POLITICOLOGIE
inleiding tot de politieke wetenschap
Inleiding
Politieke wetenschap: wetenschappelijke kennis over de politiek, niet zelf aan politiek doen of
deelnemen aan een politieke show
doelstellingen 1e bachelor: bouwstenen aanreiken voor verder studietraject
- kennis: begrip, methoden, actoren, instellingen
→ partijen, termen, belang van definities
- begrip: politiek als maatschappelijk proces
→ communicatieproces
- vaardigheden: kritische, academische, wetenschappelijke analyse
→ afstandelijkheid (tgo. show van Kris Peeters)
- reflexie: politieke wetenschappen als academische discipline
→ academische vorming: niet alleen kennis verwerken, ook zelf kennis produceren
structuur:
1. Wat is politiek? Macht?
2. Tegenstellingen en ideologieën → politieke partijen → betwisten macht in verkiezingen
(verkiezingsregels) → parlement en regering → ontwikkelen van beleid → uitvoeren van
beleid
3. Voorbij de eigen grenzen: globalisering, internationale betrekkingen, Europese Unie
1
,HOOFDSTUK 1: POLITIEK EN POLITIEKE WETENSCHAP
Vergelijk de ‘Dauwtrappers’ → fietsclub met oude en jonge fietsers: discussie over de weg
1.1 Politiek
Politiek > politika (zaken die met de polis te maken hebben)
→Aristoteles: mens is een sociaal wezen, dat van nature met anderen samenleeft
→ Plato: Politeia (visie over de samenleving, hoe die best bestuurd kan worden + bedenkingen over
Atheense manier → koos voor beperkte groep, h2)
DEFINITIE: Politiek = alles wat te maken heeft met het besturen van de samenleving
- ruimte betekenis: elke groep van ‘samen leven’ → vage betekenis
- beperkter: een territoriaal gebonden samenleving → territorium als voorwaarde voor
souvereiniteit
afbakening heeft een zekere mate van overlapping:
● interactieprocessen: indiv burger/samenleving/politieke instellingen
● institutioneel: alleen parlement, regering → deze groep is een groep die zal ‘samen-
leven’ maar niet territoriaal gebonden!
PRECIEZE DEFINITIE: Politiek = het proces waarbij samenlevingen op een voor de leden bindende
wijze de regels van hun samenleven bepalen, bewaren, wijzigen of handhaven
→ deze definitie is veel omvattender en dwingender (deze regels: niet ontwijkbaar)
→ territoriale politiek: belangrijkste en meest omvattende vorm van sturing
HET PROCES: politiek als dynamisch proces op meerdere niveaus = multi-level governance
- nood aan samenwerking tussen deze niveaus
- structuren liggen niet vast doorheen de tijd
bv. Europese Unie, Europese grondwet, Leterme Algemene vergadering UNO, Serge Brammetz, Louis
Michel, Vlaams/Federaal
SAMENLEVINGEN: sociale groepen die gemeensch territorium en/of cultuur deelt
(vs Manuel Castells: network society → niet langer territoriaal gebonden, samenleving op
basis van ‘weak ties’ en virtuele netwerken)
- veranderlijk gegeven: trend tot globalisering <-> tegenreactie: benadrukken lokale
identiteiten
- europese samenleving? def zelf ook inzet politieke strijd: groep die zichzelf definieert,
intensere vorm van communicatie binnen dan buiten de groep
- Lord of the Flies: jongens op eiland vormen samenleving
- zekere schaal!
BINDEND: afdwingbaar, sanctioneerbaar, verschil met andere sociale systemen = monopolie
op legitiem geweld
- link met territorium
- vereniging: geen territorium dus niet bindend!
2
, VOOR DE LEDEN BINDEND: macht staat is intern (op eigen burgers), andere landen: elk
souverein = interventie in soevereine landen blijft bijzonder moeilijk
- probleem v internationale betrekkingen → hoe zorg je voor orde in internationaal terrein?
(laatste hoofdstukken!)
- wie is ‘lid’: wie woont? langdurig? hoe lang? Ook Klassieke Athene: alle burgers = lid?
REGELS VAN HUN SAMENLEVEN: wettelijke regels, geen culturele normen → regels als
beperking en als mogelijkheid scheppend
- bv. flitspalen, fiscale amnestie, staatsblad, mentaliteit → sociologie, culturele normen
BEPALEN, BEWAREN, WIJZIGEN:
- verandering als strategie → bewaren legitimiteit v politiek systeem
- ideologisch debat → progressieven vs conservatieven over gewenste mate van
staatsinterventie
● progressieven: sterker overheidsoptreden, nieuwe dingen
● conservatieven: bewaren wat er is, respect traditie (niet gemakzuchtig)
HANDHAVEN: ook regelopstelling → (is overheid machteloos of verwachten we net meer
van de staat? bvb corona, dure prijzen energie …)
Hoeveel regels?
uitbreiding politiek domein: meer impact op ons dagelijks leven, nadrukkelijker gewenst door de
bevolking→huisvuil, veiligheidsgordels … = grote evolutie laatste jaren!
1.2 Variaties in de politiek
1.2.1 Politiek en territorium
Politiek brede omschrijving: alles wat te maken heeft met het besturen van een samenleving incl.
elke groep van samenleving zoals organisaties
Beperkter: territoriaal gebonden → associatie samenleving - territorium
- lidmaatschap samenleving territorium: omvattender, dwingender
- historisch geëvolueerd: territorialisering v de politiek → politiek met grondgebied waarin ze
intern besturen en beschermen van externe vijanden
= politiek: alles wat te maken heeft met het besturen v een territoriaal gefundeerde
samenleving
- politiek: variëert in inhoud en reikwijdte
1.2.2 De verschuivende culturele grenzen van de politiek
Verschuiving = reikwijdte
- 19e eeuw: politiek was beperkte aangelegenheid → basisregels, rechtbanken, politie,
bescherming van grenzen, burgers betalen belastingen
3
, - 20e eeuw: niet alleen burgerlijk en politiek, ook sociaal (T. H. Marshall) → door opkomst
arbeidersbeweging
- 21ste eeuw: vanzelfsprekendheid dat politiek in verschillende sferen zit → onderwijs,
euthanasie, verkeer, sociale zekerheid …
- toekomst: vraag naar bescherming persoonlijke informatie door media? → meer vraag naar
regulerend optreden van de politiek
Evolutie in de politieke cultuur (h5)
- regels veranderen o.i.v behoeftes die ontstaan in de samenlevingen
- bv Westerse samenleving → belang gehecht aan privé en publieke sfeer → discussie over de
grens (bv. seksueel misbruik: ingrijpen v overheid) (nieuwe technologieën: afluisteren
telefoongesprekken door terrorisme)
1.2.3 De vormen en structuur van politiek
Politieke wetenschap: studie van de variatie in politieke vormen staat centraal
1. Classificatie van regimes, politieke systemen, politieke vormen
- regimes: grote principes die ten grondslag liggen aan het functioneren van een politiek
systeem
Wie heeft het recht om beslissingen te maken? Laat het bestuur zich inspireren door godsdienst of is
dit gescheiden? Heeft de bevolking het recht om zelf problemen te signaleren of niet?
→ onderscheid democratische en autoritaire regimes
Zijn democratische regimes stabieler dan autoritaire regimes? Zijn autoritaire regimes beter in staat
om snel en efficiënt te besturen?
→ onderscheid unitaire en federale staten
Wordt het territorium vanuit één punt gestuurd of hebben deelgebieden ook hun eigen bestuur?
2. Beschrijving van variaties in politieke instellingen en procedures
3 variaties van politiek:
- soorten samenlevingen
- inhoud en reikwijdte
- verschillende vormen aannemen
→ belang van comparatieve benadering binnen politieke wetenschappen!
Kunnen we ontsnappen aan de politiek? Aristoteles: mens als sociaal dier (zoön politikon)
4
