INNOVATIEF ONDERNEMEN
Docent: P. Mistiaen
Auteur
Storm Cuyt
IOR201A
Schooljaar: 2018 - 2019
,Inhoudsopgave
Deel I. De basis van innoveren. ........................................................................................................................ 6
Hoofdstuk 1. Wat is innoveren? .......................................................................................................................... 6
1.1. Innoveren, uitvinden en creativiteit. ....................................................................................................... 6
1.2. Waarom innoveren? ................................................................................................................................ 6
1.3. Waarom niet innoveren? ........................................................................................................................ 7
1.3.1. Innoveren is niet nodig. ................................................................................................................... 7
1.3.2. Angst voor verandering. ................................................................................................................... 7
1.3.3. Geen risico’s durven nemen. ........................................................................................................... 7
1.3.4. Geregeerd door de waan van de dag. .............................................................................................. 7
1.4. Verbeteren en vernieuwen. .................................................................................................................... 8
Hoofdstuk 2. Innoveren: van geluk naar opzet. .................................................................................................. 9
2.1. Succes is niet te koop. ............................................................................................................................. 9
2.2. Naar een innovatieve organisatie. ........................................................................................................... 9
2.3. Bepalen waar je staat en gaat. .............................................................................................................. 10
2.4. Succes is te beïnvloeden. ....................................................................................................................... 11
2.5. Hoe kom je aan een idee? ..................................................................................................................... 11
2.6. Hoe selecteer je een idee? .................................................................................................................... 12
2.6.1. Beslissing op ideeniveau. ............................................................................................................... 12
2.6.2. Beslissing op portfolioniveau. ........................................................................................................ 12
2.7. Hoe realiseer je een idee? ..................................................................................................................... 12
2.8. Hoe breng je een nieuw product succesvol op de markt? .................................................................... 13
Hoofdstuk 3. Wat kun je innoveren? ................................................................................................................. 14
3.1. De innovatieruimte................................................................................................................................ 14
Vraag 1: wat gaan we aanbieden? ....................................................................................................... 14
Vraag 2: Aan wie gaan we het aanbieden? ......................................................................................... 14
Vraag 3: Hoe gaan we het maken en aanbieden? ............................................................................... 14
3.2. Productinnovaties. ................................................................................................................................ 14
3.2.1. Goedkopere producten. ................................................................................................................. 15
3.2.2. Verbeterde producten. .................................................................................................................. 15
3.2.3. Radicaal nieuwe producten............................................................................................................ 15
3.3. Marktinnovaties. ................................................................................................................................... 15
3.3.1. Nieuwe doelgroep. ......................................................................................................................... 15
3.3.2. Segmentatie. .................................................................................................................................. 15
3.3.3. Vergelijkbare doelgroep in een ander gebied. ............................................................................... 16
3.4. Procesinnovaties. .................................................................................................................................. 16
3.4.1. Kostenverlaging. ............................................................................................................................. 16
3.4.2. Kwaliteitsverbetering. .................................................................................................................... 16
3.4.3. Hogere reactiesnelheid. ................................................................................................................. 16
3.5. De innovatieradar. ................................................................................................................................. 16
3.6. Bedrijfsmodelinnovaties. ....................................................................................................................... 17
3.7. Sociale innovaties. ................................................................................................................................. 18
3.8. De innovatieruimte in perspectief......................................................................................................... 18
3.8.1. De innovatieruimte en de productlevenscyclus. ............................................................................ 18
3.8.2. De onderlinge samenhang tussen innovatiedimensies.................................................................. 18
3.8.3. De balans tussen vernieuwing en risico. ........................................................................................ 19
Hoofdstuk 4. Innovaties in soorten en maten. .................................................................................................. 20
4.1. Overzicht van innovaties. ...................................................................................................................... 20
4.1.1. Incrementeel versus radicaal. ........................................................................................................ 20
2
, 4.1.2. Autonoom versus systeem. ............................................................................................................ 20
4.1.3. Marktgedreven versus technologiegedreven. ............................................................................... 20
4.2. Omvang van de verandering. ................................................................................................................ 21
4.2.1. Incrementele innovaties. ............................................................................................................... 21
4.2.2. Radicale innovaties. ....................................................................................................................... 21
4.3. Autonome versus systeeminnovaties.................................................................................................... 22
4.3.1. Autonome innovaties. .................................................................................................................... 22
4.3.2. Systeem innovaties. ....................................................................................................................... 22
4.3.3. Ontwikkeling systeeminnovatie. .................................................................................................... 23
4.4. Markt- versus technologiegedreven innovaties. ................................................................................... 23
Deel II. De ingrediënten van innoveren. ......................................................................................................... 24
Hoofdstuk 5. De rol van strategie. .................................................................................................................... 24
5.1. Missie, organisatiestrategie en innovatiestrategie. .............................................................................. 24
5.1.1. Missie en visie. ............................................................................................................................... 24
5.1.2. Organisatie- en innovatiestrategie................................................................................................. 24
5.2. Waardedisciplines en innoveren. .......................................................................................................... 24
5.3. SWOT-matrix en innoveren. .................................................................................................................. 25
5.4. Groeistrategieën en innoveren. ............................................................................................................ 25
5.5. Blue Ocean-strategie. ............................................................................................................................ 26
5.6. Klantwaarde en innoveren. ................................................................................................................... 27
5.6.1. Waaringenomen klantwaarde. ...................................................................................................... 27
5.6.2. Economische waarde. .................................................................................................................... 27
5.6.3. Waardecomponenten bij diensten. ............................................................................................... 28
5.7. Toenemend belang diensten. ................................................................................................................ 28
5.8. Toenemend belang van toegevoegde waarde. ..................................................................................... 29
5.9. Trends in de maatschappij. ................................................................................................................... 30
Trend 1. Verminderen internationale handelsbelemmeringen. .......................................................... 30
Trend 2. Demografie. ........................................................................................................................... 30
Trend 3. Duurzaamheid. ...................................................................................................................... 30
Trend 4. Samenwerking in waardeketens. .......................................................................................... 31
Trend 5. Massamaatwerk. ................................................................................................................... 31
Trend 6. Opkomst van internet. .......................................................................................................... 31
Trend 7. Nieuwe technologieën. ......................................................................................................... 31
Hoofdstuk 6. De rol van klanten. ...................................................................................................................... 32
6.1. Klanten in het innovatieproces.............................................................................................................. 32
6.2. Wat wil je leren van klanten? ................................................................................................................ 32
6.2.1. Klantbehoeften. ............................................................................................................................. 32
6.2.2. De totale klantenervaring. ............................................................................................................. 33
6.2.3. De klantwaardehiërarchie. ............................................................................................................. 33
6.2.4. Kansen voor radicale innovaties. ................................................................................................... 34
6.3. Leren als onderdeel van gewoon werk.................................................................................................. 34
1. Neem medewerkers uit je eigen doelgroep aan. ............................................................................ 34
2. Stimuleer en beloon ideeënrijke medewerkers. ............................................................................. 35
3. Organiseer werk zodanig dat er leerkansen ontstaan. .................................................................... 35
4. Gebruik beschikbare interne bronnen. ............................................................................................ 35
6.4. Leren via klantonderzoek. ..................................................................................................................... 35
6.4.1. Klanten ondervragen...................................................................................................................... 35
a) Individuele klanten interviewen. ..................................................................................................... 35
b) Focusgroepen. ................................................................................................................................. 35
6.4.2. Klanten observeren. ....................................................................................................................... 36
a) Klanten in het echt observeren. ...................................................................................................... 36
3
, b) Klanten op internet observeren. ..................................................................................................... 36
c) Trends bij klanten analyseren. ......................................................................................................... 36
6.4.3. Ondervragen of observeren? ......................................................................................................... 36
6.5. Met klanten innoveren: co-creatie. ....................................................................................................... 36
6.6. Klanten zelf laten innoveren.................................................................................................................. 37
Hoofdstuk 7. De rol van technologie. ................................................................................................................ 38
7.1. Wat is technologie? ............................................................................................................................... 38
7.2. De levenscyclus van technologie. .......................................................................................................... 38
7.3. Gebruik van Technologie. ...................................................................................................................... 39
7.3.1. Standaarden. .................................................................................................................................. 39
7.3.2. Dominante ontwerpen. .................................................................................................................. 39
7.3.3. Platforms. ....................................................................................................................................... 40
7.3.4. Belang van beperking. .................................................................................................................... 40
7.4. Technologie in diensten. ....................................................................................................................... 40
7.5. Lessen uit technologische ontwikkeling. ............................................................................................... 41
Les 1. Winnende technologie is goed, niet de beste. .......................................................................... 41
Les 2. Grote invloed van gewoonten en verleden. .............................................................................. 41
Les 3. Nieuw is niet altijd beter. .......................................................................................................... 41
Les 4. Klanten bepalen waarde van technologie. ................................................................................ 41
Les 5. Infrastructuur voor ondersteuning technologie is essentieel. .................................................. 41
Les 6. Voortuitgang door beperkingen. ............................................................................................... 41
Les 7. Reeks onvoorziene veranderingen. ........................................................................................... 42
7.6. Technologiestrategie. ............................................................................................................................ 42
Stap 1. Inventarisatie technologieën. .................................................................................................. 42
Stap 2. Bepalen belang technologieën. ............................................................................................... 42
Stap 3. Ontwikkeling technologieën. ................................................................................................... 43
Deel III. De ingrediënten van vernieuwen. ..................................................................................................... 44
Hoofdstuk 9. De rol van creativiteit. ................................................................................................................. 44
9.1. Wat is creativiteit. ................................................................................................................................. 44
9.2. Fasering van het creatieve proces. ........................................................................................................ 45
Stap 1. Bepaal probleemformulering. ................................................................................................. 45
Stap 2. Verzamel informatie over het probleem. ................................................................................ 45
Stap 3. Genereer ideeën. ..................................................................................................................... 45
Stap 4. Evalueer ideeën. ...................................................................................................................... 45
Stap 5. Selecteer idee. ......................................................................................................................... 45
Stap 6. Stel plan van aanpak op. .......................................................................................................... 45
9.3. Methoden van creativiteit. .................................................................................................................... 45
9.3.1. Brainstorming ................................................................................................................................. 46
9.3.2. Wensdenken. ................................................................................................................................. 46
9.3.3. Vooronderstellingen kraken........................................................................................................... 46
9.3.4. SWOT-analyse. ............................................................................................................................... 46
9.3.5. Laaghangend fruit. ......................................................................................................................... 46
Hoofdstuk 10. Naar een creatieve organisatie. ................................................................................................ 47
10.1. Creativiteit in organisaties. .................................................................................................................. 47
10.2. Creatieve medewerkers. ..................................................................................................................... 47
Voorwaarde 1. Expertise. .................................................................................................................... 47
Voorwaarde 2. Creatieve denkvaardigheden. ..................................................................................... 47
Voorwaarde 3. Motivatie. .................................................................................................................... 48
10.3. Kenmerken van creatieve ondernemers. ............................................................................................ 48
10.4. Creativiteit in organisaties bevorderen. .............................................................................................. 49
4
, a) Uitdaging. ........................................................................................................................................ 49
b) Vrijheid. ........................................................................................................................................... 49
c) Middelen. ......................................................................................................................................... 49
d) Teamkenmerken.............................................................................................................................. 49
e) Stimulerende leiding........................................................................................................................ 49
f) Organisatorische ondersteuning. ..................................................................................................... 49
10.5. Steun voor creatieve ideeën. .............................................................................................................. 50
DEEL IV. Het uitvoeren van innovatieprojecten. ............................................................................................. 51
Hoofdstuk 11. Innovatietrajecten managen. .................................................................................................... 51
11.1. Portfoliomanagement. ........................................................................................................................ 51
11.2. Design Thinking. .................................................................................................................................. 52
a) Inleven in een bepaalde situatie...................................................................................................... 52
b) Definiëren. ....................................................................................................................................... 52
c) Bedenken (ideation) ........................................................................................................................ 52
d) Prototype. ........................................................................................................................................ 52
e) Testen. ............................................................................................................................................. 53
Hoofdstuk 12. Succesvolle marktintroductie. ................................................................................................... 54
12.1. De adoptie van innovaties. .................................................................................................................. 54
12.1.1. Waargenomen productkenmerken.............................................................................................. 54
12.1.2. Activiteiten van de aanbieder. ..................................................................................................... 54
12.1.3. Kenmerken van de klant. ............................................................................................................. 54
12.1.4. Externe factoren. ......................................................................................................................... 55
12.2. De diffusie van innovaties. .................................................................................................................. 55
12.2.1. Het bevorderen van diffusie. ....................................................................................................... 56
12.2.2. Productlevenscyclus. .................................................................................................................... 56
a) Ontwikkelingsfase. ........................................................................................................................... 56
b) Introductiefase. ............................................................................................................................... 56
c) Volwassenheidfase. ......................................................................................................................... 56
12.2.3. Waarom innovaties falen. ............................................................................................................ 57
12.3. Het meten van de mate van succes. .................................................................................................... 58
12.4. Moet je leiden of volgen? .................................................................................................................... 58
12.4.1. Voordelen en nadelen van first movers. ...................................................................................... 58
12.4.2. Wanneer is het first mover advantage duurzaam. ...................................................................... 59
12.4.3. Grote organisaties en first mover advantage. ............................................................................. 59
12.5. Hoe te reageren op een innovatie. ...................................................................................................... 59
a) Negeren. .......................................................................................................................................... 59
b) Concentreer op eigen bedrijfsmodel. .............................................................................................. 60
c) Neem de innovatie over en doe beide. ........................................................................................... 60
d) Stap volledig en op grote schaal over op innovatie. ....................................................................... 60
e) Doe een tegenaanval en innoveer de radicale innovatie. ............................................................... 60
5
,Deel I. De basis van innoveren.
Hoofdstuk 1. Wat is innoveren?
1.1. Innoveren, uitvinden en creativiteit.
Innoveren = introduceren van vernieuwingen die nuttig zijn. De achterliggende gedachte is dat het voor elke
organisatie goed is om regelmatig te innoveren. Het gaat ook om het vergroten van organisaties om steeds meer
te innoveren.
Innovatiemanagement = leidinggeven aan innovatieprocessen binnen organisaties. Het kent twee taken:
• Waarborgen van een goede voortgang van innovatieprocessen.
• Waarborgen van een continue stroom van innovaties.
Innovativiteit = vermogen van een organisatie om regelmatig betere producten en betere werkwijzen te
bedenken, te ontwikkelen en op de markt te brengen of in te voeren.
Fig. 1.1 = in het normale spraakgebruik worden verschillende termen geassocieerd met innoveren.
− Vernieuwing = het moet nuttig zijn om van innovatie te spreken.
− Uitvinden = innoveren is het toepassen van uitvindingen.
− Creativiteit = vermogen om originele ideeën te bedenken.
1.2. Waarom innoveren?
Innoveren is cruciaal voor economische groei, maar er is ook een schaduwkant. Innoveren zorgt soms ook voor
banenverlies.
6
,Het gevolg is dat de levensduur van de meeste producten fors is gedaald (Vb. harde schrijf van de computer is
van 6 jaar naar 9 maanden gedaald).
Het overlevingsvermogen van ondernemingen is afhankelijk van de mate waarin en de snelheid waarmee zij in
staat zijn zich aan te passen aan veranderingen in de markt.
Globalisering biedt ons kansen, want in tal van landen in Azië en Zuid-Amerika waren mensen tot voor kort te
arm om onze producten te kopen.
→ Stijgen van de welvaart in die landen ontstaat er extra vraag naar onze producten.
1.3. Waarom niet innoveren?
1.3.1. Innoveren is niet nodig.
Organisaties moeten oog hebben voor hun strategische gezondheid. Enkele indicatoren zijn:
− Klanttevredenheid.
− Structurele marktveranderingen.
− Nieuwe wetgeving.
− Motivatie werknemers.
− Producten in innovatiepijplijn.
− Reacties van leveranciers en afnemers.
1.3.2. Angst voor verandering.
Creatieve destructie = verwijst naar het moeilijke en vaak pijnlijke proces van afstand doen van het oude.
1.3.3. Geen risico’s durven nemen.
Bij innoveren hoort ook onzekerheid, risico nemen en mislukken.
→ Onderzoek heeft uitgewezen dat er liefst 3000 ideeën nodig zijn om een commercieel succes te
produceren. Ongeveer één op de tien productconcepten wordt een commercieel succes.
1.3.4. Geregeerd door de waan van de dag.
Het probleem is dat iedereen het druk, druk, druk heeft, terwijl innovaties alleen ontstaan als er ruimte is.
7
,1.4. Verbeteren en vernieuwen.
Exploreren = experimenteren, zoeken, variëren, risico nemen, spelen en ontdekken. Het leidt tot nieuwe
producten, diensten en processen.
→ Belangrijk! Nieuwe kennis nodig en grenzen verleggen.
Exploiteren = verfijnen, kiezen, produceren, selecteren, uitvoeren en efficiency.
→ Exploiteren is verbeteren.
Organisaties moeten zowel exploiteren als exploreren => Ambidexterity. Ze vullen elkaar aan, maar zijn ook
elkaars concurrenten.
8
,Hoofdstuk 2. Innoveren: van geluk naar opzet.
2.1. Succes is niet te koop.
Een recent onderzoek van adviesbureau Booz Allen Hamilton bevestigt de oude wijsheid dat succes niet te koop
is. Dit onderstreept dat het belangrijk is om innoveren te zien als een proces met als doel succes in de markt.
De belangrijkste factoren van het succes van innovatieprojecten zijn:
• Het nieuwe product.
− Het gaat hierbij om de inschatting die klanten maken van het relatieve voordeel ten opzichte van
bestaande alternatieven.
• De organisatie.
− Hoe duidelijker het management de organisatiedoelstellingen formuleert, des te beter kunnen
innovatieprojecten hierop worden afgestemd.
• Het innovatieproces.
− Het is belangrijk dat er een expliciet proces is en dat dit proces wordt beheerd.
• De markt.
− Hoe groter het marktpotentieel en hoe beter de organisatie dit vroegtijdig kan inschatten, des te
succesvoller is de innovatie.
2.2. Naar een innovatieve organisatie.
Innovatievermogen = scheppen van zodanige randvoorwaarden dat de organisatie een gestage stroom
innovaties gaat voortbrengen.
→ Bedrijven met een sterkere financiële of marktpositie hebben gemiddeld genomen ook een sterkere
innovatievermogen.
Vijf factoren bepalen de innovativiteit van een organisatie:
1. Strategie en leiderschap.
De strategie beschrijft de doelstellingen van een organisatie en hoe de organisatie die wil realiseren.
→ Belangrijk: duidelijk en bekend = dan pas kan de organisatie naar innovaties zoeken die bij de
doelstellingen overeenstemt.
Het is belangrijk dat de bedrijfsleiding uitstraalt in woord en daad dat innovatie belangrijk is.
9
, 2. Cultuur en klimaat.
Cultuur heeft te maken met de normen, waarden en overtuigingen die leven in een organisatie.
Klimaat = weerslag van cultuur in beleid, gewoontes en procedures.
3. Innovatiebeleid.
Innovatiebeleid = de organisatie dient innovatiedoelstellingen te formuleren, middelen vrij te maken
voor innovatie, en plannen op te stellen hoe de doelstellingen met de beschikbare middelen worden
gerealiseerd.
→ Innovatiebeleid waarborgt dat de juiste innovaties worden ontwikkeld.
4. Structuur en prestatiemaatstaven.
De organisatiestructuur en de gebruikte prestatiemaatstaven hebben grote invloed op hoe
kennisuitwisseling in een organisatie plaatsvindt.
→ Structuur faciliteert innoveren, prestatiemaatstaven zorgen voor de prikkels die medewerkers
motiveren om energie te steken in innoveren.
5. Communicatie en samenwerking.
Voor innoveren zijn intensieve communicatie en samenwerking essentieel, omdat innoveren een
kennisintensief proces is.
2.3. Bepalen waar je staat en gaat.
Toekomstverkenning (foresight) = systematisch in kaart brengen van wat in de toekomst zou kunnen gebeuren
of nodig zou kunnen zijn, en het gebruik van deze inzichten op een voor de organisatie bruikbare wijze.
Toekomstverkenning kent twee elkaar aanvullende benaderingen:
Inspelen Vormgeven
Je start vanuit het heden, je inventariseert mogelijke De toekomst ontstaat niet zomaar, maar dat die het
ontwikkelingen en onderzoekt de gevolgen hiervan. gevolg is van ons eigen handelen.
Veel verschillende analyses zijn bruikbaar voor toekomstverkenning.
• Trendanalyse = ontdekken van patronen in het verleden en die doortrekken naar de toekomst.
• Scenarioanalyse = bepalen van de te verwachten gevolgen van diverse mogelijke toekomstige situaties.
• Literatuuranalyse = in kaart brengen van de kennis over een onderwerp of het bepalen van de
onderwerpen waarover veel wordt gepubliceerd, alsmede de ontwikkelingen hierin.
• Patentanalyse = toegespitst op een database met patenten om een beeld te krijgen van technologieën
waarnaar veel onderzoek wordt gedaan en mogelijke technologische doorbraken.
• Technologische roadmap = identificeren van noodzakelijke technologieën om gewenste producten of
diensten te kunnen aanbieden.
10
