INLEIDING TOT HET EUROPEES
RECHT
Flo Van Acker
2021-2022
,Wat is Europees recht?
- Recht van de Europese Unie
- Gegrond op het Verdrag betreffende de EU (VEU) en Verdrag betreffende de werking van de
EU (VWEU)
- De Europese Unie heeft een autonome rechtsorde met eigen rechtsbronnen en principes. De
EU heeft een eigen rechtspersoonlijkheid (art 47 VEU): ze is een actor in eigen naam, kan in
eigen naam rechtshandelen en optreden.
- De EU bevat 27 lidstaten
- De EU is een internationale organisatie met verregaande bevoegdheden die in verdragen
staan.
Hoofdstuk 1: Het juridisch kader van het Europees integratieproces
Historische evolutie
Vooral na de tweede wereldoorlog werden verschillende initiatieven tot samenwerking in Europa
genomen, die onrechtstreeks of rechtstreeks een invloed hebben gehad op het ontstaan van de
Europese Unie.
De eerste initiatieven tot Europese samenwerking
1) Het Marshall plan
Een Amerikaans intitiatief, genoemd naar General Marshall. Doel: de reconstructie van de
Europese economie na WOII. In ruil voor Amerikaanse financiële steun moesten de Europese
landen onderling goed georganiseerd zijn (samenwerking + coördinatie).
Om dit doel te verwezenlijken werd de intergouvernementele Organisatie voor Europese
Economische Samenwerking (OEES) opgericht in 1948. Dit werd ongeveer 13 jaar later
omgevormd tot de Organisatie voor Economische samenwerking en ontwikkeling (OESO).
Hierbij vervalt de term ‘Europees’, omdat ook de landen zoals de VS, Australië en Japan lid
werden. De hoofdzetel van de OESO is gevestigd in Parijs. OESO is niet supranationaal (= geen
juridisch bindende besluiten). De werking van de OESO is nog steeds belangrijk omwille van
haar jaarlijkse economische studies en rapporten.
2) Benelux
De benelux (België, Nederland en Luxemburg) werd in 1944 opgericht als een douaneunie.
Doel: het vrij verkeer van personen, diensten en goederen realiseren. 14 jaar later tekenden
ze het Verdrag tot Instelling van een Benelux Economische Unie. Artikel 350 VWEU: verdere
regionale samenwerking tussen de benelux-landen is mogelijk voor zover de doelstellingen
ervan niet bereikt zijn door toepassing van de EU-verdragen. In 2008 is er een nieuw verdrag
ondertekend dat o.a. voorziet in versterkte samenwerking inzake justitie en binnenlandse
zaken.
3) De raad van Europa
Op het Congres van Den Haag (1948), waar Winston Churchill voorzitter was, werd de basis
gelegd voor de oprichting van de Raad van Europa in 1949. De Raad heeft 47 lidstaten. De
enige landen die op dit moment geen lid zijn, zijn Kosovo en Wut-Rusland.
, Bevoegdheden op een zeer breed domein: onderwijs, cultuur, sport, sociale zaken,
bescherming van de rechten van de mens. De Raad heeft weinig directe
beslissingsbevoegdheid: de lidstaten moeten eerst de beslissingen in hun eigen rechtssyteem
incorporeren. Het blijft dus een intergouvernementele organisatie met een eigen
institutionele structuur.
Side note: congres van den haag= bijeenkomst van mensen van europa om na te denken over de toekomst van
Europa en hoe ver ze de vrede gingen bewaren.
4) Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
In 1950 kwam het EVRM tot stand. Het werd ondertekend in Rome en wordt daarom soms het
Verdrag van Rome genoemd.
Belangrijke verschillen
Internationale organisaties kunnen zowel intergouvernementeel als supranationaal zijn. Wat is het
verschil?
Intergouvernementeel:
- Lidstaten zijn de belangrijkste actor, het is tussen STATEN
- Beslissing bij consensus (als de meerderheid toestemt, dan gaat het door op voorwaarde dat
de minderheid het besluit accepteert) of unanimiteit (stemming, 1 veto= beslissing gaat niet
door)
- Afspraken worden vertaald in bronnen van het internationaal recht (verdragen, conventies
etc.)
- Rechtsgevolgen ervan in nationale rechtsorde worden bepaald door nationaal grondwettelijk
recht. (dualisme= tussen de nationale en de internationale rechtsorde bestaat een strikte
scheiding, met als gevolg dat internationale normen slechts bindend zijn binnen de nationale
rechtsorde wanneer zij eerst in die rechtsorde worden opgenomen.)
Supranationaal:
- Instellingen opereren onafhankelijk van de lidstaten. Het is hoger dan de staten zelf.
- Beslissingen bij meerderheid
- Recht dat tot stand komt is autonoom met eigen rechtsbronnen
- Directe werking en voorrang (Monisme= internationale verdragen maken deel uit van het
nationaal rechtssysteem)
Wat is het verschil tussen de Raad van Europa en de Raad van de Europese Unie?
Raad van Europa:
- 47 lidstaten
- Ontstaan in 1949
- Werkt met conventies (bv EVRM)
- Belangrijkste instellingen= Comité van Ministers, Parlementaire assemblee, Commissaris voor
Mensenrechten en het EHRM
, Raad van de Europese Unie:
- 27 lidstaten
- Ontstaan in de jaren 50
- Werkt met verdragen van Rome en amendementen ervan
- Belangrijkste instellingen: Europese raad, Commissie, Raad, Europees Parlement en Hof van
Justitie
Verschil tussen het Europees Hof voor de rechten van de mens en het hof van justitie
EHRM:
- Zetel in Staatsbrg
- Instelling gecreëerd op basis van het EVRM ter garantie en bescherming van de fundamentele
rechten en vrijheden van de mens
- GEEN EU-instelling
Hof van Justitie:
- Wel een EU-instelling
- Zetel in Luxemburg
- Art 6, lid 2 van VEU bepaalt dat de Unie toetreedt tot het EVRM, maar het Hof van Justitie
verleende een negatief advies: het is namelijk in stirjd met de autonomie en eigenheid van het
unierecht en brengt de positie van het Hof van Justitie als ultieme rechter over de interpretatie
van het unierecht in gevaar.
Oprichting van de Europese Gemeenschappen
1) De Shumanverklaring
Wie? Shuman was een Franse politicus en wordt gezien als een van de grondleggers van de
Europese Unie.
Wanneer? 1950
Wat? De Franse regeirng stelde voor de gehele Frans-Duitse productie van kolen en staal te
plaatsen onder een gemeenschappelijke Hoge Autoriteit, in een organisatie die openstaat voor
alle landen van Europa. Door die samenvoeging waren de gemeenschappelijke grondslagen
voor de economische ontwikkeling onmiddellijk gelegd (= de eerste fase van de Europese
volkerengemeenschap). Gevolg: een oorlog tussen Frankrijk en Duitsland wordt ondenkbaar
en materieel onmogelijk.
In 1951 werd het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor kolen en staal
(EGKS) ondertekend tussen Frankrijk, Duitsland, Italië en Benelux.
Het verdrag voorzag de oprichting van een Hoge Autoriteit (samengesteld uit experten), een
Raad van Ministers (met vertegenwoordigers uit lidstaten), een gemeenschappelijke
vergadering (met vertegenwoordigers van de nationale parlemeten) en een Hof van Justitie.
Door de hoge vraag naar kolen en staal, de naoorlogse dynamische atmosfeer van heropbouw
en een competent beleid was het EGKS een succes. Het werd opgegeven in 2002.
