SOCIALE GRONDRECHTEN
HOOFDSTUK 1
1. INLEIDING SOCIALE GRONDRECHTEN
Sociale grondrechten sinds 1994 => verankerd in Belgische grondwet (Gw.)
Grondrechten geheel van universele rechten die tot doel hebben de voorwaarden te blijven
garanderen dat personen op een vrije en menswaardige manier kunnen functioneren. (Formuleert
rechten en vrijheden) Niet elk land heeft grondwet.
Wat staat in de Belgische grondwet?
1. De indeling en de samenstelling van het federale België
2. De bevoegdheidsverdeling tussen de onderscheiden gezagsniveaus en de taken van de
gezagsorganen
3. De fundamentele rechten en vrijheden van de burger
Door de grondwet kan België beschreven worden als een rechtsstaat, democratische staat,
parlementaire monarchie, federale staat, sociale staat.
Stemrecht voor vrouwen jaar: 1948 in België
De rechten die maken dat personen op een menswaardige manier kunnen leven = sociale
grondrechten = tweede generatie grondrechten (verwijst naar de volgorde waarin de rechten tot
bloei zijn gekomen, eerst waren er de politieke en burgerlijke rechten, dan pas de sociale).
De sociale grondrechten brengen een positieve
handelingsplicht van de overheid met zich
arbeid wonen sociale bijstand
mee.
De sociale grondrechten zijn sinds 1994
juridische
gezondheid onderwijs verankerd in Belgische grondwet. De aanvang
bijstand
ontstond wel al in 1839. En de uitdrukking
culturele daarvan vind je in artikel 23 (ieder heeft het
gezond leefmilieu maatschappelijke sociale zekerheid
ontplooiing recht een menswaardig leven te leiden) en
artikel 24 (ieder heeft recht op onderwijs).
Bijvoorbeeld: recht op vrijheid/veiligheid, werk, recht op sociale zekerheid en sociale
bijstand, geneeskundige bijstand, juridische bijstand, recht op behoorlijk huisvesting/wonen,
gezond leefmilieu, sociaal-culturele ontplooiing , gezinsbijslagen…
Die rechten bevatten inzonderheid: mogelijks zal er meer nodig zijn (in toekomst) om te
spreken over menswaardig bestaan.
Wie verdient een menswaardig bestaan, wat is menswaardig?
Sociale grondrechten hebben geen rechtstreekse werking en kunnen dus niet zomaar voor de rechter
afgedwongen worden. wel ‘onrechtstreeks afdwingbaar’ = Je voldoet aan de voorwaarden van
een leefloon. (OCMW) je kan in beroep gaan als OCMW weigert je een leefloon toe te kennen. Als je
in beroep gaan => dan ga je naar de arbeidsrechtbank.
, o Residuaire stelsel: kijken welke mogelijkheden er beschikbaar zijn
o Voor grondrechten geldt: standstillverplichting (Sociale grondrechten in België, ze
staan niet los van elkaar. Wetgevers moeten deze rechten waarborgen, burgers hun
plicht tot werking)
Onderwijs toegankelijk maken voor iedereen: studietoelage
Juridische bijstand toegankelijk maken voor iedereen: pro deo advocaat
Gezondheid toegankelijk maken voor iedereen: wijk gezondheidscentrum
Sociale zekerheid toegankelijk maken voor iedereen: pensioen
Sociale bijstand toegankelijk maken voor iedereen: leefloon
Verschil werkloosheidsuitkering & leefloon:
o Iemand die al langer tijd (x aantal maanden) heeft gewerkt maar opeens door
omstandigheden zonder werk vallen, krijgen een werkloosheidsuitkering (bedraagt
meer dan een leefloon)
o Er zijn ook mensen die niet of weinig hebben gewerkt en die hebben meestal recht
op een leefloon (bedraagt minder dan een werkloosheidsuitkering)
Universele verklaring van recht van de mens: in 1948 aangenomen door de Verenigde naties om de
rechten van de mens te omschrijven. Geen directe werking, dit wil zeggen niet te beroepen voor
rechter. Wel grote inspiratiebron naar later toe, enkele mensenrechten zijn gefocust op kwetsbare
mensen. (vluchtelingen, racisme, kinderen, handicap…)
SOCIALE ZEKERHEID, SOCIALE BIJSTAND EN SOCIALE BESCHERMING WORDEN VAAK
DOOR ELKAAR GEHAALD
Sociale zekerheid sociale zekerheid is het geheel van voorzieningen om de financiële autonomie
van burgers te waarborgen. Ze garandeert de sociale bescherming van onze burgers wanneer ze met
risico’s worden geconfronteerd.
o Eerste vangnet
o 3 statuten: werknemers, zelfstandigen, ambtenaren
o Centraal begrip = solidariteit
o Bouwt rechten op door sociale zekerheidsbijdrage te betalen op inkomen
o 2 soorten inkomens
Vervangingsinkomen (verlies arbeidsinkomsten)
je hebt bijkomende kosten = recht op aanvulling op inkomen
o Klassieke sociale zekerheid heeft 7 takken: werkloosheid, ouderdoms- en
overlevingspensioen, arbeidsongevallenverzekering, beroepsziekten verzekering, ziekte- en
invaliditeitsverzekering, gezinsbijslag, jaarlijkse vakantie
Sociale bijstand
o 2de vangnet
o Residuair stelsel: voor wie niet terecht kan in de 7 takken, uitbereiding sociale bescherming
o Central begrip = behoeftigheid $over onvoldoende bestaansmiddelen beschikken = geen
inkomen uit arbeid, geen tussenkomst sociale zekerheid, geen bestaansmiddelen
o Je moet geen rechten opbouwen (niet betalen)
, 4 soorten bijstand verzekeringen
1. Leefloon
2. Inkomensgarantie voor ouderen
3. Gewaarborgde gezinsbijslag
4. Tegemoetkomingen aan personen met handicap
Sociale bescherming
1. Recht op sociale zekerheid
2. Recht op sociale bijstand
3. Recht op bescherming van gezondheid
4. Recht op juridische bijstand
Vragen:
Wat is het verschil tussen ‘grondrechten’ en ‘sociale grondrechten’?
Wat is de link tussen het verhaal van de sociale grondrechten en ons samenlevingsmodel: de
sociale verzorgings- of welvaartsstaat?
Wat is de link tussen het verhaal van de sociale grondrechten en de globale definitie van
sociaal werk?
1.1 INTERNATIONALE MENSENRECHTENVERDRAGEN
Lessen na WO2: nationale grondwetten niet voldoende om mensen vrij en menswaardig te laten
leven.
Universele verklaring van de rechten van de mens (UVRM) had geen direct werking maar wel
inspiratiebron voor onder andere vrouwenrechtenverdrag, antiracismeverdrag,
vluchtelingenverdrag, kinderrechtenverdrag…
1.2 BETEKENIS VOOR HET SOCIAAL WERK
Stel dat bepaalde regelingen verstrengd worden, kan je dat aanvecht in de rechtbank op basis van
het stand-still principe. Bij wie je het kan aanvechten achteraf is bij het ( (Raad van State)
grondwettelijk hof. Gaat achteraf toets op vraag van burger.
Mensen met een bescheiden inkomen, kunnen beroep doen op hun (pro deo)advocaat =>
basisprincipe
Wetswijziging: iedereen betaald een forfaitaire bijdraag van 20euro per aanstelling van de
advocaat + 30eur per procedure die word ingeleid. Voor sommige bedraagt dit dat 50 euro.
Ze willen wetswijziging vernietigen. Grondwettelijk hof zegt om: de invoering van het systeem
(forfaitaire bijdrage) niet te volgen. Puur voor de mensen die financieel kwetsbaar zijn en die dit
een extra drempel vinden. Grondwettelijk hof heeft hier heel veel macht.
Als een wet word gemaakt nog voor het word gestemd. Moet het eerst gecontroleerd worden. Raad
van state kan wijzigen op dat ontwerpwet, nog voor dat de wet in gaat => RVS kan alleen advies
geven, en niet verplichten
