Jeugdrecht en jeugdbescherming
HO1: Inleiding rond het ontstaan van de
jeugdbescherming in België
Volwassenen en kinderen werden lang als één categorie beschouwd; pas in 1912 kwam de eerste
kinderbeschermingswet (heel recent dus)
Cultuur wordt overgedragen door 2 processen:
1. Het proces van socialisatie: het zich eigen maken van waarden & normen die in een
maatschappij aanwezig zijn en gelden als de norm van die maatschappij
2. Het proces van sociale controle: straffen en bestraffen wanneer de norm van een
maatschappij niet wordt nageleefd
o Formele sociale controle: bestraffen van bv. stelen door bv. de politie
o Informele sociale controle: je steelt niet omdat er te veel mensen zijn, je staat recht
voor een zwangere vrouw op de bus,…
Deze processen zorgen ervoor dat er veranderingen in de maatschappij ontstaan en evolutie
duidelijk wordt bv. ontstaan van nieuwe wetten
Categoriaal beleid komt vooral door het belang van de Verlichting (kinderen zijn de toekomst) met
onder andere de opkomst van wetenschappen zoals criminologie, penologie, psychologie,…
Criminologie: de leer van de misdrijven, misdaad. Eerst kijken ze naar de daad/wat is het feit,
daarna wie is de mens achter die daad (niet iedereen krijgt dezelfde straf, iedereen is een
individu), daarna kijken ze naar context (vrienden, familie, school, organisaties…).
Criminologie focust op maatschappij wat in de maatschappij geeft aanleiding tot het
crimineel gedrag (nu bv. inflatie dus stelen, zwart werk
Penologie: Leer van de straffen, waarom, aan wie, wat. De efficiënte straffen (bv. handen
afhakken bij brood stelen,…)
Psychologie: mens en ziel
Voorbeelden van een categoriaal beleid (of eigen systeem voor het kind) = scholen, kindertelefoon,
kinderopvang, kinderkledij, kinderkapper, kinderkarren in een winkel,…
1 Jeugdbescherming in België: het ontstaan van het categoriaal
beleid
1.1 Evolutie van de socialisatie
Kinderen worden eeuwen beschouwd als een ‘volwassene’ met hier en daar uitzonderingen
De verlichting is bepalend voor het categoriaal beleid;
Kinderen bevinden zich in een nog-niet positie: nog-niet verantwoordelijk, nog-niet
zelfstandig
Ze weten nog niet het verschil tussen goed en kwaad
De toekomst, vooruitgang & ratio (verhouding) staan centraal
In de verlichting zijn er 2 mensbeelden:
1. Volwassene: kent zijn lot
2. Kind: kneedbaar, maakbaar, evolueerbaar
1.1.1 Geen kindbeeld
Tot 7 jaar werden kinderen gezien als een last, ding. Er moest geen belang aan gehecht worden
Meisjes waren ook minder waard dan jongens (bij geboorte, zwarte vlag teken van rouw):
1
, Meisjes zijn ecologisch slecht, ze blijven thuis en verzorgen. Ze zijn niet rendabel (geen
terugverdieneffect).
Ze konden de familienaam niet doorgeven.
Vrouwen krijgen kinderen (meer last)
In de oudheid was er geen kindbeeld:
Het achterlaten van kinderen (meisjes & kinderen met een beperking eerst)
Offeren aan Godheid
Als afval weggooien op de mesthoop
In de 17-18de eeuw: hogere klassen schakelden voedsters in dus weinig aandacht aan het kind.
Kinderen waren een noodzakelijk kwaad: onderdompelen in ijs, met strijkijzer ziektes uitdrijven…
Door de onhygiënische omstandigheden en ziektes was er een hoge kindersterfte
Vanaf 7 jaar werden kinderen beschouwd als volwassenen in alle aspecten v/h sociale leven; arbeid,
relaties, maatschappelijke leven,…
1.1.2 Aanzet tot een kindbeeld
Vanaf de 16e eeuw: licht onderscheid die zich vooral manifesteerde bij de jongens uit de hogere
klasse ze gingen naar school om kennis te vergaren
Verschillende mensbeelden ontstonden bijvoorbeeld:
Moralisten: het kind is ‘slecht’ geboren en de opvoeding moet het kind ‘goed’ maken
Rousseau: het kind is ‘inherent’ goed en de invloed van buitenaf beïnvloed het kind negatief
2 tegengestelde visies maar belangrijk want het kind wordt gezien als aparte groep met eigen
kenmerken en eigen gedragingen!
Er ontstond een tweedeling in de visie op de ontwikkeling van de mens:
1. Het kind moet nog opgevoed worden en dus afgeschermd zijn v/d maatschappij. Het kind
moet nog groeien en leren door trial-and-error
2. Een volwassene moet zijn lot & rol kennen in de maatschappij
Er ontstond sociogenese = het op grond van maatschappelijke verandering apart gaan zien van
volwassenen en kinderen
Hierbij hoort ook psychogenese = eigenschappen worden specifiek aan kinderen toegeschreven,
worden op een bepaald moment ontdekt en vanaf dan beschouwd als eigen aan kinderen en over
geaccentueerd in relatie met kinderen wat vervolgens psychologisch consequenties heeft voor de
kinderen
Er ontstonden eigen afdelingen binnen de wetenschappen zoals pediatrie,…
Ook het recht ging mee in de evolutie en er ontstonden wetten zoals verbod op kinderarbeid (1889)
& wet op leerplicht (1914)
1.1.3 Huidig kindbeeld
Er zijn verschillende kindbeelden
Elk kindbeeld vertrekt vanuit de visie waarbij ze het kind zien als een krachtige persoon met eigen
mogelijkheden
Ze kijken naar het kunnen & niet naar het niet-kunnen
Er zijn verschillende ontwikkelingsfases met eigen mogelijkheden/beperkingen. Die fasen verschillen
kwalitatief van de volwassen.
Ze sluiten zich af van de volwassenwereld (door bv. specifieke opvoeding in specifieke instellingen bv.
kleuterschool, onthaalouder, lagere school, jeugdbewegingen,…)
2
