THEORETISCHE
ORTHOPEDAGOGIEK
,INHOUDSOPGAVE
HOOFDSTUK 1: ALLE ORTHOPEDAGOGISCHE
HANDELEN IS AGOGISCH HANDELEN
2. AGOGIE
Agogie of het agogisch handelen staat voor “de intentionele, niet wederkerige
beïnvloeding door één of meerdere personen gericht op een wenselijk geachte
wijziging, door de cliënt ervaren als welzijnsbevordering” (ten Have, 1973).
Een agoog is een ‘veranderaar’, ‘iemand die anderen begeleidt om hen door
middel van hun eigen handelen tot gedragsveranderingen te laten komen
(Winkelaar, 2004).
“De agoog geeft steeds opnieuw vorm aan het alledaagse, juist voor die mensen
voor wie het alledaagse niet zo gewoon is” (Feijet al., 2006)
Grote boven noemer van de orthopedagoog
Agoog = veranderaar -> niet wederkerig/wederzijds ==> andere positie
De ene staat boven de ander & brengt verandering
Welzijn bevordering
Uit perspectief van de persoon zelf denken
Intrinsieke motivatie: uit de persoon zelf
Vorm geven aan het ongewone (leven terug op orde stellen) -> terug
alledaags maken
Agogiek is de wetenschap om jou richtlijnen te geven over hoe dat je beter zou
kunnen begeleiden op basis van onderzoek:
- De handeling achter de wetenschap
- Proces van kennisvermeerdering
- Wetenschap van agogisch handelen
Agogiek, zo schrijft Koffeman (1976), “is een verzamelnaam voor de leer van het
leiden, begeleiden van mensen, ongeacht hun leeftijd, op een beroepsmatige
manier.”
Agogiek is “de leer die aanwijzingen en richtlijnen geeft voor de manier waarop
individuele personen, groepen, organisaties en samenlevingsverbanden kunnen
worden begeleid in veranderingsprocessen. Het gaat er daarbij om, dat die
,begeleiding plaatsvindt vanuit de situatie waarin de betrokkenen zich bevinden
en dat zij mogelijkheden krijgen aangereikt om zoveel mogelijk zelf te handelen
teneinde tot de gewenste verandering te komen.”, aldus Winkelaar (2004)
Agogiek is de wetenschap met betrekking tot het begeleiden (lees:
ondersteunen) van mensen (Gesquiere & Dirkx, 2023)
Theory of change – theory of changing:
Mensen veranderen continue
Theory of change: veranderingen ten gevolge van spontane
veranderingsprocessen
Theory of changing: veranderingsprocessen die bewust & doelgericht
worden opgezet met het oog op verandering
Anders maken, doen veranderen, …
3. SLEUTELBEGRIPPEN VAN HET AGOGISCH HANDELEN
SLEUTELBEGRIP 1: veranderen of beïnvloeden
Doel agogie = het handelen van mensen veranderen
Een ‘ideaalbeeld’, ‘totale vorming’ bestaat niet
Iedereen moet blijven veranderen
= permanente educatie, altijd durend leren, eeuwig durende opvoeding
Bv. middelbaar hoge school ouders worden werken oudere
mensen = waardig sterven = ontwikkelingstaken (veranderen continue)
SLEUTELBEGRIP 2: handelen
Gedrag:
o Wat mensen concreet doen
o Ook instinctief en impulsief
o Zichtbaar & (objectief) observeerbaar, niet bewust
Handelen
o Wat we bewust doen
o Waarin een ‘denkmoment’ zit
o Ook wat onzichtbaar is: gedachten, gevoelens, intenties, drijfveren,
motieven, redenen, betekenisverlening
o Doen veranderen, is kijken naar het handelen en in dialoog gaan ->
observeren en communiceren
SLEUTELBEGRIP 3: emancipatie en empowerment als doel
= weerbaar voelen, sterk in u schoenen staan
Agogisch handelen is … = heel ruim,
breed
WAT? Vrijwillige, gewenste verandering in het handelen op psycho-sociaal vlak /
soms gedwongen
WIE? (jong)volwassenen* als individu, in groep, in een organisatie of als lid van
een groter samenlevingsverband
*mensen die minder kansen krijgen / heel bewust zijn van de rechten & plichten
van je doelgroep
, HOE? op een systematische, bewust, doelgerichte & professionele manier & door
een herkenbaar agoog
WAAROM? Emancipatie & empowerment als doel
4. RICHTINGGEVENDE KENMERKEN VAN HET AGOGISCH HANDELEN
Psychosociale verandering = manier van denken, normen, waarden, …
staat in contact met je sociale omgeving, psychische & sociale waarden
beïnvloeden elkaar voortdurend
Doelgericht = bepaald doel voor ogen
Systematisch & doelbewust = doel bereiken
Gewenst door betrokkenen (hopelijk vrijwillig of dwang ==> aanzet tot
verandering)
Bv. naar de jeugdrechter stappen
Niet wederzijds/wederkerigheid = verschillende posities
!! betekent niet dat er geen gelijkwaardigheid is, zeker wel, alleen nemen
twee partijen een andere positie in
Beroepsmatig = vaak in de vorm van een professional
Waardegebonden = descriptief (beschrijvend) maar agogiek is een
presciptieve wetenschap: beschrijft een ideale situatie en is dus
waardegebonden
5. PROFESSIONALISERING VAN HET AGOGISCH HANDELEN
De industrialisering zet 2 maatschappelijke verandering in gang:
1) Ontwikkeling van wetenschap & techniek
Bv.: fabrieken, nieuwe producten
2) Stijgende individualisering
Bv.: nieuwe ideeën over opvoedingsstijlen, afschaffing kinderarbeid
Eigen keuzes & verantwoordelijkheid: veel alerter zijn
Eigen keuzes & verantwoordelijkheid vs. vooropgestelde kaders &
richtlijnen
Ontstaan van welzijnswerk
Aanvankelijk als vrijwilligerswerk (liefdadigheidswerk)
Later zien we de ontwikkeling van het ‘agogisch werkveld’ met agogische
beroepen, met eigen beroepsopleidingen, beroepsorganisaties en
beroepscodes in functie van het ondersteunen van veranderingsprocessen
Risico op valkuil van pedagogisering
Het agogisch werkveld
HULPVERLENING VORMINGSWERK
WELZIJNSWERK JEUGDWERK, SOCIAAL
CULTUUREEL VORMINGSWERK
6. VERTREKPUNT VAN HET AGOGISCH HANDELEN
Exagogiek of curatief agogisch werk = handelen vanuit een probleem,
hulverlening
Anagogiek of positief agogisch werk = medewerkers blijven vormen,
vorming & verbetering
Katagogiek of preventief agogisch werk = geen probleem maar preventief
optreden
