Evidence-based kritisch handelen
Inleiding
Praktisch
• Boek kopen (HGD) → Pameijer, N., & van Beukering, T. (2015). Handelingsgerichte diagnostiek.
Acco. https://vub.standaardstudentshop.be/Search
o Eerste 300blz worden behandeld in de les
• Presentaties (=pitches) + teksten op Canvas zijn geen leerstof!
• Hoofdstukken uit boek (EB-begeleiden) staan in gescand op Canvas
• Examen (85%)
o Verhoogde ceizuur
o 30-35 vragen
o 4 antwoordmogelijkheden
• Opdracht (15%) = de presentatie
o 3 lessen hiervoor met VERPLICHTE AANWEZIGHEID!
1. In diagnostiek
Diagnostiek
Model van HGD (handelingsgerichte diagnostiek) wordt aangebracht en bestudeerd.
• Dit is een model ontwikkeld binnen de (jeugd)hulpverlening maar toepasbaar in andere
contexten en vergelijkbaar met modellen gebruikt in de A&O-psychologie.
• Het model wordt overal gebruikt, zoals bij o.a. de observatiestage.
• Is een leeg model en moet worden ingevuld door content, o.a. problematieken. Deze content
komt vaak uit andere vakken. Het heeft geen inhoud, maar zegt hoe je dingen moet doen.
o College over diagnostische instrumenten (binnen de psychologische en
orthopedagogische diagnostiek)
o Uitgewerkte voorbeelden waarvan 1 door de collega’s van A&O
Bij diagnostiek gaan we niet zomaar vaststellen. Het doel ervan is om adviezen te geven welke altijd
landen in een behandelingsplan. Dit heeft als bedoeling om dingen te veranderen en methodes te
formuleren hierover.
Leerinhouden:
1. Model van handelingsgerichte diagnostiek van Pameijer en Beukering
2. Kwaliteitscriteria van diagnostische instrumenten
3. Overzicht van courant gebruikte diagnostische instrumenten
4. Delen van een handelingsplan
5. Formuleren van doelstellingen
1
,2. In behandeling
Evidence-based hulpverlenen
Er bestaan heel wat behandelmethoden. Echter, slechts een beperkt aantal is (aantoonbaar) effectief.
Dit maakt dat niet alles evidence-based lijkt. Je zou denken dat de cliënt is meer waard en beter
verdient beter. Dit realiseren we door evidence-based practice.
Dit vak gaat over het algemeen de volgende vraag na: Welke handelingswijzen zijn er voor specifieke
problematieken?
Het doel is kennis van effectieve (geprotocolleerde) behandelwijzen uit de klinische psychologie en de
orthopedagogiek te vergroten (is niet kunnen toepassen)
1. Via kennis over effectiviteit, evidentie, …
2. Via een presentaties/pitchen van studenten voor studenten van 77 interventies/evidence-based
practices
o Studenten bereiden een pitch voor elkaar voor van 2 minuten met maximum 6 slides
o Wordt beoordeeld op tijd, slides en wordt nagegaan of de essentiële delen behandeld
zijn in de presentatie?
Dit alles is zeer sterk ontwikkeld in klinisch opzicht, maar opnieuw komt ook de A&O-psychologie
aanbod met een specifieke les over evidence-based werken in de A&O-psychologie → gastcollege.
Beperkingen en grenzen van geprotocolleerd werken komt eveneens aanbod.
Evidence-based hulpverlenen:
• Niveaus van evidentie
• Chambless-criteria, est’s
• het onderscheid tussen algemeen werkzame factoren en specifiek werkzame factoren
• De effectladders van Van Yperen en Veerman
• Monitoring instrumenten, Routinematige outcome meting (ROM), Reliable change index (RCI),
verschil/combineren van status en verandering, …
+ Transdiagnostische behandelingsprotocollen zijn ook belangrijk → gastcollege laatste les!
2
, 1. Handelingsgerichte diagnostiek
* Zie video BBC over man met autisme: Belangrijk om rekening te houden met onze eerste indruk,
want die kan het onderzoek sturen! → Goede methodiek zal kansen op fouten verminderen!
Leerdoelen
• Enkele belangrijke diagnostische modellen kennen (diagnostische cyclus van De Bruyn, de
handelingsgerichte diagnostiek van Pameijer en Beukering, de consultatieve leerlingbegeleider
van Meijer, ...)
• Handelingsgerichte diagnostiek kunnen toepassen volgens het model van Pameijer en Beukering
• Diagnostische instrumenten kritisch kunnen beoordelen en adequaat kiezen in functie van de te
onderzoeken hypothesen
• Basisprincipes van een goed intakegesprek
• Belang van werkrelatie met de cliënt met het oog op een goed verloop van de diagnostische fase
• Onderzoeksresultaten correct kunnen interpreteren
• Onderzoeksresultaten kunnen integreren tot een integratief beeld
• Een handelingsplan kunnen opstellen
→ Tip: De leerdoelen na de lessen naast de leerstof leggen zorgt voor een goed inzicht en overzicht.
Inhoud
1) Empirische versus fenomenologische diagnostiek
2) Diagnostiek en de verschillende rollen van de diagnosticus
3) Wetenschappelijke diagnostiek
4) Verschillende procesmodellen van wetenschappelijke diagnostiek
5) Uitwerking van het HGD van Pameijer en Beukering (2004)
→ Welke rollen neemt een diagnosticus op zich?
Enkele definities
Diagnostiek is een zoeken naar zin of betekenis en/of naar wegen om tot (meer gedeelde) zin en
betekenis te geraken; een zoeken naar de aard van iemands verhouding tot zijn handelen, gericht op
herstel of bewerkstelligen van autonomie; en het zoeken naar wegen van openingen ter realisering
van iemands eigen geschiedenis (Baartman, 1986)
Diagnostiek is een zoek- en beslissingsproces waarbij de diagnosticus problemen onderkent en
analyseert in dialoog met de cliënt en zijn omgeving. De diagnosticus zoekt naar mogelijke
verklaringen voor de problemen met als doel het geven van een advies dat gericht is op het oplossen
van die problemen. Het begin is de hulpvraag van de cliënt of de problemen door de cliënt of diens
omgeving gesignaleerd (De Bruyn, 2003)
3
, Diagnostiek (D) en de diagnosticus (DSTICUS)
Doel = gericht informatie verzamelen met als doel het geven van een verantwoorde besluitvorming.
Diagnosticus verricht meerdere rollen:
Het combineren van de rol van expert en die van samenwerkingspartner is verre van eenvoudig. Het
integreren van wetenschappelijke kennis en praktijkervaringen met persoonlijke opvattingen,
voorkeuren, normen en waarden vergt de nodige competenties.
1) Expert gedragswetenschapper
a. Praktijkwetenschapper = Theoretische kennis toepassen in de praktijk/diagnostiek.
b. Een diagnosticus moet in staat zijn om wetenschappelijke onderbouwde vaktermen te
vertalen naar alledaagse taal die betekenis heeft voor een specifieke leerling, leraar of
ouders. En omgekeerd: hij moet hun dagelijkse taal kunnen koppelen aan zijn vakkennis.
2) Partner in dialoog met cliënt (samenwerking)
a. Als praktijkwetenschapper blijft een diagnosticus verantwoordelijk voor de inhoud van
het integratieve beeld en het uiteindelijke advies. Hij bewaakt daarbij voortdurend het
belang van de leerling → hij heeft dus ook een morele verantwoordelijkheid.
b. Het is belangrijk om in samenwerking te gaan met de cliënt, vooral als het om kinderen
gaat. Je bent niet gewoon degene die aan de andere kant van de tafel zit.
3) Verdediger van belangen van het kind (indien nodig)
a. Hij handelt altijd in het belang van het kind/de jongere en onderzoekt alleen wat
functioneel is of bijdraagt aan het verbeteren van de situatie rondom de leerling.
Kwaliteit en wetenschappelijkheid
De kwaliteit en wetenschappelijkheid HGD kunnen bedreigd door:
• Geen systematische procedures en consistente werkwijze
o Het volgen van een model is wel degelijk belangrijk. We weten dat we als mensen een
stukje kwetsbaar en beïnvloedbaar zijn. Als we geen systematische procedure hanteren,
maken we fouten.
o Bovendien zijn zo’n systematische procedures en een consistente werkwijze ook handig
om met collega’s te kunnen communiceren
• Meer gegevens worden verzameld dan noodzakelijk en info wordt niet benut (testbatterijen)
o Diagnostiek is niet hetzelfde als het afnemen van testbatterijen! Wel is het altijd in
functie van de vraag van de client.
• Hypothesen blijven impliciet en niet correct getoetst
o Zonder duidelijke hypotheses is het niet duidelijk wat je onderzoekt. Dit maakt dat je je
bevindingen vrijblijvend zal interpreteren.
o Als je geen hypothese voorop stelt krijg je biases en beoordelingsfouten.
• Beslissingscriteria worden niet geëxpliciteerd
o Bv. ‘Vanaf welk moment spreken we van autisme?’: Het is belangrijk om hier een
afbakening bij te zien. Daarom moet je duidelijk oplijsten hoe je het kind zal observeren!
o Dit is niet alleen belangrijk om testen af te nemen maar ook voor de diagnose.
• Diagnosten blijven vasthouden aan het eerste idee en stellen steeds dezelfde diagnoses (zie
oordeelsfouten)
o Ook kan je beïnvloedt worden door lang in eenzelfde setting te werken en minder alert te
zijn voor andere signalen bij bv. het signaleren van ADHD.
4
