AFDELING 1: WAT IS RECHT?
1 - Objectief en subjectief recht:
● Objectief recht: geheel gedragsregels afgedwongen door overheid met als doel de
belangen van mensenmassa in onderling verkeer te beschermen
● Subjectief recht: rechtsfenomeen individualiseren en bekijken vanuit individu -
aanspraak die persoon aan rechtsnorm ontleend - ‘recht op…’
Uit objectief recht vloeit voor de bestemmeling verplichting voort = rechtsplichten
(verbintenissen om iets te doen of niet te doen).
BV - Rechtsregels die eigendom omschrijven = objectief recht - wanneer iemands huis wordt
afgebroken = eigendomsrecht =subjectief recht.
Graden in verbindend karakter van een rechtsregel:
● Inspanningsverbintenis (middelenverbintenis) - verplicht alle zorg van een redelijk
persoon te volstrekken (‘inspannen’ om resultaat te bereiken)
● Resultaatsverbintenis - verplicht bereiken resultaat, tenzij bewijs overmacht
● Garantieverbintenis - verplicht bereiken resultaat, zelfs bij overmacht
Onderscheid:
● Wanneer verbintenis gericht is op realisatie van aleatoir resultaat (hangt van groot
stuk af van toeval zoals genezing/vrijspraak) - inspanningsverbintenis
● Wanneer resultaat (normaal gezien) te bereiken valt door beschikbare middelen -
resultaatsverbintenis
● Betrokkenheid van schuldeiser - actieve rol/aanzienlijke handelsvrijheid van
schuldeiser wijst op inspanningsverbintenis
Culpa levis in abstrato - vergelijken redelijk persoon, in dezelfde omstandigheden.
= de zorgvuldigheidsnorm (bonus pater familias - goede huisvader)
Culpa levis in concreto - vergelijken zorgvuldigheid persoon aan eigen zaken.
ART. 1382 - Foutief veroorzaken schade in buitencontractuele context.
● Subjectief recht op zorgvuldig handelen van medemens en bij schade
schadeloosstelling in natura/schadevergoeding
● Voor opzettelijke fout maar ook voor schade door onzorgvuldigheid
Voorwaarden toepassing ART 1382:
1. Een fout
2. Schade
3. Oorzakelijk/causaal verband fout - schade
§ 1 - Wat is fout? De fout (la faute) heeft objectief/subjectief component:
● Objectief element: verwijst naar de daad, objectieve onrechtmatigheid is een
overtreding van een rechtsnorm die een resultaatsverbintenis oplegt
—> Welbepaald gedrag of algemene zorgvuldigheidsplicht
,—> Vergeleken met culpa levis in abstrato
● Subjectief element: men handelt pas foutief als met bewust handelt
—> Schuldbekwaam en toerekeningsvatbaar (= geen vreemde oorzaak, immature
mensen, geesteszieken - voor die laatste is wel foutloze aansprakelijkheid mogelijk)
§2 - Wat is schade? (Le préjudice):
● Zowel materiële als immateriële schade veroorzaakt door de fout
● Omvang aansprakelijkheid = omvang schade
BV - Moord arbeidsongeschikte, gehandicapte man - vanuit aansprakelijkheidsperspectief
niet zo erg als werkende man (economische schade)
BV - Zoon vermoord vader, minder aansprakelijk - minder schade te vergoeding, brengt
deze ‘economisch’ aan zichzelf toe.
—> Strafrecht heeft subjectief verzwarende omstandigheden obv moraal.
(Integrale) schadeloosstelling: geheel herstelmaatregelen die benadeelde in
hypothetische toestand plaatsen waarin hij zou verkeerd hebben, moet de onrechtmatige
daad nooit hebben plaatsgevonden.
—> Niet noodzakelijk verlies subjectief recht - verplicht aan te tonen schending van
belangen met een in geld waardeerbaar verlies.
§3 - Wat is het oorzakelijk verband tussen fout en schade?
● Wie de schade heeft veroorzaakt, moet deze vergoeden
● Belgisch recht - equivalentieleer = elke fout zonder dewelke schade zich niet zou
hebben voorgedaan zoals in concreto voordeed, is oorzaak van schade (alle
oorzaken gelijkwaardig, ongeacht gevoeligheid/bestemdheid slachtoffer)
BV - Pantoffel - eierschedelarrest.
BV - Man naar hoer en krijgt verkeersongeval, in ziekenhuis krijgt aids spuit, vrouw komt
hierachter en hartaanval - hoer aansprakelijk gesteld worden voor dood vrouw.
2 - Klassieke definitie objectief recht:
§ 1 - Imperatief karakter: rechtsregels gebieden of verbieden:
● Deductief karakter juridische denkmethode (algemeen naar concreet) -
tegenovergesteld bij gewoonterecht
● Uitzonderlijk inductieve methode - bij andere situaties dan concrete toepassing - om
geschil in te schatten of te voorspellen
● Rechtsregels: indicatieve regels (uitdrukken wat is) en imperatieve regels
● Permissieve regels houden ook indirect verbod in - regels die recht toekennen aan
persoon, houden verbod in andere personen dat recht niet te respecteren
● Constitutieve regels organiseren de staat
● Attributie regels kennen bevoegdheden toe, voor overheid gedragsregels
Overheid kan maar optreden krachtens bevoegdheid die Grondwet verleent:
, ● Gebonden bevoegdheid: wet bepaalt inhoud/vorm beslissing - geen
beleidsvrijheid/keuzevrijheid = subjectief recht voor burger.
—> Burger mag verwachten dat overheid op bepaalde wijze handelt want objectief recht
verplicht overheid op bepaalde manier te handelen.
BV - Vergelijkend examen (zoals ingangsexamen), verplicht hoogst gerangschikte kandidaat
aan te nemen.
● Discretionaire bevoegdheid: wet laat keuze betreffende meest geschikte handeling
- beleidsvrijheid/keuzevrijheid = geen subjectief recht burger.
—> Burger kan geen specifieke handeling van overheid verwachten.
—> Niet helemaal vrij - marginale toetsing! (burger: marginaal toetsingsrecht) = toetsen of
beslissing binnen grenzen redelijkheid blijft (enkel bij kennelijk onredelijk)
BV - Bij wervingsexamen - overheid vrij om geschikte kandidaat te kiezen.
Ook discretionaire bevoegdheid in privaatrecht, niet enkel in publiekrecht!
§2 - Rechtsregels regelen uitsluitend menselijk en uitwendig gedrag:
● Gedachten zijn vrij
● Maar dieren hebben ook gevoeligheden en biologische noden die gerespecteerd
moeten worden
● Bepalingen met betrekking tot lichamelijke voorwerpen zijn van toepassing op dieren
- rechtsobjecten, geen rechtssubjecten.
§3 - Algemeen en onpersoonlijke karakter van de rechtsregel:
Maar algemeen karakter is relatief:
● Rechtsregel kan ook enkel gelden in welomschreven situatie
● Rechtsregel kan ook enkel op toepassing categorie personen
Vrijwaring tegen willekeur van de overheid:
● Algemeen, onpersoonlijk karakter als buffer tegen individuele willekeur van
machthebbers - tegen discriminatie (pijler rechtsstaat)
● Wanneer onderscheid gemaakt wordt, moet het redelijk verantwoord worden
● Waarborg tegen discriminatie in gelijkheidsbeginsel Grondwet
BV - Alle jongens mogen door dit jaar zonder examen = onredelijk.
§4 - (On)bepaalde werkingssfeer van een rechtsregel:
● Rechtsregel van onbepaalde duur; blijft tot opheffing
● Regel wordt van toepassing als iemand voldoet aan toepassingsvoorwaarden en in
werkingssfeer begeeft
Onbepaalde werkingssfeer onderscheid rechtsregel van individueel besluit - determineren
gedrag bepaald moment, als bevel is uitgevoerd, dooft gedrag (zoals bij aanhouding of
veroordeling).
—> Collectieve maatregel (bundel individuele besluiten) zoals gratie maatregel gevangen
door koninklijke gebeurtenis.
, §5 - Afdwingbaarheid van het recht:
● Regels worden afgedwongen, niet - nakoming is niet vrijblijvend
● Rechtsregels worden gesanctioneerd door overheid
Uit rechtsregel (objectief recht) vloeit gedragsnorm voort = rechtsplicht.
BV - Je mag andermans eigendom niet vernietigen.
Ook verplichtingen (waaraan ander persoon subjectief recht ontleend, dat hij tegen wie deze
verplichting is gericht, kan afdwingen) - dit zijn verbintenissen.
—> Elke verbintenis impliceert rechtsplicht, ene persoon is prestatie verschuldigd en de
andere heeft recht op die prestatie.
—> Een verbintenis = een rechtsbetrekking tussen 2 of meer personen.
Elke verbintenis impliceert rechtsplicht, niet elke rechtsplicht impliceert verbintenis!
1. Rechtsherstel: betalende en geen vergoedende functie (hersteld de FOUT)
● Voor rechtsplichten: stopzetting onrechtmatige toestand
● Voor verbintenissen: uitvoering in natura (uitvoering verschuldigd/alternatief)
Doel om in oorspronkelijke rechten te herstellen en de fout recht te trekken.
—> Omgekeerd ook een recht (als schuldeiser schadeherstel vraagt, kan schuldenaar
uitvoering in natura aanbieden - niet te weigeren)
2. Schadeherstel: vergoedende functie (rechtsherstel niet altijd mogelijk)
Verplicht fout, schade en oorzakelijk verband te bewijzen!
● In natura: BV - alternatief voor huwelijksreis
● In geld: schadevergoeding (voor morele, financiële impact, …)
—> Herstel natura ook door schuldeiser of derde gebeuren (op kosten schuldenaar).
Doel om het slachtoffer een alternatief te geven dat niet - nakoming compenseert.
Keuze aan schuldeiser, tenzij herstel in natura buitensporige kosten eist.
Het slachtoffergerichte aansprakelijkheidsrecht:
● Contractuele aansprakelijkheid: schadeloosstelling gericht in hypothetische toestand
alsof contract is uitgevoerd = positief contractbelang.
● Buitencontractuele aansprakelijkheid: schadeloosstelling gericht in hypothetische
toestand van ervoor te plaatsen = negatief contractbelang.
—> Zowel bij onrechtmatige daad als bij contractuele wanprestatie.
Slachtoffergericht aansprakelijkheidsrecht - negatief neveneffect = lucratieve fouten
● Wanneer schuldenaar na aftrek schadeloosstelling vermogensvoordeel houdt
● BV - Designer neppe handtassen
● Oplossing = winstafdracht
● Remedie waarbij rechter vermogensvoordeel dat inbreukmaker met fout behaalt, aan
de benadeelde toewijst.
