Economie A
UGent - Handelswetenschappen
, Economie A - samenvatting
INHOUD
Deel 1 - Basisconcepten .............................................................................................................................................. 5
Inleiding .................................................................................................................................................................. 5
Hoofdstuk 1 : Wat is economie ? ............................................................................................................................. 5
1.1 Keuze , afruil en opportuniteitskosten ........................................................................................................... 6
1.2 Kosten tegenover baten : shortcuts of de marginale analyse ......................................................................... 7
1.3 Het gebruik van modellen en aannames ........................................................................................................ 7
1.4 Het eerste model : de grens van de productiemogelijkheden......................................................................... 9
1.5 Het tweede model : de economische kringloop ........................................................................................... 11
1.6 De holistische visie van Kate Raworth .......................................................................................................... 12
Hoofdstuk 2 : Het individu in de economie ............................................................................................................ 13
2.1 De klassieke school ...................................................................................................................................... 13
2.2 De neoklassieke school ................................................................................................................................ 14
2.3 De Marxistische school (leesstof) ................................................................................................................. 15
2.4 De Oostenrijkse school (leesstof) ................................................................................................................. 15
2.5 De Keynesiaanse school ............................................................................................................................... 15
2.6 De institutionele school (leesstof) ................................................................................................................ 15
2.7 De gedragseconomische school (leesstof) .................................................................................................... 15
2.8 De school van het geluk (leesstof)................................................................................................................ 15
2.9 De evolutionair-biologische school (niet kennen) ......................................................................................... 15
2.10 De praktijkschool van economische ontwikkeling (leesstof) ....................................................................... 15
2.11 De neoliberale ideologie (leesstof) ............................................................................................................. 15
2.12 Diversiteit in het economische denken (niet kennen) ................................................................................. 15
Hoofdstuk 3 : Voordelen van samenwerking ......................................................................................................... 15
3.1 Evidente samenwerking............................................................................................................................... 15
3.2 Absolute en comparatieve voordelen .......................................................................................................... 16
3.3 Productiemogelijkheden en de baten van specialisatie ................................................................................ 16
Deel 2 – Vraag en aanbod ......................................................................................................................................... 17
Hoofdstuk 4 : Vraag , aanbod en marktevenwicht ................................................................................................. 17
4.1 Vraag ........................................................................................................................................................... 17
4.2 Aanbod........................................................................................................................................................ 20
4.3 Marktevenwicht .......................................................................................................................................... 23
Hoofdstuk 5 : Elasticiteiten.................................................................................................................................... 25
5.1 Inleiding ...................................................................................................................................................... 25
5.2 Prijselasticiteit van de vraag ........................................................................................................................ 25
5.3 Inkomenselasticiteit van de vraag ................................................................................................................ 29
5.4 Kruisprijselasticiteit van de vraag ................................................................................................................. 31
1
, Economie A - samenvatting
5.5 Samenvatting elasticiteit van de vraag ......................................................................................................... 32
5.6 Prijselasticiteit van het aanbod .................................................................................................................... 33
Deel 3 – Welvaart en overheidsingrijpen ................................................................................................................... 37
Hoofdstuk 6 : Welvaart ......................................................................................................................................... 37
6.1 Welvaartseconomie..................................................................................................................................... 37
6.2 Welvaart van de consument ........................................................................................................................ 37
6.3 Welvaart van de producent ......................................................................................................................... 38
6.4 Welvaart op de markt .................................................................................................................................. 39
Hoofdstuk 7 : Gevolgen van overheidsingrepen (niet kennen) ............................................................................... 40
Deel 4 : De gezinnen ................................................................................................................................................. 41
Inleiding ................................................................................................................................................................ 41
Hoofdstuk 8 : Gezinnen consumeren ..................................................................................................................... 41
8.1 Budgetbeperking ......................................................................................................................................... 41
8.2 Voorkeuren ................................................................................................................................................. 42
8.3 Indifferentiecurve ........................................................................................................................................ 42
8.4 Keuze van de gezinnen : algemeen evenwicht ............................................................................................. 43
8.5 Wijzigingen in het algemeen evenwicht ....................................................................................................... 44
8.6 Afleiding van de vraagcurve ......................................................................................................................... 45
Hoofdstuk 9 : Gezinnen bieden arbeid aan ............................................................................................................ 46
Inleiding ............................................................................................................................................................ 46
9.1 Budgetlijn .................................................................................................................................................... 46
9.2 Voorkeuren ................................................................................................................................................. 46
9.3 Keuze van de gezinnen : algemeen evenwicht ............................................................................................. 47
9.4 Wijzigingen in het loon ................................................................................................................................ 47
9.5 Arbeidsaanbodcurve.................................................................................................................................... 48
Deel 5 – De producent .............................................................................................................................................. 48
Hoofdstuk 10 : Basisbegrippen .............................................................................................................................. 48
10.1 Bedrijf (niet kennen) .................................................................................................................................. 49
10.2 Productie en productiefactoren ................................................................................................................. 49
10.3 Productieproces ........................................................................................................................................ 49
10.4 Productiefunctie ........................................................................................................................................ 50
10.5 Productiviteit ............................................................................................................................................. 51
Hoofdstuk 11 : De optimale factorcombinatie ....................................................................................................... 52
11.1 Productie-isoquant .................................................................................................................................... 52
11.2 Isokostenlijn .............................................................................................................................................. 53
11.3 Optimale factorkeuze ................................................................................................................................ 54
11.4 Expansiepad en kostencurve op lange termijn (niet kennen) ...................................................................... 54
2
, Economie A - samenvatting
Hoofdstuk 12 : Productiekosten ............................................................................................................................ 54
12.1 Vaste , variabele en totale kosten .............................................................................................................. 55
12.2 Gemiddelde kosten.................................................................................................................................... 55
12.3 Marginale kosten ....................................................................................................................................... 56
12.4 (GTK) Kostenverloop op lange termijn ....................................................................................................... 57
12.5 Schaaleffecten (OP LT) ............................................................................................................................... 57
Deel 6 – Marktvormen .............................................................................................................................................. 58
Inleiding ................................................................................................................................................................ 58
Hoofdstuk 13 : Perfecte concurrentie .................................................................................................................... 58
13.1 Eigenschappen .......................................................................................................................................... 58
13.2 Opbrengsten , winstmaximalisatie en de aanbodcurve van de individuele producent ................................ 59
13.3 Marktuitkomst op korte termijn ................................................................................................................ 62
13.4 Marktuitkomst op lange termijn ................................................................................................................ 62
13.5 Is perfecte concurrentie efficiënt ? ............................................................................................................ 63
13.6 Samenvatting ............................................................................................................................................ 64
Hoofdstuk 14 : Monopolie ..................................................................................................................................... 64
14.1 Eigenschappen .......................................................................................................................................... 64
14.2 Hoe ontstaan monopolies ? ....................................................................................................................... 65
14.3 Opbrengsten , winstmaximalisatie en het gedrag van de monopolist ......................................................... 65
14.4 Monopolie en welvaart.............................................................................................................................. 67
14.5 Marktmacht en prijsdiscriminatie .............................................................................................................. 68
14.6 Wat kunnen we leren uit de analyse van de monopolist ? .......................................................................... 69
Hoofdstuk 15 : Monopolistische concurrentie ....................................................................................................... 70
15.1 Eigenschappen .......................................................................................................................................... 70
15.2 Opbrengsten , winstmaximalisatie en monopolistische concurrentie op korte termijn ............................... 70
15.3 Monopolistische concurrentie op lange termijn ......................................................................................... 71
15.4 Monopolistische concurrentie en perfecte concurrentie vergeleken in het langetermijnevenwicht ........... 72
15.5 Welvaart.................................................................................................................................................... 73
15.6 Samenvatting ............................................................................................................................................ 74
Hoofdstuk 16 : Oligopolie ...................................................................................................................................... 74
16.1 Eigenschappen .......................................................................................................................................... 74
16.2 Evenwicht , strategische interactie en speltheorie ..................................................................................... 75
16.3 Competitie in duopolie – Bertrand VS Cournot (niet kennen) ..................................................................... 76
16.4 Collusie , kartels en prijsleiderschap .......................................................................................................... 76
Hoofdstuk 17 : Twee- en meerzijdige markten (niet kennen) ................................................................................. 77
Deel 7 – De overheid ................................................................................................................................................. 78
Inleiding ................................................................................................................................................................ 78
3
, Economie A - samenvatting
Hoofdstuk 18 – Mededingingsbeleid ..................................................................................................................... 78
18.1 De overheid als bewaker van competitie ................................................................................................... 78
18.2 Competitie ? .............................................................................................................................................. 78
18.3 Efficiëntie ?................................................................................................................................................ 79
18.4 Concurrentieverstorende praktijken en hun impact ................................................................................... 80
18.5 Fusies en overnames – staatssteun ............................................................................................................ 81
4
, Economie A - samenvatting
DEEL 1 - BASISCONCEPTEN
Inleiding
Hoofdstuk 1 : Wat is economie ?
• Economie betreft organisatie van systemen van
consumptie en productie
o consumenten → maken gebruik van
zaken aangeboden door producenten
o producenten → maken goederen of
diensten voor consumenten
o door technologische evolutie zijn veel
consumenten ook producenten →
ontstaan prosumenten
Prosumenten = consumenten die ook goederen of diensten aanbieden in markten die voorheen door de klassieke
producenten of bedrijven bespeeld werden
-> MICRO-ECONOMIE
• naast deze ook andere partijen betrokken bij economie = regulatoren
o banksector
o overheid
o buitenland
-> MACRO-ECONOMIE
• er bestaan verschillende economische denkrichtingen -> gemeenschappelijk : we moeten omgaan met
beperkingen en schaarste
• mens heeft onbeperkte behoeften , maar er is schaarste aan goederen
Economie = de sociale wetenschap die keuzes inzake productie en consumptie onder voorwaarden van schaarste
bestudeert , inclusief de gevolgen van deze keuzes voor de hele maatschappij . (definitie 1)
Economische wetenschap bestudeert : 1) keuzes in consumptie door schaarste , 2) keuzes in productie door
schaarste en 3) gevolgen van deze keuzes voor de maatschappij (definitie 2)
• schaarste is :
o subjectief → ben je tevreden met wat je hebt , dan ervaar je geen schaarste
o schaarste evolueert → dit door economische en technologische vooruitgang (vroeger hongersnood ,
nu overconsumptie van industrieel voedsel)
o schaarstebesef → men denkt dat niet-hernieuwbare grondstoffen schaars zijn , maar de capaciteit
van ons ecosysteem is nog schaarser WANT misschien kunnen we hierdoor zelfs niet alle niet-
hernieuwbare grondstoffen gebruiken
Schaarste = centraal begrip in economie als wetenschappelijke discipline . Een middel is schaars wanneer de
mogelijke aanwendingen van een middel de beschikbaarheid van dat middel overstijgen . ↔ zeldzaamheid
-> door keuzes creëert men welvaart
Welvaart = de mate waarin schaarste wordt verminderd .
5
, Economie A - samenvatting
• Economische behoeften :
o uiten zich door een ervaring van een "tekort"
o zijn immaterieel (bv. behoefte om zich te verplaatsen) ↔ materieel : goed/dienst die behoefte
voldoet (bv. auto die verplaatsing mogelijk maakt)
o soorten behoeften :
▪ primaire behoeften → behoeften die zijn aangeboren en sterk verbonden zijn met het
lichamelijk zijn (bv. eten , drinken , slaap , seks , onderdak ...)
▪ secundaire behoeften → behoeften die niet zijn aangeboren , maar aangeleerd en sterk
sociaal georiënteerd zijn (bv. cultuur , onderwijs , ontspanning ...)
▪ tertiaire behoeften → luxe (bv. verre reizen , hippe wagen , merkkledij ...)
o evolueren in de tijd → digitale connectiviteit , wooncomfort , werkschema ...
o AANNAME : behoeften zijn onbeperkt → na elke voldane behoefte ontstaat er een nieuwe behoefte
-> verklaring : toename economische productie en technologische ontwikkeling
Economische behoeften = de verlangens van de mens waaraan hij/zij slechts kan voldoen door het inzetten van
schaarse middelen
• Duurzame ontwikkeling komt tegemoet aan noden van het heden zonder behoeftenvoorziening van
toekomstige generaties in het gedrag te brengen . = Brundtlandt-definitie
-> dubbele focus :
o intragenerationeel → heden : binnen zelfde generatie
o intergenerationeel → toekomstig : tussen generaties
-> geanalyseerd o.b.v. 3 pijlers :
o economie
o milieu
o welzijn
-> SDG's -> Sustainable Development Goals (tegen 2030)
1.1 Keuze , afruil en opportuniteitskosten
Economie = de wetenschap van de keuzes die gemaakt worden als gevolg van schaarste (definitie 3)
Economie = een set van beslissingsregels die in diverse contexten inzetbaar zijn (definitie 4)
• onbeperkte behoeften & schaarse middelen → maken van keuzes
→ economische problemen :
o keuzeproblemen
o afwegen van voordelen (voldoen aan behoefte) & nadelen (ingezette middelen zijn niet meer
inzetbaar) (incl. opportuniteitskost)
Opportuniteitskost = de niet gerealiseerde opbrengst van het best mogelijke alternatief voor de gemaakte keuze .
• economisch begrip "kost" ↔ boekhoudking begrip "kost"
→ economische "kost" is inclusief gederfde baten van het best mogelijke alternatief
→ opportuniteitskost wordt gebruikt om economische winst te bepalen
Economische winst = de opbrengsten verminderd met de kosten , inclusief de opportuniteitskosten .
6
, Economie A - samenvatting
1.2 Kosten tegenover baten : shortcuts of de marginale analyse
Mental shortcut = een eerder intuïtieve beslissingsregel door het onvermogen om alle informatie te verwerken of
doordat relevante informatie ontbreekt .
• beste beslissing door kosten en baten af te wegen in "marginaliteit" (= in termen van bijkomende eenheden)
Marginale kosten MK = de kosten van een bijkomende eenheid inspanning , output of productie .
Marginale baten MB = de baten of opbrengst van een bijkomende eenheid inspanning , output of productie .
→ toename van marginale kosten en afname van marginale baten zijn voorspelbaar → optimale beslissing
analyseren
economische evenwicht → marginale kosten = marginale baten
1.3 Het gebruik van modellen en aannames
• modellen gebruiken om bepaalde keuzes en verbanden te analyseren
• vereenvoudiging van de werkelijkheid → d.m.v. modellen complexe werkelijkheid begrijpen
o → door vereenvoudiging moet men dingen aannemen :
o behoeften zijn onbeperkt
o economische agenten kiezen rationeel
o optimale keuze is marginale kosten = marginale baten
o keuzes worden gemaakt uit eigenbelang
o rekening houden met het verlies van het beste alternatief = opportuniteitskost
o ceteris paribus
o perfecte informatie
Ceteris paribus
Ceteris paribus = een veelgebruikte aanname in de sociale wetenschappen . Dit betekent "het overige blijft gelijk"
→ de term wordt gebruikt om aan te duiden dat we bij de studie van het verband tussen een aantal economische
grootheden aannemen dat alle overige verklarende factoren niet wijzigen
7
, Economie A - samenvatting
Bv. impact van Pvliegtickets op Vvliegtickets
• verwacht : hoe hoger de prijs , hoe lager de vraag
• alle andere factoren (bv. gezondheidsrisico's , vrees voor terrorisme , ecologische discussie ...) zijn constant
→ ceteris paribus
8
, Economie A - samenvatting
Perfecte informatie
Perfecte informatie = de aanname dat alle kopers en verkopers in een bepaalde markt een perfecte kennis hebben
van de prijs , het nut , de kwaliteit en de productiekosten van het betreffende goed (of de betreffende dienst) .
→ perfecte markt is een uitzondering → gebruik maken van mental shortcuts
→ hierdoor ook een sensitiveitsanalyse maken (analyse hangt af van cruciale assumpties die men niet met zekerheid
kan weten)
1.4 Het eerste model : de grens van de productiemogelijkheden
Productie = de activiteit waarin productiefactoren en intermediaire goederen worden ingezet om via een
transformatieproces andere economische goederen (en diensten) voort te brengen
Productiefactoren = de schaarse middelen die producenten inzetten om tot een productie te komen
Productiemogelijkhedengrens (PMG) = een curve die de maximale productie van combinaties van 2 goederen
voorstelt bij stabiele productiefactoren en technologie
• PMG weerspiegelt de heterogeniteit van
productiefactoren
• PMG toont de maximale productie die mogelijk is
o zaken buiten PMG → niet haalbaar
o zaken onder PMG → haalbaar (maar deel van
productiefactoren zijn onbenut)
ook opportuniteitskost zichtbaar op PMG (1kg extra kokosnoot kost ons 2kg ananas → opportuniteitskost)
OK = verlies ananas/winst kokos
9
