Volkenrecht 2023-2024
College 1
• 5 en 16 augustus 1945 Hiroshima keizer Hirohito
- Moderne volkenrecht = product van WOII
- Einde WOII = ondertekening door keizer Japan waarbij hij aanvaardde een einde te maken aan de oorlog
zonder dat hij erkende dat Japan een nederlaag had bekomen
• Nationaalsocialisme
- Duitsland = nationaalsocialisme en daarbij horende ideologie die uitgesproken racistisch is gebaseerd op
superioriteit Arische ras en noodzaak om een zuivering door te voeren op basis van het ras (zuivering
Joodse volk maar ook anderen obv seksuele geaardheid) obv georganiseerde en geplande manier dat geleid
heeft tot concentratiekampen etc.
Deze gebeurtenissen: groeiende kennis van wat er allemaal gebeurde in Duitse regime, gebruik van
massa vernietigingswapens + technologische vooruitgang om veel mensen te vernietingen
- Signalen die na WOII worden opgepikt waarbij de idee is: dit nooit meer, we moeten ons als gemeenschap
organiseren om te voorkomen dat gelijkaardige fenomenen zich opnieuw voordoen
- Periode na WOII: gebeuren er in het internationaal recht een aantal hoopgevende ontwikkelingen
SL organiseren op manier dat we verhinderen dat zich iets gelijkaardig zou voordoen:
• Volkenbond: niet in staat om WOII te verhinderen (omdat onder andere Duitsland zich hieruit had
teruggetrokken)
- Uitdaging was hoe internationale organisatie oprichten die oorlog zou kunnen vermijden
• Handvest Verenigde Naties 26 juni 1945
• Genocideverdrag 9 december 1948
- Anderzijds genocide: verdrag in het leven roepen dat genocide zal verbieden
- 3j geduurd om genocide verdrag te schrijven
• Universele Verklaring Rechen van de Mens 10 december 1948
- Tegelijkertijd proberen om begrip mensenrechten (breder begrip dan genocide, genocide = extreme
schending mensenrechten) op internationaal vlak te gaan definiëren
- De idee dat er universele tekst zou komen die overal ter wereld zal gelden
- Onmiddellijk na WOII beginnen gelden (3 teksten staan in boek cursus)
- Intenties staan Vb. vaak in preambule van het verdrag = allereerste deel en daarin wordt uitgelegd wat de
achtergrond is en wat de doelstellingen zijn en daarna pas komt artikel 1 (echte juridisch bindende
bepalingen)
1
,Handvest Verenigde Naties
26 juni 1945
Wij, de volken
van de Verenigde Naties,
vastbesloten
komende geslachten te behoeden voor de gesel van de oorlog, die tweemaal in ons leven onnoemelijk leed over de
mensheid heeft gebracht, en
opnieuw ons vertrouwen te bevestigen in de fundamentele rechten van de mens, in de waardigheid en de waarde
van de menselijke persoon, in gelijke rechten voor mannen en vrouwen, alsmede voor grote en kleine naties, en
omstandigheden te scheppen waaronder gerechtigheid, alsmede eerbied voor de uit verdragen en andere bronnen
van internationaal recht voortvloeiende verplichtingen kunnen worden gehandhaafd, en
sociale vooruitgang en hogere levensstandaarden in groter vrijheid te bevorderen,
Preambule
Doelstellingen:
1) De internationale vrede bewaren
2) Internationale organisatie die als fundament de rechten van de mens moet hebben. Dit is geheel nieuw: idee
dat men internationale organisatie gaat bouwen op concept mensenrechten. Wereldwijd + organisatie die
mandaat aanvaardt om wereldwijd bescherming mensenrechten op zich te nemen. Het is geen inmeninging
in de interne aangelegenheden van de staat, geen schending soevereiniteit van de staat wanneer men kritiek
levert op de mensenrechten in een land. Er is een soort idee van: we zijn allemaal samen aansprakelijk voor
verwezelijking mensenrechten dus geeft staten recht om minstens kritisch te zijn over beleid andere landen.
3) Naast vrede ook andere grote doelstelling VN: (duurzame) ontwikkeling. Hoe meer samenwerking er is rond
bestrijding armoede, gezondheid etc. Hoe meer landen samenwerken hoe kleiner kans dat ze met elkaar in
oorlog zullen gaan. Duurzame ontwikkeling is doelstelling op zich maar men zag dit ook als manier om
preventief te werken
Toen VN werd opgericht: 51 staten lid (veel landen bij oprichting kolonies die dus werden vertegenwoordigd door
koloniale machten, expansie leden in dekolonialisatie periode dat is in de jaren 50 dus daardoor )
Nu zijn dit er 193
Genocide verdrag 9 december 1948
Artikel II
De misdaad van genocide is een handeling, gepleegd met de bedoeling om, geheel of gedeeltelijk, een nationale,
etnische of godsdienstige groep of rassengroep uit te roeien, zoals:
• het doden van leden van de groep
• het toebrengen van ernstig lichamelijk of geestelijk letsel aan leden van de groep
• het opzettelijk aan de groep opleggen van levensvoorwaarden bedoeld om de lichamelijke vernietiging van
de gehele groep of van een gedeelte ervan te veroorzaken
• het opleggen van maatregelen bedoeld om geboorten binnen de groep te voorkomen
• het gewelddadig overbrengen van kinderen van een groep naar een andere groep
• Universele verklaring = geen verdrag, niet bindende tekst (bijna onvermijdelijk dat er een verdrag over genocide
zou komen maar mensenrechten zo’n belangrijk onderdeel van internationale samenwerking maken was
moeilijker)
• Genocide wel verdrag
• Genocide = Poolse jurist heeft dit woord uitgevonden (artificieel) eerste deel Grieks= genos = volk cide = Latijn,
doden in 1944
• Hierna wordt geschreven aan genocide verdrag
• Belangrijkste: definitie genocide wordt afgesproken zie kader hierboven = misdaad
• Belang van zeggen dat het misdaad is: impliceert dat er strafrechtelijke gevolgen zijn dus internationaal misdrijf
= genocide
2
,• Bewijslast: niet eenvoudig je moet intentie aantonen om volk geheel of gedeeltelijk uit te roeien, het volstaat
dus niet dat er x aantal slachtoffers gevallen zijn door een ingreep, je moet bewijzen dta slachtoffers gevallen
zijn als deel van een plan om een bevolkingsgroep geheel of gedeeltelijk uit te roeien
• Nieuw regime zal moeten aantonen dat vorig regime zich schuldig gemaakt heeft
• Politieke groep = valt niet onder genocide
• Lijst handelingen zie kader hierboven = die kunnen vallen onder genocide
Genocide verdrag 9 december 1948
Artikel I
De Verdragsluitende Partijen stellen vast, dat genocide, ongeacht of het feit in vredes- dan wel in oorlogstijd wordt
bedreven een misdrijf is krachtens internationaal recht, welk misdrijf zij op zich nemen te voorkomen en te
bestraffen.
Artikel VI
Zij, die worden beschuldigd van genocide of enig ander in artikel III genoemd feit, worden berecht door een daartoe
bevoegde rechtbank van de Staat, binnen welks gebied het feit is gepleegd, of door een zodanige internationale
strafrechter als daartoe bevoegd is ten aanzien van die Verdragsluitende Partijen, welke de rechtsmacht van deze
rechter hebben aanvaard.
Artikel IX
Geschillen tussen de Verdragsluitende Partijen, de interpretatie, toepassing of tenuitvoerlegging van dit Verdrag
betreffende, met inbegrip van de geschillen, welke betrekking hebben op de verantwoordelijkheid van een Staat
voor genocide of enig ander in artikel III genoemd feit, worden, op verzoek van een der bij het geschil betrokken
partijen, voorgelegd aan het Internationale Gerechtshof.
• Cruciaal artikel 1
- = landen nemen verplichting op zich om genocide te voorkomen + bestraffen
• Op moment dat dit verdrag werd aangenomen: processen Nürnberg en in Japan bijna ten einde
• Dus op moment verdrag geen internationale rechter meer die bevoegd is om naar genocide te kijken: zal duren
tot oprichting internationaal strafhof
• Enige wat er dan overblijft: als het gaat over strafrecht = nationale rechter volgens art. 6 = enige mechanisme
dat bestaat om die strafrechtelijke aanspraken te operationaliseren
• Bevoegdheid internationaal gerechtshof is deel van handvest verenigde naties = gaat over geschillen tussen
staten
• Art. 9: staten die partij worden aanvarden automatisch dat een andere staat kan zeggen u heeft u schuldig
gemaakt aan genocide ik wil u hiervoor aanspr. Stellen voor internationaal gerechtshof
Universele Verklaring Rechten van de Mens 10 december 1948
Preambule
Overwegende, dat erkenning van de inherente waardigheid en van de gelijke en onvervreemdbare rechten van alle
leden van de mensengemeenschap grondslag is voor de vrijheid, gerechtigheid en vrede in de wereld;
Overwegende, dat terzijdestelling van en minachting voor de rechten van de mens geleid hebben tot barbaarse
handelingen, die het geweten van de mensheid geweld hebben aangedaan en dat de komst van een wereld, waarin
de mensen vrijheid van meningsuiting en geloof zullen genieten, en vrij zullen zijn van vrees en gebrek, is verkondigd
als het hoogste ideaal van iedere mens;
Overwegende, dat het van het grootste belang is, dat de rechten van de mens beschermd worden door de
suprematie van het recht, opdat de mens niet gedwongen worde om in laatste instantie zijn toevlucht te nemen tot
opstand tegen tyrannie en onderdrukking;
• Commissie van vertegenwoordigers van staten
• Eerste grote discussiepunt: universaliteit mensenrechten
• Waar komt dit vandaan en wat is de basis hiervan? (universaliteit)
• Wat is grondslag mensenrechten zelf (moeilijk heel wat religies, diversiteit, filosofische overtuigingen die niet
allemaal op 1 lijn)
3
, • Bep. Mensen zeggen ‘godsgegeven’ mensenrechten, natuurrechtelijke oorsprong, reden dat ze boven alle
andere regels staan maar hierover kon geen overeenstemming worden bereikt
• Uiteindelijk: mensenrechten vloeien voort uit inherente waardigheid van de mens
• Mensenrechten zijn het instrument om menselijke waardigheid te beschermen
• Uiteindelijk geen verwijzing naar religie / filosofie
• Gedachte dat er link is tussen beschermen mensenrechten en bekomen van barbaarse handelingen = gaat weer
terug naar WOII
• Geweten van mens geweld hebben aangedaan = waarom? Men meot uitleggen waarom dit internationale
kwestie is
• Vermijden dat mens recht in eigen hand neemt
Universele Verklaring Rechten van de Mens 10 december 1948
(…)
Op grond daarvan proclameert de Algemene Vergadering deze Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
als het gemeenschappelijk door alle volkeren en alle naties te bereiken ideaal, opdat ieder individu en elk orgaan van
de gemeenschap, met deze verklaring voortdurend voor ogen, er naar zal streven door onderwijs en opvoeding de
eerbied voor deze rechten en vrijheden te bevorderen, en door vooruitstrevende maatregelen, op nationaal en
internationaal terrein, deze rechten algemeen en daadwerkelijk te doen erkennen en toepassen, zowel onder de
volkeren van Staten die Lid van de Verenigde Naties zijn, zelf, als onder de volkeren van gebieden, die onder hun
jurisdictie staan
• Laatste paragraaf: ‘gemeenschappelijk’
• Verklaring spreekt niet over staten maar elk orgaan van de samenleving = betekent ook u en ik in onze
verhouding maar ook andere zaken in de SL
• Mensenrechten: rechten individuen wereldwijd beschermen (niet enkel tussenstaatste verhoudingen) = ander
concept van internationaal recht
Hannah Arendt 1906-1975
It is in the very nature of things human that every
act that has once made its appearance and has been recorded in
the history of mankind stays with mankind as a potentiality long
after its actuality has become a thing of the past. No punishment
has ever possessed enough power of deterrence to prevent the
commission of crimes. On the contrary, whatever the punishment, once a specific crime has appeared for the first
time, its
reappearance is more likely than its initial emergence could
ever have been. The particular reasons that speak for the possibility of a repetition of the crimes committed by the
Nazis are
even more plausible. The frightening coincidence of the modern
population explosion with the discovery of technical devices that,
through automation, will make large sections of the population
“superfluous” even in terms of labor, and that, through nuclear
energy, make it possible to deal with this twofold threat by the
use of instruments beside which Hitler’s gassing installations look
like an evil child’s fumbling toys, should be enough to make us
tremble.
From: Eichmann in Jerusalem (1963)
• Heel snel breekt Koude Oorlog uit:
- Gevoel dat teksten niet zullen volstaan
- Ambtenaar: die zorgde dat treinen reden en de kampen bereikten
- Eichmann naar Argentinië gevlucht na oorlog, is door Israelische geheime dienst ontvoerd naar Jeruzalem
gevoerd en daar voor Israelische rechter gbracht waar hij verantw voor genocide etc.
4
