Overzichten ISW
Les 1: introductie
Een eerste beeldanalyse
Wat houdt het werk van een sociaal werker in?
Bruggenbouwer onder: hulpverleners/ mesoniveau (=hoger management)/ mens en
samenleving & de doelgroep
Outreachend werken
Breed/ generalistisch
Methodisch doordacht werken: methodisch plan opstellen om situatie aan te pakken
Empowermentparadigma: op maat kijken op lange termijn, de mensen iets leren
Ethisch werken: waardegericht (mensenrechten, sociaalrechtvaardig,…) normatieve
professie
Verbinding: contact met anderen, meervoudig gekwetste mensen hebben terug
vertrouwen nodig in samenleving
Les 1: Sociaal werk definiëren
Historisch perspectief: definities doorheen de tijd
1959 :“SW is a systemic way of helping individuals and groups towards better adaptation to society. The Swer
will work together with clients to develop their inner resources and he will mobilize, if necessary outside
facilities for assistance to bring about changes in the environment. Thus, SW tries to contribute towards greater
harmony in society. As in other professions, SW is based on specialized knowledge, certain principles and skills.”
Sociaal Werkers passen zich aan de samenleving aan
Proberen verandering in de omgeving aanbrengen
Functie van sociaal werk = voor meer harmonie in samenleving zorgen zorgen dat mensen
zich aanpassen aan samenleving
Bedoeling definitie: Systeemconforme sociaalwerkers opleiden sociaal werkers die werken
binnen wat verwacht wordt in het systeem volgens het standaardplaatje
1982: SW is a profession whose purpose it is to bring about social changes in society in general and in its
individual forms of development.
Vernieuwing tov vorige definitie: sociaal werkers moeten voor verandering in samenleving
zorgen + op individueel vlak
2000 – 2001: The social work profession promotes social change, problem solving in human relationships and
the empowerment and liberation of people to enhance wellbeing. Utilising theories of human behaviour and
,social systems, social work intervenes at the points where people interact with their environments. Principles of
human rights and social justice are fundamental to social work.
Individueel niveau + structureel werken
Mensen “bevrijden”
Sociaal werkers vooral actief waar mensen botsen in hun sociale omgeving
We gebruiken theorieën die gaan over systemen
2014 (Huidige definitie) : Social work is a practice-based profession and an academic discipline that
promotes social change and development, social cohesion and the empowerment and liberation of people.
Principles of social justice, human rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social
work. Underpinned by theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge, social
work engages people and structures to address life challenges and enhance wellbeing. (The above definition
may be amplified at national and/or regional levels.)
Vertaling: Sociaal werk is een praktijkgericht beroep en een academische discipline die sociale verandering en
ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale
rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan centraal in
het sociaal werk. Ondersteund door sociaalwerktheorieën, sociale wetenschappen, menswetenschappen en
lokale vormen van kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om levensuitdagingen en problemen
aan te pakken en welzijn te bevorderen (VOSW, 2015). = de internationale definitie van sociaal werk
Bestaat uit 3 belangrijke elementen:
Theorie:
Academische discipline
Empowerment
Ondersteund door sociaalwerktheorieën, sociale wetenschappen, menswetenschappen en lokale
vormen van kennis
Praktijk:
Sociaal werk is een praktijkgericht beroep
Empowerment
Sociaal werk engageert werk mensen en structuren om levensuitdagingen en problemen aan te
pakken en welzijn te bevorderen
Waarden:
Promoot sociale verandering en ontwikkeling, cohesie,…
Empowerment
Bevrijding van mensen
Gestuurd door principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit
Samengevat: Sociaal werk, volgens de internationale definitie, omvat drie essentiële elementen: theorie,
praktijk en waarden, die voortdurend op elkaar inwerken. Het is zowel een praktijkgericht beroep als een
academische discipline dat sociale verandering, ontwikkeling, cohesie, empowerment en bevrijding van
,mensen bevordert. Principes zoals sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid
en respect voor diversiteit staan centraal in dit vakgebied.
Verschillende perspectieven bestaan over sociaal werk als professie. Verzelen (2005) identificeert vijf
kenmerken van professionaliteit,
Beroep gebaseerd op een geheel van systematisch geordende & overdraagbare theoretische kennis;
Beroepsbeoefenaar is een autoriteit om zelfstandig taken uit te voeren en beslissingen te nemen;
Beroep heeft een door de gemeenschap gewaardeerd prestige;
Beroep is gericht op dienstverlening, heeft een ethische beroepscode die bewaakt wordt door
professionele organisatie die deze code bewaakt;
Beroep heeft professionele cultuur gehandhaafd door formele organisaties en informele collegiale
contacten & institutionele verbanden.
terwijl Flexner (1915; 2001) beweert dat sociaal werk geen exclusief kennisdomein heeft. Etzioni (1969)
beschouwt sociaal werk als een semi-professie die zich voortdurend moet heruitvinden in het licht van
maatschappelijke evoluties.
De discussie over professionaliteit roept vragen op over de rol van sociale professionals zonder specifiek sociaal
werk-diploma en betrekt de vele vrijwilligers en burgerinitiatieven, zoals schaduw-sociaalwerkers. De conclusie
suggereert een brede interpretatie van sociaal werk als een praktijkgericht beroep, waarbij beroepskrachten,
vrijwilligers en geëngageerde burgers gezamenlijk bijdragen.
Sociaal werk wordt zowel als een praktijk als een academische discipline beschouwd. Het omvat een eigen
kennisbasis en onderzoeksveld, zoals aangetoond door de introductie van de Master in Sociaal Werk in
Vlaanderen sinds 2005. In vergelijking met landen met een langere academische traditie, zoals de VS en het VK,
is sociaal werk in Vlaanderen historisch sterk praktijkgericht geweest.
Sociaal werkers streven naar sociale verandering, ontwikkeling, cohesie en empowerment op verschillende
niveaus, van individueel tot gemeenschaps- en samenlevingsniveau. Het empowermentparadigma, een
centraal concept in sociaal werk, is meer dan een methodiek; het vertegenwoordigt een holistisch denk- en
handelingskader dat individuen, organisaties en gemeenschappen de mogelijkheid biedt controle over hun
situatie en omgeving te verkrijgen.
De historische wortels van het empowermentparadigma in de VS in de jaren '60 illustreren het belang van
participatie, sociale actie, erkenning van krachten en zelfhulp in het aanpakken van sociale problemen.
Empowerment impliceert het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het
stimuleren van participatie op individueel, organisatie- en gemeenschapsniveau.
Empowerment als een multilevel construct impliceert dat het op verschillende niveaus, zoals individueel,
organisatorisch en gemeenschapsniveau, kan worden toegepast en dat het een continue variabele is die kan
variëren in de tijd. Daarnaast gaat empowerment hand in hand met de bevrijding van mensen uit
onderdrukkende maatschappelijke structuren en het bevorderen van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten,
collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit.
Belangrijk is dat sociaal werk wordt geleid door theorieën uit sociale wetenschappen, geesteswetenschappen
en inheemse kennis. Sociaalwerkonderzoek ondersteunt de praktijk en draagt bij aan de theoretische
onderbouwing van het vak. Sociaal werk richt zich zowel op individuen als op structuren om levensuitdagingen
aan te pakken en het welzijn te bevorderen, met als ultiem doel het verbeteren van de kwaliteit van leven voor
individuen, organisaties en gemeenschappen.
Identiteit van sociaal werk
, 4 krachtlijnen waarlangs SW telkens opnieuw vorm krijgt in relatie tot maatschappelijke
ontwikkelingen:
1) Sociaal werk als sociaal-politiek instrument
ontstaan als reactie op de 'sociale kwestie' van de 19e eeuw. De heersende elite zag sociale problemen
als een gebrek aan morele regels, culturele bagage en kennis. Sociaal werk werd ingezet om
gedragsregels en kennis bij te brengen, met als doel sociale promotie te bevorderen. In de hedendaagse
context blijft sociaal werk deze gedachte volgen, met het subsidiariteitsprincipe als leidraad. Het streven
is om andere interventies overbodig te maken en uiteindelijk zichzelf overbodig te maken. Hoewel
politiek gestuurd, is preventie een belangrijk aspect, maar recente ontwikkelingen tonen een trend naar
meer repressie, bijvoorbeeld in de strijd tegen sociale fraude.
2) Sociaal werk als drager van ‘het sociale’
ingezet als politiek instrument en deel van de 'civil society'. Het ondersteunt individuen om zich te
ontplooien als sociaal wezen en maatschappelijk te engageren. Het vormt een link tussen 'publiek' en
'privaat' in de samenleving.
3) Sociaal werk als pedagogisch project
gericht op zowel collectieve als individuele leerprocessen. Er zijn twee dominante benaderingen: de
sociale interventiebenadering, met nadruk op efficiëntie en effectiviteit, en de constructieve sociaal
werk benadering, met narratieve methoden en empowerment als centrale elementen. Beide
benaderingen benadrukken de methodische deskundigheid van sociaal werkers en hun gerichtheid op
verandering. Sociaal-pedagogische tradities benadrukken het belang van sociaal werk bij
'gemeenschapsvorming'.
4) Sociaal werk als professioneel project
beïnvloed door internationale ontwikkelingen zoals sociaalwerkonderzoek en de Bologna-hervorming.
Ondanks deze invloeden blijft de professionalisering laag, met een gebrek aan een overkoepelende
beroepscode en -vereniging. Er is een paradox in de verwachting van effectief handelen in onzekere
situaties en reflectief en responsief handelen in een technocratische omgeving. De identiteit van sociaal
werk wordt voortdurend in vraag gesteld, maar het blijft een onmiskenbaar 'sociaal beroep'.
