Communicatie Wetenschappen
Bouwstenen (H1)
Teken en betekenis
We hanteren een code systeem, semiotiek : leer van tekens
1. Basisconcepten
2. Tekensystemen (irrationele, technische aspect tss relatie v tekens)
3. Tekenindeling (indeling van soorten tekens dat je hebt)
Basisconcepten
Semiotiek : overkoepelend veld, studie van tekens en symbolen -> bestudeert de wijze
waarop tekens functioneren en hoe ze betekenis doen ontstaan
De Saussure -> hanteerde eerst de term semiologie en beklemtoonde sterk de sociale
functie en relevantie van een teken
Peirce -> meer aandacht voor logische, formele of technische functie vn een teken zonder
daarbij de sociale context uit het oog te verliezen
4 subdomeinen :
- Fonologie
Studie van de klanken in een taal, kleinste eenheden
- Syntaxis
Gaat over de regels voor het combineren van woorden tot zinnen
- Semantiek
Relatie tussen teken en betekenis, studie hoe woorden, zinnen en symbolen betekenis
hebben en hoe die wordt begrepen en geinterpreteerd.
- Pragmatiek
Hoe wordt taal gebruikt in verschillende situaties, hoe worden symbolen gebruikt in
specifieke situaties?
Intensie -> Eigenschappen die iets moet bezitten om de term toegewezen te krijgen.
Extensie -> Alle objecten die de term echt mogen dragen, concepten of ideeen die worden
vertegenwoordigd door een symbool.
Iedereen heeft een andere extensie en intensie qua betekenis.
1
,Teken en betekenis
Teken -> allerkleinste eenheid v communicatie
Betekenaar : Materiele vorm (SA) alles wat materialiseert. (signifiant) materiele tekenvorm
of fysieke verschijningsvorm (betekenisdrager)
Betekende : Dat waar de tekenvorm naar verwijst, begrip en concept van het woord
(betekenis, concept, object) (SE) (signifie) mentale concept, beeld of idee waar materiele
tekenvorm naar verwijst
Arbitrair -> willekeurig op basis van afspraak afgesproken; zonder logische reden
SE -> verwijst naar betekenis of concept van woord of teken
SA -> fysieke vorm of geluid van woord of tteken
bv Woord hond is de betekenaar (SA), net als een tekening of foto van een hond, Idee of
concept van dier met vier voeten of de tekening die word opgeroepen bij ons is de betekende.
(betekenaars kunnen bij verschillende mensen een andere betekende oproepen)
verband is arbitrair en louter op een historische of etymologische afspraak gebaseerd.
Niet elk teken heeft referent (zoals liefde), moet ook niet aanwezig zijn om te communiceren
(bv auto)
Significatie (Roland Barthes)
Primaire betekenisniveau : denotatie , universele definitie voor ied geldig (SE), dat deel vd
betekenis dat voor elke tekengebruiker hetzelfde is en waar sociale consensus over bestaat
Secundair betekenisniveau : connotatie , hangt af van specifieke verschijningsvorm van
tekenaar, afhankelijk van u SE kan afhangen, kan waardering aan vasthangen (pos of neg)
(bv ster -> primair is davidster en secundair is vlag israel , subjectieve betekenis van een
woord (kan verwijzen naar goed slecht of neutraal)
Naast standaard betekenis kan een woord een variabele betekenis hebben of verwijzing
Ook bv connotatie woord vuur -> passie, energie, …
Ideologie : Verschillende manieren waarop de samenleving de betekenis van commu-
boodschappen en media stuurt en organiseert
2
,Tekensystemen Representamen : teken of object om betekenis
over te brengen (student)
Tekensysteem van Charles Peirce (teken en relatie Interpretant : Betekenis effec relatie op
Bepaalt alles),filosofisch en psychologisch perspectief tegengebruiker, begrip dat ontstaat ((voor
meeste zelfde als SE (wikipedia def), voor
anderen beinvloed door neg ervaring ->
drinkende studenten,kotsende)
Object : daadwerkelijk object waar het teken
naar verwijst (look student in toga)
Zag het teken en onderling relaties als een dynamisch, open en tijdelijk gegeven
Tekensysteem van F. De Saussure (objecten zijn niet nodig, tekens hebben voldoende
betekenissen) onderlinge relaties tussen tekens
(uitvinder SE & SA, Iets haalt betekenis uit iets anders (hond,kat)
- Betekenaar en betekende
- Onderlinge relaties tussen tekens
Betekende kan geïdentificeerd worden als betekenis en betekenaar van de andere
Betekenaar in zin van drager van de betekenis
SE wordt extra SA voor eeen ander teken
- Indelen en categoriseren
- Rol van tekengebruiker
(appel , je weet wat het is -> betekenisdrager voor banaan, betekenis toekennen aan ander
concept)
“betekenis van een teken of woord ligt vooral in zijn tegengestelden”
Grenzen tss categorieën is door de mens gemaakt
3
, 2 soorten relaties
Paradigma : klasse van tekens die bij elkaar horen door gemeenschappelijke kenmerken,bv
koffie-limonade-cola door dezelfde selectie
Syntagma : tekens moeten betekenisvol met elkaar gecombineerd worden,beteknisvolle
combinatie van tekeneenheden volgens bepaalde volgorde (volgorde v maaltijden bv voor
niet taalkundige relaties of star wars film reeks)
Tekenindeling
Charles Peirce
- Icoon
Directe gelijkenis vertoont met object of concept dat het vertegenwoordigt (plattegrond v
gebouw, man en vrouw toiletten) (foto of schilderij)
Meteen herkend, teken haalt betekenis uit zijn relatie van gelijkenis
- Index
Natuurlijk verband, relatie oorzaak gevolg van object waar men naar vrwijst (litteken,
sneeuw) leer je door ervaring. (windhaan, man met koorts) rook is een index voor vuur bv
- Symbool
Betekenis is afgesproken of cultureeel vastgelegd (hartje met pijl door -> liefde) door de
mens afgesproken (verkeersbord)
Woorden van dagelijks gebruik -> symbolen. Vervangt vaak abstract of moeilijk begrip
Maar alles kan overlappen
J.M. Peters
4
