Geschiedenis: De Romeinen
1. De vroeg Romeinse geschiedenis (753-265 vC)
1.1 De gebieden rondom het westelijke bekken van de Middellandse zee
Apennijnen verdeelt It
o N (continentaal gericht) en Z (mediterraan).
o W: Etrurië, Latium en Campanië zijn zwaartepunt van beschaving.
- Geschikte landbouwgrond (vulkaan).
- Hout en weidegrond.
- Etrurië en Elba: Koper en ijzerlagen.
Maatschappelijke domeinen
Econ Pol Cult
- Voedsel, kledij, - Afspraken - Communicatie
woning - Organisatie - Kunst
- Werk - Regels, wetten - Geloof, god,
- Handel - Rechten, plichten levensbeschouwing
- Transport - Wetenschap
Eerste bewoning
o 2000 vC = veel immigratie uit Donaugebied van Indo-Eur volkeren.
o 1200 vC = Immigratie uit Donaugebid van Sabijnen, Samnieten en Umbriërs.
o 750 vC = Grieken vestigen in Z.
Begin 1e millenium is It verzameling van nederzettingen zonder centraal gezag. Oorlogssituatie
aanwezig en bewoners van verschillende dorpen verenigen zich en vormen federaties.
1.1.1 De Etrusken
1.1.1.1 De oorsprong
Oorsprong is een grote vraag; It of Klein-Azië (Turkije)? Onderzoek gedaan naar DNA van de koeien.
Stammen af van immigranten die lang geleden It zijn binnengekomen en afstammelingen van de
Lydiërs in Klein-Azië volgens Herodotus. Hun taal komt overeen met K-A.
Hun stamland van Arno (N) tot Tiber (Z) met gestichte steden Caere, Clusium, Faesulae,
Persuia en Veii. In 7e E vC gebiedsuitbreiding en toename bevolking. Zo uitbreiding Povlakte
(N), stichting steden Latium, Campanië tot Cumae van Griekse kolonisten (Z) tot controle MZ
met tegenstand van Grieken (W).
900 vC Begin Etruskische sl 700 vC Bloeiperiode Etruskische sl 400 VC Romeinse veroveringen 265vC
Vanaf 5e E vC vermindering van macht. Concurrentie met Grieken en N-It afstaan aan Kelten.
In 1ste helft 3e E vC Etrurië helemaal van Rome.
1.1.1.2 Wat weten we over de Etrusken?
1. Weinig geschreven bronnen. Alle info uit opschriften, ruïnes en gebruiksvoorwerpen.
2. Eigen taal: klein deel kunnen vertalen.
3. Toekomst voorspellen → afspiegeling macrokosmos
- Auspicia: bestuderen vlucht vogels.
- Haruspex: inspectie lever dieren.
Bronzen lever Piacenza (2-1e E vC). Model
Inscrirptie van hun taal.
schapenlever om beginnende haruspices
het leverschouwen te leren. Heeft
indelingen met namen van hun goden.
1
, Etrusken Grieken Romeinen
Oppergod Tin/Tinia Zeus Jupiter
Vruchtbaarheid, Uni Hera Juno
1.1.1.3 Godsdienst vrouw
Oorlog, kunst Menerva Athena Minerva
Door groeiende invloed Gr cult in 6e E vC elementen
Smeedkunst, Sethlans Hephaistos Vulcanus
overgenomen. Zo Gr goden in eigen inheemse vuur
godenwereld geassimileerd en ontstond hiërarchische Handel, Turms Hermes Mercurius
ordening met eigen mythologie. reizigers
Liefde Turan Aphrodite Venus
→ Etrusken nemen Gr goden over en vormt basis
Oorlog Maris Ares Mars
voor Romeinen.
Zee, stormen Nethuns Poseidon Neptunus
Wijn, fruit, Fufluns Dionysos Bacchus
Sommigen goden direct overgenomen. beschaving
Helden Hercle Herakles Hercules
Goden onderwereld omdring door demonen (Charun). Muziek, Apulu Apollo
- Charon: haviksneus, paardeoren en hamer waarheid
Jacht Artumes Artemis Diana
- Vanth en Tuchulcha: gierenkop, ezelsoren en
Onderwereld Aita Hades Pluto
slangenhaar → Vaak afgebeeld eindfase Etrus cult. Dodenrijk, lente Phersipnei Persephone Proserpina
1.1.1.4 Bestuur
Geen centraal gezag, maar autonome vrije stadstaten. Buitenlandse pol bepaald door stedenbond
van 12 steden. Bond met belangrijke autonome Etrusk steden die 1x per j samenkwamen en
vergaderden. Bevolking onderverdeeld in boeven en onderlaag:
- boven: aristocratische families die grond en mijnen bezitten. → kleine groep.
- onder: afhankelijken en onvrijen die werken in mijnbouw, handnijverheid en landbouw
Steden hadden grote welvaart door hoog niveau van ambachtelijke producten zoals
metaalbewerking en keramiek. Deze metalen belangrijkste handelswaar in MZ.
1.1.1.5 Architectuur
Eersten die steden met centrum, openbare gebouwen en brede rechte straten bouwden.
Doden begraven in rotswanden of kunstmatige heuvels; grafkamers met fresco’s waarop
gebeurtenissen van dagelijkse leven en mythologische voorstellingen.
1.1.2 Het ontstaan van Rome
Mythe Stichting Rome 753 vC omschreven door dichter Livius en historicus Vergilius in 27 vC-14.
Nadruk op goddelijkheid en heldhaftigheid. Aneas vlucht uit brandende Troje en gaat met zijn
zoon Julus aan de Tiber wonen. Julus sticht Alba Longa en 3 generaties later Romulus en
Remus gevonden, Romulus sticht Rome op 21 april om 9u.
Werkelijkheid 1000 vC kleine nederzettingen op heuvels van halfnomadische bewonders
(mengeling Latijnen, Etrusken en Sabijnen). Hielden vee dat in zomer graasde en in
winter op vlaktes tussen heuvels leefden, vooral Palatijn heuvel. Heuvels gemakkelijk
te verdedigen en Tiber goed voor handel. In 7e E vC breiden dorpen uit naar
hellingen en dalen en groeiden naar elkaar toe, zo ontstond stadstaat Rome.
→ Gestaafd door archeologische vondsten.
→ Archeologische datum 9-8e E vC. Oudste nederzetting Mons Palatinus.
6e E vC vereniging met Sabijnse groep door Roof van Sabijnse maagden. Rome te weinig vrouwen,
Romulus organiseerde spelen en nodigde buren uit met vrouwen, wilde ze ontvoeren. Romeinen
namen 600 vrouwen mee. Hierna volgde en strijd tussen Sabijnen en R, ze maakte het goed en stad
groeide verder.
2
,575 vC echte stichting van de stad door toename Etrus invloeden. Rome kreeg marktplein, tempels
en kruispunt met belangrijkste handelsweg tssn Etrurië en Gr,Etrus nederzettingen in Campanië. Aan
vaarroute op Tiber en aan weg naar zoutpannen aan kust.
Muren rond stad breidde uit: muur Servius en Aurelianus.
1.1.2.1 Historisch denken
Drogredenering = Argumenten en/of redeneringen die nt juist zijn, maar juist lijken. Gebruikt en
misbruikt in discussies om gelijk te krijgen. Argument dat op niets is gebaseerd; 1 kenmerk
veralgemenen. vb: Het regende heel weekend in Londen = het regent er altijd.
Betrouwbaarheid verhaal
Tijdstip Auteur Locatie Type
Bron zelfde tijd als Functie, ooggetuige en Bron gemaakt in omgeving Dagboek, brief, feitelijk
gebeurtenis? welke info gebruikt? gebeurtenis? verslag, officieel document
Marcus Terentius Varrs is eerste gevonden bron over Romelus en Remus (116-27 vC)
Voordelen ligging Rome volgens Livius
o Centraal gelegen, maar W. o Ligt 20 km van Ostia.
o Via Tiber verbonden met Ostia, o Septimontium = 7 heuvels.
havenstad.
Periode Koning Origine
1.1.3 Staat en maatschappij in het vroegste Rome 753 – 716 vC Romulus Latijn
716 - 673 Numa Pompilius Sabijn
1.1.3.1 Staatsinstellingen
673 - 641 Tullus Hostilius Latijn
641 - 616 Ancus Martius Sabijn
753 Koningschap 509 Republiek 0 Keizerschap 476
616 - 578 Tarquinius Priscus Etrusk
Koningschap in Etrus periode met Etrus en Latijnse koningen. 578 - 534 Servius Tullius Etrusk
534 – 509 vC Tarquinius Superbus Etrusk
1.1.3.2 Koningschap
Koninkrijk = staatvorm met als staatshoofd een erfelijke koning, levenslang aan de macht.
1.1.3.3 Sociale structuur
Pater familias (patronus): familiehoofd, priester, baas en rechter (absoluut gezag)
Mater familias: regelt huishouden familia
Slaven + kinderen (zonen) + kleinkinderen
Familia komt samen op de binnenkoer met beelden van beschermgoden (lares) en overleden
familieleden (penates) + waterreservoir (impluvium). Elke ochtend offert pater wijn, olie of vruchten
op huisaltaar aan huisgoden en geesten voorouders.
Patronagesysteem (bindmiddel Rom systeem) waarbij patronus cliënten die geen slaven zijn
heeft die taken voor hem uitvoeren, lijfwacht zijn en in ruil eten en steun krijgen.
Gens = groep families van verwanten mannen met zelfde stamvader. Samen sterke religieuze
en cult tradities + militaire eenheden.
Voornaam (praenomen) Gensnaam (nomen) Bijnaam (agonomen)
Enkele populaire namen: Gaius, Geeft aan tot welke gens je Verwijst naar lichamelijke
Marcus, Titus, … Soms aangeven behoort, binnen gens grote kenmerken (kale) of memorabele
hoeveelste kind quintus. Vaak solidariteit. Belangrijke families prestatie.
naam afgekort omdat er maar beweren hun stamvader erbij
enkele waren: G. toen Romelus stad stichtte.
vb: Publias Cornelia Scipio
3
, 1.1.3.4 Politieke structuur
Res Publica = publieke zaak; Gemeenschappelijke belangen over de families heen. Beslissen oorlog
voeren, hoe leger samenstellen, wie leiden en orde bewaren. Hier niet aanhouden dan straf.
Standenmaatschappij
Stand Wie Macht
Patriciërs Families grootgrondbezitters in Rome. Voelde zich belangrijk en vonden dat zij alle
(het patriciaat) Beweerde af te stammen van stichters. belangrijke beslissingen moesten nemen.
Plebejers Gewone Romeinen. Aanvankelijk boeren Gedomineerd door patriciërs.
(het plebs) die land pachtten van patriciërs. Later Zelf weinig inspraak.
andere beroepen.
Vreemdelingen Migranten; meer als stad groeide. Niet als Romeinen gezien. Geen pol recht.
Slaven Met veroveringen steeds meer slaven Niet als volwaardig mens gezien. Geen
ingevoerd. rechten. Afstammelingen vrijgelaten slaven
worden na 1 generatie plebejer.
Staatsinstelling: Koningschap Etruskische heerschappij
Ontw van een echte stad en in sl ontwikkelt duale standenmaatschap. Soc kloof tssn patriciërs en
plebejers zeer groot. vb: huwelijk tussen 2 standen verboden.
Patriciërs
o Stammen af van patres oude families.
o Gesteund door cliëntes.
o Elite binnen sl.
Plebejers
o Onafhankelijke, kwetsbare grote groep arme mensen.
o Afstammelingen vreemdelingen die vrijwillig of gedwongen naar Rome zijn gekomen.
o Kleine boeren, nijverheid en markthandel.
o Vertrouwen belangen toe aan rijke plebejers; zijn econ gelijk aan patriciërs, maar niet zelfde
pol rechten.
Geen eenheid onderling!
Oorzaak: veel plebejers gebonden aan patricische families door clientelaverhouding.
Verbond tssn Patronus (beschermheer) (im)materiële hulp en Cliens (wederdienst)
1.1.3.4.1 Het burgerrecht
Volledig burgerrecht omvat publiek recht; stemrecht en recht om verkozen te worden en privaat
recht; recht wettig huwelijk te sluiten en alleen kinderen uit zo’n huwelijk bezitten burgerrecht. Ook
verplichtingen verbonden zoals legerdienst en belastingen betalen.
Burgerrecht verwerven door geboorte in wettelijk huwelijk of door toekenning;
vrijlating en door de wet: ten voordele van individuen of van hele bevolking stad.
→ Private en publieke macht liep door elkaar.
Wie bezit het?
- Mannen vanaf 17j.
- Patriciërs of afstammelingen van 76 oorspronkelijke gentes.
- Plebejers aanvankelijk niet, maar onvolledig burgerrecht.
4
