lOMoARcPSD|17298180
Hoofdstuk 1. De klassieke rechtvaardigingstoets
1. Normatieve problemen: enkele schijnbare oplossingen
Ethiek/moraalfilosofie
Goede daad
Rechtsfilosofie FILOSOFIE
Goede wetten kennisleer, metafysica, esthetica
Politieke filosofie
Goede samenleving
Normatieve disciplines zoeken oplossingen voor normatieve problemen. Die problemen gaan over de vraag
of een bepaalde handeling, regel, toestand, maatregel toegelaten (mogen), verplicht (moeten) of verboden
(niet mogen) moet worden.
Wat hen dus verbindt is de vraag wat je behoort te doen
Vb.
Mogen dove ouders voor een doof kind kiezen?
Mag de overheid coronavaccin verplichten?
Moet profeet Mohammed uit Divina Commedia verdwijnen?
Hierbij kun je een onderscheid maken tussen:
- Gerelateerde normatieve problemen
= sociale rollen en natuurlijke determinanten zijn bepalend voor de oplossing van het probleem
- Ongerelateerde normatieve problemen
= sociale rollen en natuurlijke determinanten zijn irrelevant. Het probleem heeft betrekking op alle
mensen, ongeacht die factoren
Normatieve problemen oplossen doe je op een rationele wijze (rationele argumentatie), een beredeneerde
oplossing (met rede)
Je ontwikkelt argumenten voor je positie die transparant zijn
Je staat open voor kritiek en weerlegt bezwaren tegen jouw visie
Je vermijdt beroep op geloof, emotie of een feitelijke toestand
1
Downloaded by Azra Tok (azra.tkx@gmail.com)
, lOMoARcPSD|17298180
1.1. Geloof
Het idee dat bepaalde handelingen, toestanden, regels of maatregelen goed of slecht zijn omdat God deze
wil of juist niet wil, mist overtuigingskracht voor mensen met een ander geloof of zonder geloof. Bovendien
leidt het tot een merkwaardig dilemma
Euthyphro
= 1 van Plato’s vroege dialogen
Dilemma van Euthyphro
Zijn redenen zijn onbekend Zijn redenen zijn wel bekend
GOD is willekeurig GOD is overbodig
Er ontspint zich een discussie tussen Socrates en Euthyphro over de vraag hoe men het morele
verantwoorden
- Euthyphro: gaat zijn vader, die een slaaf liet sterven, wegens moord aanklagen. Hij noemt de
aanklacht vroom, want in overeenstemming met de wil van de goden
Algemene opvatting: moreel verantwoord gedrag is datgene wat de goden ons bevelen
- Socrates: stelt de sceptische vraag of het niet zo is dat de goden gedrag voorschrijven omdat het op
zichzelf moreel is.
Dit roept een probleem op waar filosofen en theologen tot op de dag van vandaag over
discussiëren
God kan het intrinsiek immorele karakter van iets begrijpen en het daarom verbieden. Deze optie zorgt
ervoor dat de wil van God niet langer willekeurig is want hij heeft goede redenen om het af te keuren.
Doch deze redenering dreigt de wil van God zelf overbodig te maken
Als er externe redenen zijn die duidelijk maken dat iets immoreel is, moeten we ons niet beroepen op
de wil van God
1.2. Emoties, instincten, intuïties
De verlichting heeft de mensen meer tot inzicht gebracht. Je gaat meer gaan nadenken en zo zie je dat het
beter is dat je afstapt van een emotioneel antwoord
Ongenoegen over morele emoties
2
Downloaded by Azra Tok (azra.tkx@gmail.com)
, lOMoARcPSD|17298180
Niemand twijfelt eraan dat onze normatieve oplossing dikwijls door emoties is ingegeven. Zowel negatieve
emoties als positieve emoties kleuren onze normatieve opinie.
Je kunt je zelf afvragen of we wel zonder die morele emoties kunnen. Dankzij deze emoties komen we ook in
actie tegen onrecht en voor meer rechtvaardigheid
Vb.
Homoseksualiteit
- Als je het emotioneel benadert, vinden mensen homoseksuelen, en dan vooral mannen, vies.
- Als je het rationeel benadert, is er geen probleem mee
Soms is het dus beter om af te stappen van je sentimenten
Grenzen van morele intuïties
Emoties hebben hun beperkingen.
Vooreerst kunnen ze uitmonden in onbeheersbare immorele toestanden
Normatieve problemen worden dan niet opgelost
Verder zijn onze emoties niet altijd helder en geven ze vaak geen duidelijk normatief antwoord
Dit is vooral bij nieuwe maatschappelijke controverses het geval. Op al deze nieuwe problemen
reageren onze emoties onzeker en tegenstrijdig. Voor onze sentimenten zijn die problemen te
complex
Democratie vraagt rechtvaardiging
Ten slotte kan je niet om het belang van rationele motivering in onze huidige samenleving.
In een (representatieve) democratie bestaat autoriteit bij gratie van het volk. Zij kiezen welke regels er in de
samenleving gelden. Dit brengt met zich mee dat de autoriteiten, verdeeld over drie onafhankelijke machten,
hun beslissingen moeten motiveren
Met redenen omkleden
Motiveringsverplichting (art. 149 GW): het vereist een rationele aanpak en er kan dus niet verwezen worden
naar een privaat geweten of persoonlijke sentimenten
Een democratisch bestel is dus weinig gebaat bij morele intuïties, welke krachtige rol ze
overigens ook spelen in het tot stand komen van de beslissing
1.3. Feitelijke toestand
Hiermee bedoelen we niet dat feiten onbelangrijk zijn in het zoeken naar normatieve oplossingen. Er is nog
steeds een onderscheid tussen feiten en normen
Vb.
Gevangenisstraffen helpen niet om de maatschappij veiliger te maken. Het zijn kweekscholen voor meer
misdaden
3
Downloaded by Azra Tok (azra.tkx@gmail.com)
, lOMoARcPSD|17298180
Dit wil niet zeggen dat ze geen nut hebben want het doel is om iemand te straffen voor wat hij gedaan heeft
Je moet een conclusie trekken die naar het normatieve neigt, want tussen de feiten en
het normatieve oordeel zijn er nog steeds zaken die er niets mee te maken hebben
Normatieve oplossingen horen gebaseerd te zijn op onze beste kennis. Met het ongehoord verwijzen naar
een feitelijk toestand bedoelen we dat de oplossingen zich niet mogen bezondigen aan wat de
naturalistische drogreden heet
= drogreden die eruit bestaat om normen te verklaren op basis van feitelijke toestanden
Feitelijke toestand Normatief oordeel
Verklaren Rechtvaardigen
Begrijpen Aanvaarden
Voorspellen Verwerpen
Naturalistische drogreden (naturalistic fallacy)
2. Normatieve problemen: de rationele benadering
Om te zoeken naar een rationele oplossing moet je jouw positie dus baseren op logische argumenten en
wetenschappelijke feiten
Die rationele benadering kan grote gevolgen hebben:
- In strijd met je geloof
- Je gevoelens die je misleiden
- Dat de feitelijke toestand niet hoort te bestaan
Je kan niet terug want de rede is onverbiddelijk (= vasthoudend aan een besluit)
Vergelijk met een roltrap:
- “Once we step on it, we cannot get off until we have gone where it takes us.”
Normatieve wetenschap zoekt voor welke oplossing de beste argumenten bestaan.
2 voorbeelden ter illustratie:
Kan je vrijwillige seks tussen broer en zus eigenlijk verbieden of hen verbieden om te trouwen en kinderen
te hebben?
Patrick Stuebing
= een Duitse man die 4 kinderen heeft bij zijn biologische zus
Zelf werd hij geadopteerd maar werd later verliefd op zijn zus. Omdat seks tussen broer en zus verboden is in
Duitsland, werd hij veroordeeld tot 3 jaar gevangenisstraf. ook werd hij beschuldigd van het vrijwillig
toebrengen van fysieke schade aan drie van de vier kinderen.
Die zijn gehandicapt
Irrationele argumenten om dit te verbieden:
4
Downloaded by Azra Tok (azra.tkx@gmail.com)
