkomst/contract: overeenkomsten die niet vallen
onder een bij wet geregelde figuur
Er is bij een overeenkomst een verschil tussen verbruiklening en bruiklening:
Verbruiken: iemand leent je een papier, maar kan je niet leeg teruggeven OF
iemand geeft je wijn en kan je ook niet vol teruggeven
Bruiklening: als iemand je een grasmachine uitleent, wordt verwacht dat je
die heelhuids teruggeeft, je leent iemand een pen en die geef je heelhuids
terug
Je stelt jezelf bloot aan buitencontractuele aansprakelijkheid (= staat los van een
contract): aansprakelijkheid voor een eigen foutieve daad, aansprakelijkheid tussen
personen die niet door een contract verbonden zijn
Meestal lig je van het verbintenissenrecht niet wakker, want zolang de elektriciteit
werkt, het water stroomt, … is er geen probleem
maar wanneer gebeurtenissen anders uitdraaien lig je er wél van wakker: wat als
je water niet werkt? Wat als je een examen mist omdat je wekker niet afging door
een stroompanne? Wat als een weggebruiker je aanrijdt omdat je door een rood licht
reed?
2 situering en vindplaats van het
verbintenissenrecht
2.1 situering in het recht
Men maakt een onderscheid tussen publiekrecht en privaatrecht
, Publiekrecht (= wanneer we te maken hebben met de overheid): omvat
alle regels die betrekking hebben op de verhouding tussen particuliere
personen – natuurlijke- of rechtspersonen – onderling
o Strafrecht
o Fiscaalrecht
o …
Privaatrecht (alle relaties rond of tussen burgers): verhouding tussen
particuliere personen onderling
o Burgerlijk recht
Verbintenissenrecht (vloeien uit in contractenrechten)
Contractenrecht
Zakenrecht (uitoefenen van zakelijke rechten) meest
vergaande vorm van zakenrecht = eigendomsrecht
Personen- en familierecht
Familiaal vermogensrecht (van wie zijn de meubelen, …) van
belang bij scheidingen, overlijdens
o Ondernemingsrecht (regels waaraan ondernemingen zich moeten
houden)
o Arbeidsrecht (hoe verlopen relaties tussen werknemers en werkgevers)
o …
Verbintenissenrecht is dus een juridische verplichting tussen twee of meer
personen en bevat de regels omtrent juridische verplichtingen tussen personen
= ‘de moeder van het privaatrecht’ want veel andere takken uit het privaatrecht
bouwen er op voort
2.2 vindplaats van het verbintenissenrecht in de Belgische
wetgeving
Het Belgisch recht heeft momenteel twee wetboeken:
- Oud Burgerlijk Wetboek: ingevoerd door Napoleon
- (nieuw) Burgerlijk Wetboek: werd 19 april 2019 ingevoerd
,Verbintenissenrecht is nog grotendeels terug te vinden in het OBW.
Het Burgerlijk Wetboek bevat nu twee boeken relevant voor het verbintenissenrecht:
- Boek 3. Goederen
- Boek 8. Bewijs
later ook nog Boek 5. Verbintenissen
Algemeen verbintenissenrecht: contracten of verbintenissen uit
overeenkomst in het algemeen, verbintenissen buiten overeenkomst, en Boek
8. Bewijs
Bijzonder verbintenissenrecht: regels van het verbintenissenrecht in ruime
zin, geen algemene regels maar bijzondere (bv. koop-verkoop, huur-verhuur,
bewaargeving en lastgeving, lening)
Algemeen en bijzonder verbintenissenrecht kun je nooit loskoppelen van
elkaar!
Bv. om een koopovereenkomst te analyseren, moet je de regels van het
algemeen verbintenissenrecht en die van het bijzonder verbintenissenrecht
samen lezen die komen soms in conflict met elkaar (bijzondere regel gaat
dan voor op algemene regel)
CONTINUÏTEIT (IN HET VERBINTENISSE
NRECHT):
Verbintenissenrecht wordt gekenmerkt door continuïteit en standvastigheid: grote
delen van het algemeen verbintenissenrecht zijn meer dan 200 jaar nagenoeg
ongewijzigd gebleven
EVOLUTIE:
Invulling open begrippen (IN HET VERBINTENISSENRECHT)
De maatschappelijke inzichten zijn mettertijd veranderd waardoor teksten een andere
inkleuring krijgen, bijvoorbeeld ‘openbare orde’ en ‘goede zeden’ hebben vandaag
een andere invulling dan eeuwen geleden
Belang van rechtspraak/concretisering in de rechtspraak (IN HET
VERBINTENISSENRECHT)
Veel wetsartikels zijn op eerste zicht moeilijk te begrijpen of amper terug te vinden.
Het is noodzakelijk om de rechtspraak en de doctrine er steeds op na te slaan.
Wetgevende initiatieven (M.B.T HET BIJZONDER
VERBINTENISSENRECHT)
In het OBW zijn dus tal van aanpassingen gebeurd doorheen de jaren, die het meest
zichtbaar zijn in het bijzondere overeenkomstenrecht. Maar er bestaan ook veel
, wetten m.b.t. verbintenissenrecht BUITEN het OBW, namelijk in het Wetboek van
Economisch Recht (WER), waar men soms ook rekening mee moet houden.
o Regionalisering
Er is ook verbintenissenrecht terug te vinden in regionale wetgeving, omwille van de
overheveling van bepaalde rechtsdomeinen naar de gemeenschappen en gewesten.
Bv. in het huurrecht: de verschillende gewesten hebben hun eigen huurwetgeving
aangenomen waardoor deze van gewest tot gewest verschilt
o Europees recht
Relaties tussen personen komen al ver tot buiten landsgrenzen (op reis gaan, iets
online uit het buitenland bestellen), dan is het verbintenissenrecht van een ander
land van toepassing (soms niet duidelijk) om te bepalen welk er van toepassing is
zijn er regels die het nationale recht overstijgen (behoren dan tot internationaal
privaatrecht)
3 begripsomschrijving en karakteristieke
eigenschappen van de verbintenis
3.1 het begrip verbintenis
In het OBW: geen wettelijke definitie
Voorstel BW:
- Art. 5.1. BW: ‘Een verbintenis is een rechtsband op grond waarvan een schuldeiser van
een schuldenaar in rechte de uitvoering van een prestatie mag eisen’
- Art. 5.3. BW: ‘Verbintenissen ontstaan uit een rechtshandeling, uit een oneigenlijk
contract, uit de buitencontractuele aansprakelijkheid of uit de wet.’
Een verbintenis creëert een verbinding of (rechts)band tussen personen. Op grond
van die band kan iemand iets juridisch afdwingen (eisen) van een andere persoon.
Wat die persoon kan afdwingen/eisen is het voorwerp van de verbintenis.
De doctrinale definitie van Stijns: een vermogensrechtelijke verbintenis is een
rechtsband tussen twee of meer personen, ontstaan krachtens de wet ingevolge een
eenzijdige of meerzijdige rechtshandeling of ingevolge een andere menselijke
gedraging, op grond waarvan de ene jegens de andere – met name de schuldeiser
jegens de schuldenaar – in geld waardeerbare en juridisch afdwingbare aanspraken
kan (kunnen) doen gelden
3.2 karakteristieke eigenschappen van de verbintenis
3.2.1 een verbintenis creëert een rechtsband tussen personen
Minstens twee personen (je kan geen overeenkomst met jezelf maken)
Het recht kent twee soorten personen: een natuurlijk persoon (van vlees en bloed)
en een rechtspersoon (organisatie waaraan het recht rechten en plichten toekent,
zoals gemeenschappen, gewesten, de Staat, vennootschappen, …)
