Personen- en familierecht ‘21 - ‘22
Hoofdstuk 1: Wat is personen- en familierecht?
Personenrecht
Probleem: het begrip ‘persoon’ wordt niet gedefinieerd, noch in het BW, noch in andere regelgeving.
⇒ rechtswetenschappers: begrip ‘persoon’ samenstellen uit aanknopingspunten elders ih recht
Oplossing: belangrijk aanknopingspunt is Boek III: verwijst naar categorie van personen, om die te
onderscheiden v. andere entiteiten ih recht. De regelgever vaardigt dus rechtsregels uit vr de
verhouding tss verschillende entiteiten die voorkomen in onze kosmos, en die de wetgever relevant
vindt om er regels over uit te vaardigen.
Boek III: maakt onderscheid tussen 3 soorten relevante entiteiten ih recht:
a: voorwerpen: dingen, ‘choses’
b: dieren: sinds 2021 is dier geen voorwerp meer
c: personen: twee soorten personen
- natuurlijke personen (gaat het personenrecht in deze cursus over)
- rechtspersonen (Entiteiten gecreeërd door mensen & speler kunnen zijn vh rechtsverkeer)
Conclusie: Personen zijn die entiteiten ih recht tot wie de regelgever zich richt om aan hen rechten,
plichten en verboden op te leggen. Het begrip ‘persoon’ hebben we gecopy-paste uit de instituten v.
Gaius, waar een onderscheid werd gemaakt tussen personen, de zaken (res) en vorderingen
(actiones).
Persoonsbegrip: rol die je ih juridische verkeer op u neemt (a) en de bundel van rechten, plichten en
verboden die hiermee samenhangen (b).
a: Neemt een rol op van ‘minderjarige’, ‘Belg’, … die je een bepaald script meespeelt (hoofdrol ih
recht als je meerderjarig bent, minderjarige hebben een bijrol)
⇒ kunnen verschillende rollen zijn: bv: mannelijke meerderjarige Belg, gehuwd en 3 kinderen
b: Als je de rol van ‘vreemdeling’ krijgt, weten we dat er een bundel van rechten, verplichtingen en
verboden mee samenkomt.
!! Enkel personen kunnen rechten, plichten en verboden hebben.
Personenrecht regelt het statuut van personen en hun plaats in de samenleving in het algemeen
en ook het statuut van bijzondere categorieën van personen.
- Algemeen personenrecht: van toepassing op alle personen
- Bijzonder personenrecht: betreft slechts bepaalde categorieën van personen
,Familierecht
Probleem: Het begrip ‘familie’ wordt niet in de wet gedefinieerd.
Mensen die zich in een relatie bevinden tav elkaar, die persoonlijk is van elkaar. Die persoonlijke
relatie kan bestaan omdat …
a: mensen samen een huishouden vormen: wonen samen en besturen huishoudelijke taken samen
b: mensen samen een gezin vormen: partners en (gemeenschappelijke) kinderen
vanwaar komt familierecht: het gegeven dat mensenkinderen, wanneer ze geboren worden, niet in
staat zijn zelf en zelfstandig te overleven.
= primaire afhankelijkheid: mensenkind moet gevoed worden, normen en waarden krijgen, …
= omdat het een functie is vd famile, hebben we er regels over (eerste functie vh familierecht)
Burgerlijk Wetboek: regelt drie soorten familierechtelijke betrekkingen
a: partners: als je geboren wordt, ben je primair afhankelijk ve beperkt aantal volwassenen
- biologisch: nog altijd in eerste instantie afhankelijk vd persoon die van u bevallen is (moeder)
vader: als moeder tijd moet investeren in u, wie gaat dan voor de moeder zorgen?? (vader)
= secundaire afhankelijkheid: moeder heeft iemand nodig die voor haar zorgt wnnr zij voor kind zorgt
- is de partner: in veel gevallen ook de vader vh kind (want wie gaat zorgen vr kind nt van
hem??)
b: familiale betrekking tss ouders en kinderen
- soms zijn ouders niet in staat voor hun kinderen te zorgen
- vangnet: de bredere familiekring (als ouders niet voor u kunnen zorgen → voogd)
c: de uitgebreide familie
- bloed en aanverwanten (gaan voor u zorgen als ouders dat niet kunnen)
,Hoofdstuk 2: Personen (personenrecht)
Afdeling 1: Waarover gaat het?
Afdeling 2: De natuurlijke persoon
wie is de natuurlijke persoon? definieert de wet niet
- wetgever definieert nergens wie een mens is die in aanmerking komt voor
rechtspersoonlijkheid
§ 1. De mens
vroeger: wnnr eerste regelgeving werd gecodificeerd was er wel rechtsleer (voornamelijk van Doma)
over welke entiteiten als mens in aanmerking kwamen.
vb: siamese tweeling: is dat een persoon? twee personen? hoe moeten we ermee omgaan
vandaag: kwalificatieprobleem deels opgelost: wetgever bepaalt dat uitsluitend mensen mensen
kunnen voortbrengen. Mag enkel twee menselijke gameten samenvoegen, waaruit een wezen
(‘mens’) komt.
vb: wetgever verbiedt dat je gameten ve aap en een mens samenbrengt.
dus: mens is elke entiteit die uit een mens is geboren en dat obv menselijke gameten.
vb: ‘monstres’ situaties doen zich minder voor (dmv nieuwe ontwikkelingen (abortus, …))
§2. Vanaf de geboorte
Wetgever bepaalt nt uitdrukkelijk: wetgever zegt nergens wnnr menselijke persoon aanvangt &
eindigt, kunnen we enkel onrechtstreeks afleiden uit aantal wetsbepalingen.
A/ Levend en levensvatbare geboorte
Aanvang van de menselijke persoon: afleiden uit art. 44 oBW (akte van geboorte)
wat: stelt verplicht dat akte moet worden opgesteld bij levend en levensvatbare geboorte ve mens en
vermeld datum en het uur van de geboorte
dus: rechtspraak en rechtsleer leiden hieruit af dat de menselijke persoonlijkheid aanvangt op dag en
uur van de levende en levensvatbare geboorte
Begrip: ‘geboorte’: nergens gedefinieerd id wet (dus uitgaan vd algemene taalkundige betekenis )
- taalkundige betekenis: ‘uit de baarmoeder komen op natuurlijke wijze of medische manier’
- wanneer je volledig uit de baarmoeder bent, ben je geboren
vandaag nog geen probleem, maar experimenten met ectogenese (= ontstaan buiten baarmoeder)
vb: lam: in een artificiële baarmoeder doen groeien, wordt geboren wanneer je zak open doet
, Uitgangspunt: levend en levensvatbare geboorte
a: Kind moet levend worden geboren, maar wet zegt niet wat ‘levend’ is
- arts of vroedvrouw moet vaststellen dat kind leeft → begint te wenen wnnr het geboren wordt
- als het ademt leeft het en als het heeft geademd heeft het geleefd
b: levensvatbaar: wet bepaalt niet veel over wanneer kind levensvatbaar is
- kind moet in staat zijn zelfstandig enige tijd te overleven: moet de vitale functies hebben
vb: wat met premature kinderen die overlijden na enige tijd?
maar: wetgever geeft aanknopingspunt (leiden we af via andere bepalingen): gaan ervan uit dat kind
levensvatbaar is ten minste 180 dagen na de bevruchting (= 180 dagen foetale leeftijd)
Akte van geboorte: wanneer kind levend en levensvatbaar is geboren en de vroedvrouw vaststelt dat
kind ademt of heeft geademd, moet er een akte van geboorte worden opgesteld.
wat? vermeldt op welk uur kind uit de baarmoeder is gekomen → dan vangt rechtspersoonlijkheid aan
Akte van overlijden: wanneer kind kort nadat het uit de baarmoeder komt overlijdt, moet de
ambtenaar van de burgerlijke stand eerst akte van geboorte opstellen en nadien akte van overlijden.
B/ Doodgeboorte
= Wanneer kind ter wereld komt maar in de buik van de moeder al is gestorven
Tot 1999 was er geen regeling over een doodgeboorte, dat was een juridisch irrelevant feit.
maar: enorm pijnlijk voor ouders van ‘sterrenkinderen’, daarom officiële erkenning aan doodgeboorte
Officiële erkenning op twee manieren:
a: het decreet begraafplaatsen en lijkzorgen laat toe dat kind dat dood is geboren kan worden
begraven of gecremeerd, naarmate van de keuze van de ouders.
!! vanaf 180 dagen levensvatbaarheidsgrens: verplicht doodgeboren kind laten begraven / cremeren
b: wetgever heeft voorzien in regeling om officiële erkenning te geven aan bestaan vh ‘sterrenkind’
hoe: ondervorm gemaakt vd akte van overlijden: ‘akte van een levenloos kind’
- sterrenkind heeft geen akte van geboorte: nooit ‘persoon’ geweest
Art. 58 en 59 oBW: akte van levenloos kind opstellen waarbij ouders keuze krijgen ….
Keuze of er een akte wordt opgesteld
a: onder de 140 dagen: gebeurt er niets: juridisch irrelevant
- waarom 140 dagen: veel vroege spontane abortussen, maar ook niet spontane abortussen
- onder 140 dagen is er juridisch niets gebeurt: geen officiële erkenning ie akte
b: vanaf 140 dagen: relevant genoeg om erkenning te geven van wat er is gebeurt
- ouders hebben keuze een akte van levenloos kind op te stellen
c: meer dan 180 dagen (= levensvatbaarheidsgrens)
- verplicht een akte van levenloos kind op te stellen: ouders mogen niet kiezen dit niet te doen
- waarom: om in kaart te brengen wat doodsoorzaken zijn + illegale abortussen vermijden
Keuze over wat er in de akte moet komen te staan
a: ouders mogen kiezen of ze hun kind een voornaam geven of niet
- kind geboren tussen 140 en 180 dagen: keuze voornaam of niet, maar geen familienaam
- kind geboren na 180 dagen: ouders kiezen of kind voornaam en familienaam zal krijgen
