PSYCHISCHE
KWETSBAARHEID
EEN HELIKOPTERVLUCHT OP ONZE GEESTELIJKE GEZONDHEID
GESCHIEDENIS VAN PSYCHIATRIE
Vroeger werden de mensen die psychisch ziek waren beschouwd als ‘zieken’. Ze waren krankzinnig, bezeten en
zot. De geesteszieken werden als gevaarlijk gezien.
1. Prehistorie: krankzinnigen hadden een hersenziekte.
2. 300-1600: de geesteszieken waren nutteloos en gevaarlijk, ze werden weggehouden van de ‘gezonde’
mensen om hen te beschermen.
3. 1600-1800: de geesteszieken worden onder dwang opgenomen in gestichten.
4. 19e eeuw: Pinel zegt dat geesteszieken ook gewoon mensen zijn waar men zorg voor moet dragen,
Guislain was akkoord.
5. 1e helft van de 20e eeuw: er was een heel negatief beeld over de geesteszieken, maar men was bewust
van het feit dat de geesteszieken willen genezen, zo komt er een ontwikkeling op psychisch en
medisch vlak.
6. 1950-2010: er is een opkomst van psychopharma, medicatie wordt toegediend om de geesteszieken
te genezen
DE PSYCHIATRIE VANDAAG
Er is een ruimere ingeving op medisch en psychosociaal vlak en de kwaliteit wordt verbeterd (residentieel -
>ambulant, aanbod gestuurde zorg -> vraag gestuurde zorg). De patiënt krijgt zoveel mogelijk ondersteuning in
zijn/haar omgeving en opnames in psychiatrie worden vermeden maar dat is niet zonder risico. Er wordt zoveel
mogelijk rekening gehouden met de belangen van de patiënt en zijn/haar omgeving. De psychiaters behouden
de term “patiënt” om hun job veilig te stellen want binnen het medische wordt psychiatrie anders bekeken.
HERSTELGERICHTE BENADERING
Herstel is niet gelijk aan genezing
Herstel: proces met vallen en opstaan, de weg kwijtraken en terugvinden, …
1. Klinisch herstel: symptomen van de problematiek zijn sterk verminderd
2. Sociaal herstel: de problematiek heeft invloed op het sociale leven van de patiënt, hoe kan de patiënt
terug in contact komen met zijn/haar naasten en geliefden?
3. Persoonlijk herstel: persoonlijk lijden kan aanwezig zijn, de patiënt moet leren leven met zijn/haar
probleem, waar haalt hij/zij kracht uit om er terug boven te komen?
Herstelacademie: psychische patiënten die in herstel zijn komen samen om te praten over hun problemen. Het
is zeer laagdrempelig en voelt ook zo aan en de begeleiders zijn ervaringsdeskundigen die zelf te maken
hebben (gehad) met psychische kwetsbaarheid. Ze doen aan “Train De Trainer” cursussen, dit wil zeggen dat de
deelnemers ook zelf een deskundige kunnen worden in de herstelacademie
Herstelgericht = krachtgericht
1
,Kwartiermaken: vorm van werken aan inclusie maar niet alleen door alleen maar door de samenleving te
sensibiliseren, je krijgt iemand die je de wegwijst. Ze gaan er van uit dat “verschil” iets heel mooi is, ze
omarmen verschillen en laten mensen contact hebben met elkaar. Voorbeelden; Rode-Neuzen-dag, Radio
Gaga, Taboe, Over De Streep, Te Gek,
ERVARINGSDESKUNDIGEN
Ervaringsdeskundigen worden ingezet als partner in de zorg, ze zijn geen vervangers voor psychiaters maar hun
visie is een aanvulling van iedereen in het multidisciplinaire team. Ze zijn een essentieel component in een
meer herstelgerichte zorg en zijn complementair met professionele zorgverleners.
DEFINITIES
Geestelijke gezondheid: dit is een ruim en omvattend begrip, je bent geestelijk gezond wanneer je goed bent
op psychisch, sociaal en emotioneel vlak zonder belemmerd te worden; je voelt je instaat om jezelf
probleemloos te ontwikkelen.
Psychiatrie: medische discipline die zich bezighoudt met geestelijke gezondheid, een studie en behandeling van
geestelijke gezondheid.
Psychopathologie: dit is de studie van de psychische problemen en ziektes die zich manifesteren. Oook
oorzaken en symptomen zoeken.
Psychische kwetsbaarheid: iedereen is psychisch kwetsbaar, alleen zal het niet bij iedereen worden opgemerkt
en zullen geen symptomen merkbaar zijn.
DSM & ICD
DSM: Development and Statistic Manual of Mental Disorders
ICD: International Criteria of Disorders
BIO PSYCHOSOCIALE BENADERING
1. Holistische benadering: biologische, psychologische en sociale componenten beïnvloeden het mentale
welbevinden.
2. Liaisonpsychiatrie: legt verbindingen tussen lichamelijke en geestelijke in de geneeskunde (hangt aan
elkaar vast)
WANNEER HEEFT IEMAND EEN GEESTELIJKE GEZONDHEIDSPROBLEEM?
¼ mensen in onze samenleving krijgt ooit te maken met geestelijke gezondheidsproblemen. In ons leven
worden we allemaal vroeg of laat geconfronteerd met een normaal levensprobleem, zonder get lijden aan een
psychische aandoening (verdriet bij overlijden van geliefde of liefdesverdriet). Aanhoudend verdriet kan op een
bepaald ogenblik aanleiding geven tot een depressie waarbij wel behandeling nodig is. Bij niet-natuurlijke
overlijdens (moord, doodslag, zelfmoord) of langdurige vermissing vergroot het risico op een meet complexer
rouwproces waarbij begeleiding aanwezig zou zijn.
WAT IS “NORMAAL”?
2
,Pathologie: een negatieve invloed op je functioneren op sociaal, relationeel, professioneel, vlak/ er is sprake
van lijden bij de patiënt. Je kan niet deelnemen aan de samenleving.
BURN-OUT
Burn-out: gebukt gaan onder psychische en fysieke stress
Een burn-out mag je niet gelijkstellen aan een depressie:
- Burn-out: aanhoudende klachten over hoge werkdruk, professionele fouten, prikkelbaar, concentratie
- Depressie: slechte nachtrust en eetlust, neerslachtig gevoel, zelfmoordgedachten
Een burn-out heeft vaak dezelfde verklaring: sociale media, grens tussen werk en vrije tijd vervaagt door
constante bereikbaarheid op de werkvloer.
In de 19e eeuw werd vermoeidheid ideologisch geïnterpreteerd en zag men haar als wapen tegen de
emancipatie tegen de vrouw, vrouwen die werken zijn moe en kunnen niet voor het gezin zorgen.
Nu zijn we bezorgd om de productiviteit van de onderneming. Vermoeidheid krijgt een duidelijke politieke
dimensie, hoe kunnen we onze job gezonder maken en een tegemoetkoming verwachten van de overheid en
de onderneming. Ook word je eigen verantwoordelijkheid sterk benadrukt (voldoende sporten, gezond eten,
rusten,)
Een burn-out bewijst dat iemand veel werkt en veel verantwoordelijkheden draagt -> luxe versie van een
depressie.
Een burn-out moet begeleid worden voor het opnieuw starten in het werkveld als hij/zij er klaar voor is met
mogelijks aangepaste werkomstandigheden.
PSYCHIATRISCHE AANDOENING
Vier voorwaarden:
1. Afwijkend gedrag: maatschappelijk, cultureel en sociologisch
2. Lijden, ongemak, beperking
3. Functioneren op verschillende levensdomeinen is negatief beïnvloed
4. 3 voorwaarden ^ hebben een duurzaam karakter
De persoonlijke beleving van de persoon vooropstellen is niet evident, de sociologische, culturele en
maatschappelijke context bepalen veel.
JAARPREVALENTIE
1/3 van de België heeft last van psychische problemen. Hierbij zijn er 5 gradaties:
- Geen psychische problemen
- Lichte tot milde psychische problemen
- Milde tot matig ernstig psychische problemen
- Complexe psychische problemen
- Ernstige psychische problemen
ONRUSTWEKKENDE TOENAME VAN PSYCHISCHE PROBLEMEN
3
, Zijn er meer diagnoses? Zetten er meer mensen snellen de stap naar psychische zorgverlening? Wordt
“afwijkend gedrag” maatschappelijk minder getolereerd? Legt de maatschappij hoge eisen op? Speelt de
farmaceutische industrie een rol? Dit zijn allemaal vragen zonder sluitende antwoorden!
BEHANDELING VAN PSYCHIATRISCHE AANDOENING
Op jaarbasis:
- 43% van de volwassene en 31% van de kinderen en jongeren met een vaak voorkomende en
behandelbare psychische aandoening wordt behandeld.
- 1/3 krijgt een adequate behandeling
- 11% van de personen krijgen gespecialiseerde ambulante hulp die niet aan de criteria voldoet van hun
stoornis
Vaak zien we dat milde problemen hooggespecialiseerde hulp krijgen, dit heeft te maken met het te weinig
kennis en mogelijkheden van de laaggespecialiseerde zorg.
De behandeling van geestelijke gezondheidszorg kampt met 3 verschillende problemen:
- Niet ingevulde zorgnood
- Niet altijd adequate behandeling
- Patienten zonder psychiatrische stoornis die een behandeling krijgt
OVERCONSUMPTIE VAN ANTIDEPRESSIVA
Het aantal meldingen van mensen met ernstige problemen is het laatste decennium aanzienlijk gestegen,
waardoor ook het gebruik van medicatie. Het aantal doseringen per 1000 inwoners/dag steeg van 79,5% naar
97,3% in 10 jaar tijd, dit gaat over geneesmiddelen die voorgeschreven worden apotheken en gedeeltelijk
worden terugbetaald worden door RIZIV (antidepressiva en stemmingsstabilisatoren liggen aan de basis).
Er is sprake van over- en onderconsumptie, heel wat patiënten met lichte depressie krijgen medicatie terwijl ze
meer baat hebben bij psychotherapeutische behandeling. Omgekeerd krijgen ernstige gevallen geen
psychopharma terwijl ze er wel nood aan hebben.
Antidepressiva wordt nog te veel gezien als middel om je vrolijk te voelen maar dit is niet te vergelijken met
(bv) amfetamines met een tijdelijk overgelukkig gevoel als effect.
Antidepressiva is bedoeld voor een balans van de boodschappersstoffen in de hersenen in evenwicht te
houden. Overmatig gebruik kan zorgen voor een aantal bijwerkingen: agitatie, agressie en uitzonderlijk
zelfdoding.
Veel landgenoten krijgen een behandeling van psychopharma die ze niet nodig hebben. 7-8% van de Belgen zijn
vastgesteld met depressie terwijl 13% medicatie slikt. Deze medicatie zou eigenlijk minder mogen worden
voorgeschreven.
Depressies liggen vaak aan de basis van veel chronische zorg. Dementie staat op de 5 e plaats. De “disability
adjusted life years” (DALY) berekent het gezondheidsverlies door rekening te houden met zowel jaren verloren
door vroegtijdig sterfte als de jaren geleefd met beperking.
4