2021-2022
MENS EN GEZONDHEID
INTRODUCTIE
Bio-psycho-sociaal model: er zijn 3 factoren die een rol
spelen om te kijken naar ziekten, bij het ontstaan en gaan
elkaar beïnvloeden. Per factor zien we andere
onderliggende.
➔ Alternatief
Classificatiesystemen: ICF en DSM5 (gaan we niet verder bespreken)
Diagnostische cyclus:
Elke stap bij de diagnostische cyclus kennen of vertel
in eigen woorden wat er gebeurt volgens de cyclus.
De hulpvraag:
Onderkennend - wat?
Verklarend - waarom?
Indicerend - hoe (oplossen/helpen)? De vraag naar
hulp
Oefening:
• Lijd ik aan een burn-out? Onderkennend
• Waarom is mijn zelfvertrouwen zo laag en twijfel ik of ik hogere studies aankan? Verklarend
• Is mijn verdriet om een verloren liefde buitensporig? Onderkennend
• Waarom kan ik geen stabiele relatie onderhouden? Verklarend
• Is mijn alcoholgebruik recreatief of intussen een verslaving? Onderkennend
• Hoe kom ik van mijn slaapproblemen af? Indicerend
• Heeft mijn kind een eetstoornis? Onderkennend
• Hoe lossen wij onze relatieproblemen op? Indicerend
• Hoe komt het dat ik mijn leven zinloos en betekenisloos ervaar? Verklarend
• Waarom ervaar ik op bepaalde dagen meer pijn dan op andere dagen? Verklarend
• Hoe kan ik omgaan met mijn zieke partner? Indicerend
1
, 2021-2022
Belangrijke concepten:
• Psychosociale problemen:
o Psychische problemen: gevoelens en gedachten
o Sociale problemen: andere, instanties, …
Voorbeelden
o Stress o Rouw
o Slaapproblemen o Relationele problemen
o Verslaving
• Gezondheidsproblemen: kunnen ontstaan door leefstijl/gedrag, omgevingsfactoren,
aangeboren (genetische aanleg), …
Voorbeelden:
o Roken, drinken en drugsgebruik o Ongezonde voeding
o Overgewicht en obesitas o Covid 19 en andere virale
o Te weinig bewegen infecties
• Chronische ziekten: een ziekte die een continue of repetitieve behandeling van min. 6 maanden
noodzaakt. Een langdurige ziekte die niet spontaan verdwijnt en zelden volledig genezen zal zijn.
o Hart- en vaatziekten, kanker, chronische luchtwegaandoeningen en diabetes
• Grootste oorzaak van overlijden wereldwijd
o Psychische aandoeningen, gevolgen van verwondingen, artrose, neurologische
aandoeningen, leverziekten en chronische nierziekten.
• Psycho-educatie: een samenvoeging van psychotherapie & educatie. = een methode met als
doel personen competenties te laten verwerven die bijdragen tot hun geestelijke gezondheid
o Overdragen van kennis of informatie
o Aanreiken/aanleren van vaardigheden
o Uitwerken en inzetten van strategieën of hulpmiddelen
= “Georganiseerde vorm van voorlichting, informatie over de ziekte, de verschijnselen en
de effecten van medicijnen, het ondersteunen bij verwerken van verlies van functies en een
training van coping gedrag met het doel de cliënt en andere betrokkenen hierin meer inzicht te
geven, zodat ze adequater met de ziekte en de gevolgen ervan kunnen omgaan.”
1 HET DIAGNOSTISCH PROCES IN PERSPECTIEF
1.1 DE KLINISCHE CYCLUS
De klinische cyclus is een wat groter geheel waarin het diagnostisch proces zich afspeelt. Bestaande uit:
aanmelding, diagnostiek, advies, behandeling en evaluatie.
Klinisch: betreft (het veranderen van) abnormaal, afwijkend of problematisch gedrag.
Klinische cyclus: alle bemoeienissen van een professional om cliënten te helpen van hun abnormaal,
afwijkend of problematisch gedrag af te komen → het begeleiden vh veranderproces totdat cliënten
zelfstandig verder kunnen.
Interventie: een bewuste actie van een professional met de intentie een effect te sorteren bij cliënten.
Dit kan zowel kleinschalig (bewustmaken van wat die zegt) zijn als grootschalig (behandeling) zijn.
Tijdens een behandeling zal de psychologe meerdere interventies inzetten, elk met zijn eigen doel, die
uiteindelijk het doel vd hele behandeling zal dienen.
Behandeling: een verzameling van interventies om bepaalde behandeldoelen te bewerkstelligen.
2
, 2021-2022
Therapeutische cyclus: het behandelen, inclusief het evalueren en bijsturen vd behandeling.
Routine Outcome Monitoring (ROM): het effect meten van alle behandelingen die door een psychologe
worden gegeven om haar effectiviteit in kaart te brengen.
We beginnen met een aanmelding – cliënten melden zich aan omdat zij tot nu toe nog niet zelfstandig
hun problemen het hoofd kunnen bieden. Na de aanmelding moet er eerst heel precies uitgezocht
worden wat er aan de hand is, waarom de klachten niet vanzelf overgaan en wat (hoe) er kan aan
gedaan worden.
Dit diagnostisch proces dient als doel: pas als helder is wat, waarom en hoe, kan aan de cliënten een
advies worden gegeven. Bij een goede diagnostiek zal dit advies goed aansluiten bij de cliënten en waar
ze mee zitten.
De volgende stap is om cliënten te helpen om hun doelen te bereiken via een behandeling of
hulpverleningstraject. Door een behandelingsplan waarin de cliënt stap per stap geholpen wordt.
De therapeutische cyclus refereert aan het behandelproces en alles daaromheen: de behandeling,
tussentijdse evaluatie, bijsturen, eindevaluatie, … Soms moet het behandelplan worden aangepast of
zelfs doorbroken worden, dit kan doordat de situatie veranderd en de doelen niet meer relevant zijn.
Op een gegeven moment komt de behandeling ten einde en wordt er geëvalueerd, vragen dan zijn: Zijn
de behandeldoelen gerealiseerd? In welke mate? Is er een vervolgbehandeling nodig? De uitkomst kan
betekenen dat cliënten verder geen hulp nodig hebben en dan verlaten zij de klinische cyclus.
Bij een evaluatie is het belangrijk te bepalen wat voor vooruitgang er is geboekt. Je kan hier geen
antwoord op geven tenzij de startpositie bekend is: een nulmeting. Door deze meting te herhalen
kunnen de 2 metingen vergeleken worden met elkaar. Echter zegt een verbetering vd scores nog niets,
pas als het verschil een klinisch significante verbetering betreft, kan het als succesvol gezien worden.
Samenvatting
Cliënten melden zich aan om hulp te ontvangen bij het oplossen van een probleem dat zij zelf nog niet hebben kunnen
oplossen. Alle bemoeienissen vd psychologe van aanmelding tot en met afscheid heten samen de klinische cyclus. Deze
bestaat uit de aanmelding, het verrichten van diagnostiek en de therapeutische cyclus. De therapeutische cyclus betreft
het behandelen van cliënten, deze behandeling bijstellen en evalueren. Deze stappen worden cyclisch doorlopen totdat
de behandeldoelen zijn bereikt.
1.2 HET DIAGNOSTISCH PROCES IN VOGELVLUCHT
Diagnostisch proces = diagnostische cyclus
De stappen volgen elkaar logischerwijs op. Begin met een
aanmelding en eindigt met een adviesgesprek.
1 – Nadat cliënten zich hebben aangemeld, worden de
klachten geïnventariseerd. Hierbij wordt vooral actief
geluisterd en doorgevraagd, geen moment om oplossingen
aan te reiken. Er wordt een prettige werkrelatie opgebouwd.
3
, 2021-2022
2 – Helder krijgen wat de cliënt nu precies vd psychologe verwacht. Zo komen we op de hulpvraag of
vragen. Zij helpt hen met het verwoorden, het ordenen en het structureren. Soms nodig om
verwachtingen bij te stellen en soms moeten dan hulpvragen opgedeeld worden
3 – Psychologe haalt haar psychologische kennis en theorieën uit de kast. De klachten vd cliënten
worden geordend en de problemen worden in psychologische termen vertaald. De psychologe zal nu
expliciet een aantal hypothesen aan het toetsen zijn en vraagt naar aanvullende gegevens.
4 – De psychologe weet nu wat er aan de hand is en gaat dan uitzoeken waarom dat aan de hand is.
Juist te achterhalen wat de problemen in stand houden. En deze kennis gebruiken als aanknopingspunt
voor de eerste stap vd behandeling.
5 – Mogelijkheden om het probleem aan te pakken zijn een bijna natuurlijk vervolg op de vorige stap.
Meestal is er niet 1 juiste aanpak.
6 – Zijn deze stappen doorlopen, dan kan het adviesgesprek aangaan. Dit is een tussenstap tussen het
diagnostisch proces en therapeutische cyclus.
Stap Kernvraag Soort proces
Aanmelding Is de aanmelding hier op zijn plaats? Ontvankelijkheid controleren
Inventariseren Waar hebben de cliënten last van? Verhelderen
Hulpvragen Wat verwachten de cliënten van mij? Structureren
Probleemdefinitie Wat is er aan de hand? Onderkennen
Verklaren Waarom is dit aan de hand? Verklaren
Mogelijkheden Hoe kan dit worden aangepakt? Indiceren
Advies Kunnen de cliënten een keuze maken? Motiveren, activeren
ECHTER, … lopen de gesprekken niet altijd volgens die stappen. Hierdoor
moeten we vaak een aantal stappen terugzetten of opnieuw behandelen.
Samenvatting
Het diagnostisch proces begint bij de aanmelding en doorloopt de volgende stappen:
- Inventariseren vd klachten, helder wordt welke klachten de cliënten ervaren
- Hulpvragen vaststellen door de informatie en de verwachtingen vd cliënten te structureren
- Het probleem definiëren door de klachten vd cliënten te ordenen en te verbinden met psychologische kennis
- Verklaringen vinden voor het ontstaan of het in stand houden vd problemen
- Mogelijkheden zoeken om het probleem aan te pakken
- Het geven van een advies
CONCLUSIE
In dit hoofdstuk is diagnostiek ih. bredere kader vd klinische cyclus geplaatst. Cliënten komen meestal
niet om gediagnosticeerd te worden, maar om van hun problemen af te komen. Diagnostiek is een
logische eerste stap. Het diagnostisch proces kent ook zijn stappen: nadat cliënten zich hebben
aangemeld, worden hun klachten geïnventariseerd en zal de psychologe samen met hen hun hulpvragen
en verwachtingen vaststellen. De klachten worden geordend en vertaald in psychologische termen om
4
