SAMENVATTING
PSYCHODIAGNOSTIEK
Blokwijzer psychologisch testen & observeren en rapporteren
1 JANUARI 2023
VIVES KORTRIJK
, BLOKWIJZER PSYCHOLOGISCH TESTEN
1 Wat is een psychologische test?
Een psychologische test= een beoordelingsprocedure die ontworpen is om een psychometrisch
onderbouwde maat van een of meer psychologische eigenschappen te verschaffen.
Hoe mensen onderling van elkaar verschillen (interindividuele verschillen)
Hoe een eigenschap bij bepaalde persoon evolueert of verschillen tussen eigenschappen bij
persoon (intra-individuele verschillen)
1.1 Een test is een beoordelingsprocedure
!Om te weten wat mensen kunnen of om te weten hoe ze zijn!
nooit een veroordeling beter om te zeggen : beschrijven van bepaalde eigenschappen
1.2 Een test registreert psychologische eigenschappen
1.2.1 Wat zijn psychologische eigenschappen
Onderlinge prestaties= wat mensen kunnen bv.: onderzoeken intelligentie, capaciteiten, ..
Gedragswijze= hoe mensen zijn persoonlijkheid, karakter, motivatie, interesses
Psychologische trekken= traits= eigenschappen die min of meer vast liggen, soms zelf al van in een
heel vroege levensfase
Toestanden= states= eigenschappen die kunnen fluctueren in tijd
Iemands persoonlijkheid verandert vanaf de volwassenheid nauwelijks opgebouwd rond 5
fundamentele trekken = persoonlijkheidsdimensies:
1) Emotionele stabiliteit= evenwichtig en beheerst, eigenschappen zoals rustig, onbewogen,
zelfverzekerd tegenpool is neuroticisme
2) Extraversie= gericht op buitenwereld, eigenschappen zoals spontaan, levendig, energiek
3) Openheid= interesse voor nieuwe ervaringen, eigenschappen zoals intellectuele
nieuwsgierigheid, creativiteit, gevatheid
4) Nauwgezetheid= consciëntieusheid= doelgericht, planmatig, eigenschappen zoals ordelijk,
gewetensvol, efficiënt
5) Vriendelijkheid= aangenaamheid of altruïsme= meevoelend, coöperatief, kenmerken zoals
vertrouwend, inschikkelijk en begripvol
Studiemotivatie is bv.: een toestand kan veranderen op basis van externe factoren
Alle psychologische eigenschappen zijn niet rechtstreeks waarneembaar het zijn abstracte
hypothetische constructen = onzichtbare eigenschappen waarmee men vermoedt dat ze achter het
zichtbare gedrag zitten
1.2.2 Psychologische eigenschappen moeten geoperationaliseerd worden
Het oordeel dat we vormen over innerlijke eigenschappen van mensen is gebaseerd op empirische
vaststellingen bepaalde patronen die we denken te ontdekken
Bij psychodiagnostiek: eigenschappen die wetenschappelijk gefundeerd zijn (evidence based) en dat
ze dus volgens strikte regels afgeleid werden uit betrouwbare waarnemingen
1
,Altijd eerst nadenken over hoe psychologische eigenschappen vertaald kunnen worden naar
observeerbaar gedrag
Operationaliseren= hele proces waardoor eigenschappen meetbaar worden gemaakt geeft aan
welke activiteiten of verrichtingen we zullen uitvoeren om onzichtbare eigenschap toch toegankelijk
te maken voor empirisch onderzoek NOOD AAN VALIDITEIT= meet het instrument wat het beoogt
te meten
1.3 Een test levert een psychometrisch onderbouwd meetresultaat
op
1.3.1 Psychometrische kwaliteiten
Valide instrument het meet wat het beoogt te meten
Betrouwbaar instrument meet meerdere keren hetzelfde
!Instrument dat niet betrouwbaar is, kan nooit valide zijn! wel niet valide, maar betrouwbaar
Geijkt= eenheden gebruiken die voor iedereen eenzelfde betekenis hebben
!Betrouwbaarheid, validiteit en normering! = 3 basisvoorwaarden + standaardisatie en
objectiviteit (hoe het wordt gebruikt)
Betrouwbaarheid De herhaalbaarheid van het meetresultaat
Standaardisatie De mate waarin er voor de testprocedure strikte richtlijnen aanwezig zijn
zodat elk individu in dezelfde en meest optimale omstandigheden kan worden
getest
Objectiviteit Het moet duidelijk zijn hoe de antwoorden op een test in testscores kunnen
worden omgezet, die bovendien ook door iedereen eenduidig te interpreteren
en te implementeren zijn
Validiteit Ook wel de geldigheid van de test genoemd. Geeft aan in welke mate een test
weet wat hij zou moeten meten.
Normering De aanwezigheid van een zinvolle vergelijkingsbasis
1.3.2 De psychometrische kwaliteiten worden beschreven in
testhandleiding
Testitems= test bestaat uit reeks vragen of opdrachten soms specifiek testmateriaal nodig
Antwoord noteren op testformulier of via computer
!Elke test moet een testhandleiding hebben! bevat technische info die nodig is voor correct
afnemen van een test, het scoren, verwerken en interpreteren van testscores
- Beschrijving wetenschappelijke achtergrond
- Testconstructie hoe items werden geselecteerd of geconstrueerd op basis van welke
criteria
- Scoringsprocedure 1 of meer schalen die elk een eigenschap meten
- Duidelijke richtlijnen over standaardisatie instructies over en condities waarin test moet
worden afgenomen
- Norm of normscores om testscores zinvol te kunnen interpreteren “steekproef”
- Informatie over betrouwbaarheid van test en hoe deze werd onderzocht wat is de
foutenmarge
- Informatie over validiteit wat meet de test en wat niet
2
, - Informatie over interpreteren van testscores rekening houdend met betrouwbaarheid en
validiteit
1.4 Andere kenmerken van een test
1.4.1 Reikwijdte
Reikwijdte= het geheel aan eigenschappen dat erdoor bestreken wordt. Gaat zowel over domein dat
de test in kaart brengt, als om diversiteit aan mensen bij wie hij gebruikt kan worden
geheel aan psychologische eigenschappen
hoe meer subtests, hoe meer eigenschappen
soorten mensen dat met de test worden gemeten
1.4.2 Aanvaardbaarheid
Aanvaardbaarheid= de mate waarin de cliënt/kandidaat de test acceptabel vindt om af te nemen.
Hangt vaak af van welke indruk de test oproept. = indruksvaliditeit
test duidelijk laat blijken wat hij meet, maar niet bij alle testen het beste (faking good= mensen
beter gaan doen dan ze in werkelijkheid zijn tegenovergestelde is malingering of faking bad)
1.4.3 Onpartijdigheid
Onpartijdigheid= faire diagnosyiek
partijdig= als bepaalde groepen mensen sommige items systematisch anders beantwoorden of
eenzelfde niveau van achterliggende vaardigheid hebben BIAS OF VERTEKENING
moeilijkheid van mensen voldoende te informeren en tegelijk voldoende rekening houden met de
vereiste standaardisatie
soms kan vertekening ook in test ingebakken zitten als het gaat over manier waarop vragen gesteld
worden ITEM-of vraagpartijdigheid
elke test eigenlijk vorm van partijdigheid
1.4.4 Praktische aspecten
afweging tussen kosten en baten
2 Korte geschiedenis van het psychologisch testen
2.1 De vroege voorlopers
2.1.1 De eerste sporen
2000 jaar voor onze tijd in het verre China
Keizer liet zijn dienaren onderzoeken met een vorderingstoets = test om na te gaan in hoeverre
bepaalde kennis en/of vaardigheden verworven zijn promotie of ontslag
Verhaal over Gideon in Oude Testament leger van 32 000 man reduceren op basis van tests
middeleeuwen en nieuwe tijd: behoorlijk formeel evaluatiesysteem om
studenten te evalueren
2.1.2 Fysiognomie en frenologie
Fysiognomie= gelaatsanalyse= leer die ervan uitgaat dat intellectuele of
karaktereigenschappen afgeleid kunnen worden uit fysieke kenmerken van de
vorm of de expressie van iemands gezicht gevonden bij Aristoteles
(iemands innerlijke eigenschappen worden veruitwendigd in lichamelijke
kenmerken en omgekeerd)
3