Hoofdstuk 3: Voedingsaanbevelingen voor volwassenen
Voedingsaanbevelingen: algemeen
• In voedingsaanbevelingen: hoeveelheden die nuttig en veilig zijn voor de gezondheid van de
grote meerderheid van de populatie
A. Gemiddelde behoefte
o = de hoeveelheid die nodig zijn om de behoefte van de helft van de bevolking te
verzekeren
o à gaussiaanse verdeling / gausscurve
§ de top = de gemiddelde behoefte = AR/average requirement
§ de aanbevolen hoeveelheid is steeds hoger dan de gemiddelde behoefte
§ 50% van de bevolking is voorzien met deze inneming
§ 50% van de bevolking is niet voorzien met deze inneming
naam: frequentieverdeling van de individuele behoefte aan een gegeven nutriënt (gausscurve)
B. Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)
o = gemiddelde behoefte + 2 standaarddeviatie1 (SD)
o = “bevolkingsreferentie-opname”
o = “PRI = population reference intake”
o = Amerikaanse RDA (recommended diatery allowances)
o 97,5% van de bevolking wordt voorzien met deze aanbeveling
DUS: de aanbevolen hoeveelheid is geen minimum wenselijk niveau van opname
o De benadering geldt voor alle nutriënten, MAAR niet voor de aanbeveling van
energiebehoefte
1
= standaardafwijking
, naam: schematisch verband tussen de individuele inname van een nutriënt en het riciso op een
gezondheidsprobleem
C. Adequate inname (AI)
o Bij onvoldoende onderzoeksgegevens
o Zal veelal hoger zijn dan de aanbevolen hoeveelheid
D. Maximaal toelaatbare inname (MTI)
o = tolerable upper intake level (UL)
o het hoogste niveau van inname waarbij geen schadelijke gezondheidseffecten
waargenomen of te verwachten zijn volgens momenteel beschikbare gegevens
E. No observed adverse effect level (NOAEL)
o = hoogste niveau van inname waarbij geen effecten van overdosering zijn
waargenomen
o begrip ‘essentieel element’
§ = een bestanddeel in het menselijk lichaam dat onontbeerlijk is omdat de
mens het zelf niet kan aanmaken
§ vb. PUFA’s/vitaminen/sporenelementen
§ tekort à disfunctioneren met soms ernstige gevolgen voor de gezondheid
§ teveel à schadelijk voor gezondheid (voor sommige elementen)
§ DUS: een voldoende inname van deze essentiële elementen is belangrijk
o Een organisme heeft homeostatische mechanismen om evenwichtstoestand te
behouden
o Het opvolgen van de voedingsaanbevelingen vereist een evenwichtige voeding
bestaande uit verschillende klassen voedingsmiddelen
§ Soms is evenwichtige voeding niet mogelijk
§ Er zijn verschillende strategieën om aan nutritionele behoeften te voldoen
, a. Het wijzigen van het gehalte aan een nutriënt in een specifieke
voedingsmatrix
- Verrijking of fortificatie
o = toevoegen van één of meerdere essentiële nutriënten
aan een bepaald voedingsmiddel die respectievelijk wel of
niet oorspronkelijk aanwezig was of waren
o doel: voedingstekort id algemene bevolking of een
bepaalde doelpopulatie te voorkomen of te helpen
o vb. toevoegen van vitaminen / mineralen aan
graanproducten
- Restauratie
o = toevoegen aan voedingsmiddelen van één of meerdere
essentiële nutriënten, die verloren zijn gegaan tijdens het
productieproces, de opslag of de verwerking
o doel: oorspronkelijke karakteristieke
nutriëntenconcentratie vh. Voedingsmiddel herstellen
o vb. Vit B1 in graanmeel
- Standaardisatie
o = toevoegen van één of meerdere nutriënten aan een
voedingsmiddel
o doel: natuurlijke variaties van de gehalten voor deze
nutriënten compenseren en op die manier een als
adequaat beschouwd standaardgehalte bereiken in het
betrokken voedingsmiddel
o vb. Vit E in oliën aanpassen
b. De toediening ervan in de vorm van supplementen
- Doel:
o om bepaalde tekorten te verhelpen
Meerdere aanbevelingen omtrent ADH, MTI, AI hebben betrekking op een ‘standaard
persoon’. Maar bij het afwijken van ‘standaard’ op basis van body mass index (BMI) of
fysieke activiteit (PAL) zijn aanpassingen in de aanbevelingen noodzakelijk
F. Methoden voor het vaststellen van de gemiddelde behoefte of de
adequate inneming
I. Kans op deficiëntieziekten
- Moeilijk
II. Kans op chronische ziekten
- Soms overtuigende aanwijzingen
III. Biochemische parameters van de voedingstoestand
- Via bloedwaarden afleiden welke de gemiddelde behoefte is
IV. Factoriële methode
- Optellen van de afzonderlijke verliezen
V. Gemiddelde inneming
- Bv. voor zuigelingen: moedermelk
VI. Interpolatie
- Uitspraak doen over een onbekende situatie obv. Een serie bekende
situaties
, G. Factoren die de behoefte beïnvloeden
I. Voedingsfactoren
- Biobeschikbaarheid
§ = de fractie van de inneming die beschikbaar is voor normale
fysiologische functies of voor opslag
§ bepaald door
• structuur en de chemische vorm : haem en nonhaem
• hoeveelheid van de voedingsstof in de voeding
• de matrix waarin de voedingsstof zich bevindt
• de aanwezigheid van stoffen die een rol spelen bij de absorptie
• de voedingsstatus
• genetische factoren
• darminfecties
- Bioconversie en werkzaamheid van precursors
§ Precursors kunnen in het lichaam omgezet worden tot
voedingsstoffen
• Vb. carotenoïden à Vit A
§ Bioconversie = de mate waarin de biobeschikbare precursor wordt
omgezet in de werkzame voedingsstof
§ De processen van biobeschikbaarheid en bioconversie à
“werkzaamheid”
II. Overige factoren
- Persoonsgebonden factoren
- Leefstijl- en omgevingsfactoren
- Risicofactoren voor chronische ziekten
- Genetische factoren
H. Energie
• Bekomen door oxidatie van voedingsstoffen
• Vooral vetten, koolhydraten en eiwitten leveren energie
• In minder mate alcohol en voedingsvezels
o ATP à adenosinetrifosfaat
o Warmte
• De eerste wet van de thermodynamica:
o Energie kan niet vernietigd worden noch de novo gecreëerd worden
o Anderzijds kan energie overgaan van één vorm van energie naar een andere
• Energie-inname (EI) – energieverbruik (EV) = energievoorraad (E)
• Energiebehoefte à gemiddelde behoefte
Energetische waarde
1g koolhydraat 17 kJ 4 kcal
1g vet 38 kJ 9 kcal
1g eiwit 17 kJ 4 kcal
1g alcohol 29 kJ 7 kcal
Voedingsaanbevelingen: algemeen
• In voedingsaanbevelingen: hoeveelheden die nuttig en veilig zijn voor de gezondheid van de
grote meerderheid van de populatie
A. Gemiddelde behoefte
o = de hoeveelheid die nodig zijn om de behoefte van de helft van de bevolking te
verzekeren
o à gaussiaanse verdeling / gausscurve
§ de top = de gemiddelde behoefte = AR/average requirement
§ de aanbevolen hoeveelheid is steeds hoger dan de gemiddelde behoefte
§ 50% van de bevolking is voorzien met deze inneming
§ 50% van de bevolking is niet voorzien met deze inneming
naam: frequentieverdeling van de individuele behoefte aan een gegeven nutriënt (gausscurve)
B. Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)
o = gemiddelde behoefte + 2 standaarddeviatie1 (SD)
o = “bevolkingsreferentie-opname”
o = “PRI = population reference intake”
o = Amerikaanse RDA (recommended diatery allowances)
o 97,5% van de bevolking wordt voorzien met deze aanbeveling
DUS: de aanbevolen hoeveelheid is geen minimum wenselijk niveau van opname
o De benadering geldt voor alle nutriënten, MAAR niet voor de aanbeveling van
energiebehoefte
1
= standaardafwijking
, naam: schematisch verband tussen de individuele inname van een nutriënt en het riciso op een
gezondheidsprobleem
C. Adequate inname (AI)
o Bij onvoldoende onderzoeksgegevens
o Zal veelal hoger zijn dan de aanbevolen hoeveelheid
D. Maximaal toelaatbare inname (MTI)
o = tolerable upper intake level (UL)
o het hoogste niveau van inname waarbij geen schadelijke gezondheidseffecten
waargenomen of te verwachten zijn volgens momenteel beschikbare gegevens
E. No observed adverse effect level (NOAEL)
o = hoogste niveau van inname waarbij geen effecten van overdosering zijn
waargenomen
o begrip ‘essentieel element’
§ = een bestanddeel in het menselijk lichaam dat onontbeerlijk is omdat de
mens het zelf niet kan aanmaken
§ vb. PUFA’s/vitaminen/sporenelementen
§ tekort à disfunctioneren met soms ernstige gevolgen voor de gezondheid
§ teveel à schadelijk voor gezondheid (voor sommige elementen)
§ DUS: een voldoende inname van deze essentiële elementen is belangrijk
o Een organisme heeft homeostatische mechanismen om evenwichtstoestand te
behouden
o Het opvolgen van de voedingsaanbevelingen vereist een evenwichtige voeding
bestaande uit verschillende klassen voedingsmiddelen
§ Soms is evenwichtige voeding niet mogelijk
§ Er zijn verschillende strategieën om aan nutritionele behoeften te voldoen
, a. Het wijzigen van het gehalte aan een nutriënt in een specifieke
voedingsmatrix
- Verrijking of fortificatie
o = toevoegen van één of meerdere essentiële nutriënten
aan een bepaald voedingsmiddel die respectievelijk wel of
niet oorspronkelijk aanwezig was of waren
o doel: voedingstekort id algemene bevolking of een
bepaalde doelpopulatie te voorkomen of te helpen
o vb. toevoegen van vitaminen / mineralen aan
graanproducten
- Restauratie
o = toevoegen aan voedingsmiddelen van één of meerdere
essentiële nutriënten, die verloren zijn gegaan tijdens het
productieproces, de opslag of de verwerking
o doel: oorspronkelijke karakteristieke
nutriëntenconcentratie vh. Voedingsmiddel herstellen
o vb. Vit B1 in graanmeel
- Standaardisatie
o = toevoegen van één of meerdere nutriënten aan een
voedingsmiddel
o doel: natuurlijke variaties van de gehalten voor deze
nutriënten compenseren en op die manier een als
adequaat beschouwd standaardgehalte bereiken in het
betrokken voedingsmiddel
o vb. Vit E in oliën aanpassen
b. De toediening ervan in de vorm van supplementen
- Doel:
o om bepaalde tekorten te verhelpen
Meerdere aanbevelingen omtrent ADH, MTI, AI hebben betrekking op een ‘standaard
persoon’. Maar bij het afwijken van ‘standaard’ op basis van body mass index (BMI) of
fysieke activiteit (PAL) zijn aanpassingen in de aanbevelingen noodzakelijk
F. Methoden voor het vaststellen van de gemiddelde behoefte of de
adequate inneming
I. Kans op deficiëntieziekten
- Moeilijk
II. Kans op chronische ziekten
- Soms overtuigende aanwijzingen
III. Biochemische parameters van de voedingstoestand
- Via bloedwaarden afleiden welke de gemiddelde behoefte is
IV. Factoriële methode
- Optellen van de afzonderlijke verliezen
V. Gemiddelde inneming
- Bv. voor zuigelingen: moedermelk
VI. Interpolatie
- Uitspraak doen over een onbekende situatie obv. Een serie bekende
situaties
, G. Factoren die de behoefte beïnvloeden
I. Voedingsfactoren
- Biobeschikbaarheid
§ = de fractie van de inneming die beschikbaar is voor normale
fysiologische functies of voor opslag
§ bepaald door
• structuur en de chemische vorm : haem en nonhaem
• hoeveelheid van de voedingsstof in de voeding
• de matrix waarin de voedingsstof zich bevindt
• de aanwezigheid van stoffen die een rol spelen bij de absorptie
• de voedingsstatus
• genetische factoren
• darminfecties
- Bioconversie en werkzaamheid van precursors
§ Precursors kunnen in het lichaam omgezet worden tot
voedingsstoffen
• Vb. carotenoïden à Vit A
§ Bioconversie = de mate waarin de biobeschikbare precursor wordt
omgezet in de werkzame voedingsstof
§ De processen van biobeschikbaarheid en bioconversie à
“werkzaamheid”
II. Overige factoren
- Persoonsgebonden factoren
- Leefstijl- en omgevingsfactoren
- Risicofactoren voor chronische ziekten
- Genetische factoren
H. Energie
• Bekomen door oxidatie van voedingsstoffen
• Vooral vetten, koolhydraten en eiwitten leveren energie
• In minder mate alcohol en voedingsvezels
o ATP à adenosinetrifosfaat
o Warmte
• De eerste wet van de thermodynamica:
o Energie kan niet vernietigd worden noch de novo gecreëerd worden
o Anderzijds kan energie overgaan van één vorm van energie naar een andere
• Energie-inname (EI) – energieverbruik (EV) = energievoorraad (E)
• Energiebehoefte à gemiddelde behoefte
Energetische waarde
1g koolhydraat 17 kJ 4 kcal
1g vet 38 kJ 9 kcal
1g eiwit 17 kJ 4 kcal
1g alcohol 29 kJ 7 kcal
