SAMENVATTING PSYCHOLOGIE
1
,INLEIDING: WAT IS PSYCHOLOGIE
= Wetenschappelijke studie van menselijk gedrag en de interne processen (bv: mentale, emotie) die
hieraan ten grondslag liggen.
- Methoden uit exact wetenschappelijke disciplines gebruiken maar niet volledig overnemen
door de complexe processen (van het gedrag) die aan de grondslag liggen. De theorie is hier
minder goed volledig tastbaar.
- Systematische methodologie: vb; werkloosheid en depressie
o Fase 1: observatie of beschrijving
Je ziet veel mensen die werkloos zijn en ook een depressie hebben
o Fase 2: stellen van hypothese
We gaan er van uit dat veel mensen die werkloos zijn met een zwak sociaal
netwerk (minder sociale contacten) een depressie hebben
o Fase 3: onderzoeksplan, vb: type design en meetmethode
niet zomaar uit gaan van hypothese
Onderzoeken wat een gevolg is van wat en of het altijd gebeurt, hoe gaan we
depressie vaststellen en labelen
Bv: eerst werkloos en dan depressie/ worden de mensen werkloos doordat
ze depressief zijn?
Meetmethode: niet alleen vragen aan mensen die het zijn, maar ook aan
naasten want misschien durven ze de waarheid niet te vertellen
o Fase 4: dataverzameling en -verwerking
o Fase 5: interpretatie en hypothesen voor verder onderzoek
Stel er is een verband dan gaat dat een hypothese opleveren voor verder
onderzoek
Zo bestudeert de psychologie het gedrag van mensen
Bestuderen van verschillende soorten gedrag: overt (waarneembaar), covert (attitudes, emoties,
opinies…)
Psychologie: Individueel gedrag bekijken in een sociale context
Niet alleen wat altijd wat voor iedereen waar is (algemeen) maar ook specifiek, uitzonderingen.
DEFINITIE VAN SOCIALE PSYCHOLOGIE EN RELATIE TOT ANDERE DISCIPLINES
- Sociale psycholgoie = studie naar hoe gedachten, gevoelens, motivaties en gedrag van
mensen worden beïnvloed door aanwezigheid van anderen en hoe we zelf een invloed
hebben op anderen.
o Gaat over alledaagse onderwerpen
Wat is de impact van groepsgrootte en groepsdynamica bij de beraadslaging
van een jury in rechtbank?
Van waaruit ontstaan discriminatie en vooroordelen bij een individu?
Hoe kiezen mensen een partner? (H8)
Waarom kan je de impact van ‘fake news’ niet ongedaan maken?
2
,VERSCHIL TUSSEN SOCIALE PSYCHOLOGIE EN SOCIOLOGIE
- Sociologie= ruime focus op maatschappij, onderzoeksmethode: grootschalig
bevolkingsonderzoek
o Methode: in sociologie vaker gebruik makend van grootschalig bevolkingsonderzoek
of volkstellingen
Sociaal kapitaal
- Sociale psychologie= focus op kleine groep, een individu, onderzoeksmethode:
experimenteel onderzoek bij het individu
o Methode: In sociale psychologie vaker experimenteel onderzoek bij het individu en
in kleine groep
Sociale steun
SOCIALE PYSCHOLOGIE
Definitie Allport:
- studie naar hoe gedachten, gevoelens, motivaties en gedrag van mensen wordt beïnvloed
door feitelijke of veronderstelde aanwezigheid van anderen. (=sociale context)
- en hoe we zefl een invloed hebben op andere
- Niet alleen wanneer er echt mensen bij zijn, maar ook “wat als ik dit doe, wat gaan mijn
ouders ervan vinden?” (= denken aan sociale normen)
- Sociale psychologie kijkt naar sociale context => invloed op gedrag
o Kijken hoe mensen praten in een bepaalde context
- De feitelijke, voorgestelde of geïmpliceerde aanwezigheid van anderen
o Beïnvloeding hoeft niet te gebeuren in de directe aanwezigheid van de personen die
verantwoordelijk zijn voor de beïnvloeding
o We maken ook keuzes rekening houdend met de mening van personen die niet
aanwezig zijn; gedrag wordt meegestuurd door onzichtbare instanties
(veronderstelde aanwezigheid, maatschappelijke norm, sociale afkeuring)
Video: hoe ons gedrag beïnvloed wordt door anderen.
- Verkiezingscampagne Reagan, vertelde veel grappen, onverwacht gewonnen kijken naar
invloed grappen die gemaakt werden tijdens de campagne op zijn verkiezingscampagne.
o Met grappen en gelach: heel positief beoordeeld
o Zonder grappen en met gelach: neutraal beoordeeld
o Met grappen en zonder gelach: minst positief beoordeeld
Perceptie van hoe positief hij beoordeeld werd was het hoogste als de reactie van het publiek
(gelach) getoond werd aan mensen. Toont aan dat hoe anderen reageren op iets, een invloed heeft
op onze attitudes. De sociale context (aanwezigheid van het publiek) speelt grote rol.
Nu: Obama en Mitt hadden allebei afgesproken om geen reacties van publiek te tonen juist omdat
het de mening van het publiek kan beïnvloeden. Trump en Clinton deden dit juist wel.
3
,HOOFDSTUK 1: INFORMATIE IN HANDBOEK OVER EVOLUTIE VAN SOCIALE
PSYCHOLOGIE DOORHEEN DE TIJD (ZELFSTUDIE)
- Jaren na bevestiging (1936-1969)
o Na WO2: sociale psychologie gestegen, veel onderzoeken gedaan naar hoe het
mogelijk is dat mensen Hitler volgden
(vaak negatieve) maatschappelijke tendensen proberen verklaren
- Groei en debat (1960-1975)
o Er werden heel veel experimenten gedaan
Bv.: Stanford prison experiment
o Groei: heel veel te weten gekomen over wat macht met u doet
o Debat: ethisch gezien niet oké
- Methodologisch en inhoudelijk pluralisme (1975-heden)
welke bevolkingsgroepen, welke methodologie, welke thema’s, diversiteit
4
,HOOFDSTUK 2: ONDERZOEKSMETHODEN IN SOCIALE PSYCHOLOGIE
Waarom onderzoeksmethoden?
- Ontwikkelen van een kritische blik
o op persuasieve communicatie
o op onderzoek dat in media wordt gerapporteerd
o op (nep) wetenschappelijke studies
- Onderscheid kunnen maken tussen gezond verstand en psychologie als wetenschap
Altijd eerst bronnen checken (primair en secundair).
Blind peer review zorgt ervoor dat onafhankelijke en anonieme onderzoekers je onderzoek
beoordelen. Op deze manier kunnen er geen vooroordelen (positief of negatief) volgen. Het is
onafhankelijke kritiek op basis waarvan je je onderzoek kan/moet aanpassen.
kwaliteitsgarantie – SLIDE 46
Verkeerde onderzoeksmethoden: bv: jaren geleden een studie waaruit bleek dat spinazie het
meeste ijzer bevat. Dit klopte uiteindelijk niet (niet met slechte bedoelingen gebeurt) maar wordt
nog steeds geloofd.
Oorzaak? Komma fout en contaminatie van het materiaal; meetinstrumenten niet proper gemaakt
en dus slordige resultaten. Popeye was een soort gezondheidscampagne in Amerika maar heel het
onderzoek was gebaseerd op hypothese fouten – SLIDE 47
Specifiek aan onderzoek over menselijk gedrag en (mentale) processen
Zoveel mogelijk methodes van exacte wetenschappen overnemen maar er is een beperking want
mensen zijn niet voorspelbaar. Hierdoor is er vaak een minder sterke conclusie (minder zekerheid
want een mens is onvoorspelbaar)
CYCLISCH ONDERZOEK PROCES
- Element van persoonlijke controle en eigen keuzes
o ≠ natuurwetten (vrije wil ligt tussen stimulus uit omgeving en respons door persoon)
o Wel sterk geïnspireerd door natuurwetenschappen qua toetsingsmethoden
- Cyclisch proces:
5
, 1: IDEEËN ONTWIKKELEN
- Vertrekken uit observatie, praktijkervaring: iets zien -> hoe komt dit?
o Bv.: hoe goed mensen gematcht zijn voor hun job en invloed op pesten op het
werk
- Vertrekken uit theorie: bestaat theoretisch al dus toepassen op ander domein
o Bv.: sociale afstand en agressie in klaslokalen
- Vertrekken uit wetenschappelijke literatuur (primaire en secundaire bronnen): Wat
bestaat er al rond mijn thema? Onderzoeksplan niet nodig omdat het al bestaat?
weten wat ik wil onderzoeken + weten hoe je het best doet + literatuur bekijken
2: IDEEËN VERFIJNEN
Verdergaan op sociale afstand en agressie:
Stap 1: operationaliseren van variabelen
- Hypothese opstellen: specifieke voorspelling (=wat we verwachten)
- Onderscheid maken tussen conceptuele variabele = abstracte aspecten, hoger liggende
variabele: kan op verschillende manieren geoperationaliseerd worden (maakt deel uit van
hypothese)
o Bv.: agressie is een abstracte variabele
o Operationele variabelen: kijken hoe de conceptuele variabelen manipuleerbaar of
meetbaar zijn
Bv.: de ene week in een groot lokaal en de andere week in een kleiner lokaal
of agressie fysiek of ook verbaal
- Conceptuele variabelen omzetten naar operationele variabelen
o Manipuleerbaar (experiment op klasgrootte) of meetbaar (m² van bestaande klas
meten) maken
o Bijv. klasgrootte definiëren als m², of als aantal kinderen, of als aantal kinderen per
m²
o Bijv. agressie: fysieke of ook verbale? Enkel vechten of ook schelden?
- Begripsvaliditeit: meet de variabele wat het moet meten?
o Expert consensus = verschillende beoordelaars die hun eigen visie geven over het
begrip en dan wordt er een consensus gekozen.
Verschillende operationaliseringen zijn mogelijk
Stap 2: meten van variabelen
- Zelfrapportering (single-item of meervoudige schalen) = onderzoekdeelnemer beschrijft zelf
gedachten, gevoelens etc.
o single item schalen niet zo handig dus beter meervoudige schalen! Want als
deelnemer het fout begrijpt, andere interpretatie, …
o meervoudige schalen: interne consistentie= maat van betrouwbaarheid van de
schaal
o Bv.: slide 58 les 1: ongeveer zelfde vragen -> allemaal zelfde antwoord -> 1
betrouwbare schaal
6
