1 INLEIDING CURSUS 2...............................................................3
1.1 Opmerking............................................................................................................................................... 3
1.2 Concept verbintenissen............................................................................................................................ 3
1.3 Bronnen van verbintenissen..................................................................................................................... 4
1.3.1 rechtshandelingen / het contract................................................................................................................4
1.3.2 Rechtsfeiten / buitencontractuele aansprakelijkheid..................................................................................5
1.3.3 Oneigenlijke of quasi-contracten.................................................................................................................5
1.3.4 De Wet.........................................................................................................................................................6
1.3.5 Rechtmatig vertrouwen...............................................................................................................................6
1.4 De natuurlijke verbintenis........................................................................................................................ 6
1.5 Precontractuele fase................................................................................................................................. 7
2 INLEIDING HANDBOEK.............................................................8
2.1 Hoofdstuk 1: contractbegrip en het algemeen contractrecht in perspectief...............................................8
2.1.1 Bijzonder contractenrecht...........................................................................................................................8
2.2 Hoofdstuk 2: het nieuwe verbintenissenrecht (deel met slides).................................................................9
2.2.1 Het NIEUW BW – stand van zaken...............................................................................................................9
3 DEEL 1. CONTRACTVRIJHEID, CONTRACTUELE GEBONDENHEID EN
HUN BEPERKINGEN..............................................................10
3.1 Hoofdstuk 1: fundamentele rechten, contractvrijheid en gebondenheid..................................................10
3.2 Hoofdstuk 2: contractvrijheid................................................................................................................. 10
3.3 Hoofdstuk 3: contractuele gebondenheid...............................................................................................11
3.4 Hoofdstuk 4: mechanismen ter beperking van de contractvrijheid en de contractuele gebondenheid......11
3.4.1 Openbare orde & dwingend recht.............................................................................................................11
3.4.2 Grondrechten/fundamentele rechten.......................................................................................................12
3.4.3 Verbod rechtsmisbruik (art. 1.10 BW).......................................................................................................13
3.4.4 Fraus omnia corrumpit...............................................................................................................................15
3.4.5 Verbod van wetsontduiking.......................................................................................................................17
3.4.6 Buitencontractuele (fout)aansprakelijkheid..............................................................................................19
4 DEEL 2. ONTSTAAN EN GELDIGHEID VAN CONTRACTEN.............20
4.1 Onderhandelingen (art. 5.14-5.17 BW)................................................................................................... 20
4.1.1 Onderhandelingsvrijheid............................................................................................................................20
4.1.2 MAAR gedragsplicht = algemene zorgvuldigheidsnorm............................................................................20
,4.2 Totstandkoming...................................................................................................................................... 27
4.2.1 Consensualisme en formaliteiten..............................................................................................................28
4.2.2 Wilsovereenstemming...............................................................................................................................30
4.2.3 Bedoeling om zich juridisch te verbinden of andere rechtsgevolgen te creëren......................................33
4.2.4 Wilsautonomie...........................................................................................................................................34
4.2.5 Algemene voorwaarden (art. 5.23 BW).....................................................................................................35
4.3 Geldigheid(sgebreken)............................................................................................................................ 37
4.3.1 Wil niet volwaardig = gebrek in de wil van een partij................................................................................37
4.3.2 Gebrek aan rechts-of handelingsbekwaamheid........................................................................................44
4.3.3 Onbestaand, onmogelijk, ongeoorloofd of onbepaalbaar voorwerp........................................................45
4.3.4 Onbestaande, valse of ongeoorloofde oorzaak.........................................................................................49
4.3.5 Benadeling (art. 5.38 BW)..........................................................................................................................54
4.3.6 Strijdigheid met openbare orde of een rechtsregel van dwingend recht..................................................55
4.4 Sancties voor geldigheidsgebreken: nietigverklaring en verval................................................................65
4.5 Contracteren via vertegenwoordiging..................................................................................................... 69
4.5.1 Onmiddellijk/rechtstreeks/volkomen vs middellijk/onrechtstreeks/onvolkomen:...................................69
4.5.2 Vertegenwoordigingsbevoegdheid............................................................................................................70
4.5.3 Gevolgen van vertegenwoordiging............................................................................................................70
4.5.4 Schijnvertegenwoordiging.........................................................................................................................72
4.5.5 Gemeenrechtelijke regel inzake belangenconflicten.................................................................................73
5 DEEL 3. INHOUD EN WERKING VAN CONTRACTEN.....................74
5.1 Ten aanzien van contractpartijen............................................................................................................ 74
5.1.1 Verbindende kracht....................................................................................................................................74
5.1.2 Verbintenissen en niet-verbintenisrechtelijke afspraken...........................................................................75
5.1.3 Interpretatie...............................................................................................................................................75
5.1.4 Kwalificatie.................................................................................................................................................80
5.1.5 Aanvulling...................................................................................................................................................81
5.1.6 Matigende of beperkende werking van de goede trouw..........................................................................83
5.1.7 Obligatoire gevolgen..................................................................................................................................83
5.1.8 Goederenrechtelijke gevolgen...................................................................................................................91
5.2 Ten aanzien van derden.......................................................................................................................... 92
5.2.1 Het begrip derde........................................................................................................................................92
5.2.2 Relativiteit van het contract.......................................................................................................................93
5.2.3 Tegenwerpelijkheid van het contract (art. 5.103 BW)...............................................................................98
5.3 SAMENLOOP EN RECHTSTREEKSE AANSPRAKELIJKHEID VAN HULPPERSONEN.......................................100
6 DEEL 4: WANPRESTATIE, VERZUIM EN SANCTIES....................101
6.1 Toerekenbare niet-nakoming of wanprestatie.......................................................................................101
6.1.1 Toerekeningsvatbaarheid van de schuldenaar.........................................................................................102
6.1.2 Contractuele tekortkomingen van de schuldenaar..................................................................................103
6.1.3 Fouten van hulppersonen........................................................................................................................105
6.1.4 Wanprestatie ingevolge het gebruik van goederen.................................................................................105
6.2 Verzuim en ingebrekestelling................................................................................................................ 106
1
,6.3 Sancties wegens wanprestatie.............................................................................................................. 108
6.3.1 Keuze en cumul van sancties en de afdwingbaarheid van contractuele verbintenissen.........................108
6.3.2 Uitvoering in natura.................................................................................................................................109
6.3.3 Schadeherstel: herstel in natura of schadevergoeding............................................................................113
6.3.4 Prijsvermindering.....................................................................................................................................122
6.3.5 Opschortingsrecht....................................................................................................................................123
6.3.6 Retentierecht...........................................................................................................................................124
6.3.7 Ontbinding wegens wanprestatie en restitutie.......................................................................................125
6.3.8 Zijdelingse vordering................................................................................................................................127
6.4 Uitzonderlijk ook buitencontractuele aansprakelijkheid: samenloop.....................................................127
7 DEEL 5: GEWIJZIGDE OMSTANDIGHEDEN: OVERMACHT EN
IMPREVISIE.......................................................................128
7.1 Overmacht........................................................................................................................................... 128
7.1.1 Toepassingsvereisten...............................................................................................................................128
7.1.2 Gevolgen..................................................................................................................................................130
7.1.3 Overmachtclausules.................................................................................................................................132
7.2 Imprevisie............................................................................................................................................ 133
7.2.1 Toepassingsvereisten...............................................................................................................................134
7.2.2 Gevolgen..................................................................................................................................................134
7.2.3 Hardship-of imprevisieclausules..............................................................................................................135
8 LATIJNSE BEGRIPPEN & ADAGIA............................................137
9 FRANSE WOORDEN..............................................................141
2
,1 INLEIDING1 CURSUS 2
1.1 OPMERKING
- Over boek 6 in het Burgerlijk Wetboek:
Titel is “buitencontractuele aansprakelijkheid”, maar gaat eigenlijk ook beetje over contractuele
aansprakelijkheid.
Inhoud van boek 6 zou eigenlijk in boek 5 moeten gestaan hebben want
Contract is bron van verbintenis, maar buitencontractuele aansprakelijkheid is ook een bron van
verbintenissen!
Dus boek 5 zijn bronnen van verbintenissen maar boek 6 is op zich een bron van verbintenissen dus
zou eigenlijk in boek 5 moeten staan. Toch staat het er niet in want boek 5 was eerder klaar, zo simpel
is het.
- Over codex:
Ingebonden en niet geannoteerd, voldoen aan het reglement. Boek 6 wel afdrukken en mag gebruikt
worden op examen, moet je met 3 nietjes inslaan! WER dat in codex privaatrecht staat is voldoende,
niet nodig om heel WER mee te nemen!
- Over boek:
Prof verwijst soms, handig voor structuur en notities aan te passen. Niet alles zomaar vanbuiten leren.
Ook lijst met niet te kennen nummers in boek online!
- Over examen:
Schriftelijk, 2 uur de tijd, meer dan genoeg tijd, 5 à 6 vragen, 3-4 casussen en 2-3 theorie vragen.
Gesloten boek. Heel belangrijk om met wetboek te werken op examen en artikels te vermelden! Ook
verplicht om codex mee te brengen naar het examen. Anders puntenverlies. Latijnse adagia en
woordenlijst Nederlands-Frans in bijlagen cursus 2 op Ufora. Latijnse adagia en woordenlijst Frans-
Nederlands zijn te kennen! Geen vragen “vertaal”, maar wel bvb definitie van “la prescription”
gegeven door prof en dan vragen waar men deze bepaling vindt in het BW.
1.2 CONCEPT VERBINTENISSEN
Komt uit deel 2 (aparte cursus ufora)
Slide op ufora over stand van zaken de dag van vandaag van de codex. Oud BW is nog steeds nodig
voor contracten gesloten voor 1 januari 2023 en zaken die nog niet zijn opgenomen in Nieuw BW
(opvangnet). Bvb bepalingen over verjaringen, bepaalde bepalingen inzake koop,… zijn nog nodig.
Nieuw BW is vooral boek 1 en boek 5 belangrijk in deze cursus verbintenissenrecht.
De aansprakelijkheidsverwekkende feiten zijn de bron van de verbintenis bij aansprakelijkheid. De
primauteit gaat uit naar schadeherstel in natura, maar zal zeer vaak niet mogelijk zijn en dan
vergoeding in geld.
1
Les 1 dinsdag 13/02/2024
3
,Obligatio (une obligation). Er zijn 2 begrippen voor te vinden, wetgever heeft er 1 gekozen te
definiëren in artikel 5.1. BW
- Rechtsband
- Persoonlijk recht, een band tussen personen
- Schuldeiser en schuldenaar ( 2 categorieën van personen)
- Waarbij schuldeiser van schuldenaar een uitvoering van een bepaalde prestatie mag eisen. Bvb
koper en verkoper, deze zijn te zien welke verbintenis schuldeiser en schuldenaar ten opzichte
van elkaar (goed leveren, eigendom overdragen, en betaling) Dat zijn dan meerdere
verbintenissen tussen de koper en verkoper
- Die prestatie kan worden afgedwongen, indien nodig in rechte (via rechter)
- ≠ zakelijk recht (rechtstreekse band op een goed, geen verbintenis)
Stel dat je de uitvoering niet kan afdwingen, dan is er sprake van een natuurlijke verbintenis (art. 5.2
BW), dit zien we later nog
Een contract doet 1 of meerder verbintenissen bestaan. Dit zijn geen synoniemen!
Bvb: verzekeringscontract van een brandverzekering, dit bestaat uit wat de verzekeraar belooft (de
schade betalen vergoeden = dekking geven voor het risico, de brand, dat opgenomen is in het
contract) en wat de verzekeringsnemer belooft (het betalen van premies meestal).
Bvb: distributiecontract: bepaalde surfplank van bepaald merk. Distributeur die enige is die van
producent in Europa mag verkopen. Vele verbintenissen die distributeur gaat hebben. Reclame maken,
folders maken, via sociale media promoten en producent zal hoogstwaarschijnlijk het recht hebben de
inhoud ervan te bepalen of tenminste te controleren. Distributeur zal dan misschien ook kortingen
krijgen bij de producent op basis van zijn omzet. Dit zijn allemaal elementen die in een raamcontract
of kadercontract kunnen worden bepaald = distributiecontracten (art. 5.9 BW).
Bvb: huurcontract: huurder die moet huur betalen aan de verhuurder, dat is zijn verbintenis.
Verhuurder moet het gehuurde goed ter beschikkingstellen van de verhuurder.
Bvb: aannemingscontract; aannemer moet prestatie uitvoeren (advies verlenen, iets
bouwen/herstellen). Cliënt moet dan de aannemer betalen voor de geleverde prestatie.
1.3 BRONNEN VAN VERBINTENISSEN
Staan onder titel II van Boek 5 van het BW. Titel III is van toepassing op alle verbintenissen ongeacht
uit welke bron deze voortvloeit.
- Rechtshandelingen (vaak contract, soms ook eenzijdige rechtshandeling art. 5.125 BW)
- Rechtsfeiten (de buitencontractuele aansprakelijkheid, dit zijn de
aansprakelijkheidsverwekkende feiten)
- Oneigenlijke contracten of quasi contracten (art. 5.3 BW)
- De wet
Komen helemaal aan het einde nog uitgebreider aan bod in het laatste deel
1.3.1 RECHTSHANDELINGEN / HET CONTRACT
Wat is een contract of overeenkomst? Ontstaat uit wilsovereenstemming tussen 2 of meerdere partijen.
(juridisch begrip van contract)
≠ Wat is een akte? Een geschrift (of elektronisch) met de bedoeling om het bestaan van een contract te
bewijzen. Nodig om bestaan van contract te bewijzen (lekenbegrip van contract). Eigenlijk wat de
veruitwendiging van het contract.
4
,Een verbintenis, of meerdere ontstaan uit een contract. Maar dit is niet enige bron! Vele mensen
denken dat dit enige bron is. Zie soorten bronnen hierboven vermeld. En hierna ook uitgelegd.
Onderscheid tussen wederkerig en eenzijdig contract. Verschil zit hem in de verbintenissen in het
contract. Bij een eenzijdig contract heeft maar 1 van de partijen een schuld/verbintenis. Staat in art. 5.6
BW. De definitie die de wetgever in art. 5.1 BW geeft wordt dus niet gebruikt in artikel 5.6 BW.
Bvb: de schenking, schenker en degene die om niet ontvangt.
1.3.2 RECHTSFEITEN / BUITENCONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEID
Komt vaak voor in de arbeidssfeer.
Bvb: werknemer begaat tegenover derde een fout en derde lijdt schade. Via artikel 1384 Oud BW of
6.14 BW kan derde zijn werkgever aanspreken als die werknemer een fout heeft begaan tijdens de
uitvoering van zijn functie. De derde kan in principe ook de werknemer aanspreken op basis van art.
18 WAO of art. 6.5 BW, tenzij in geval van zeldzame lichte fout. De werkgever kan via de contractuele
aansprakelijkheid (arbeidscontract) de werknemer aanspreken en zal deze werknemer de schade
moeten herstellen die is voortgevloeid uit zijn fout, MAAR art. 18 WAO geldt ook tegenover
werkgever, dus dit is een bescherming van de werknemer tegenover de werkgever, dus als zeldzame
lichte fout zal de werknemer niet aansprakelijk zijn tegenover de werkgever. OPGELET, dit geldt niet
tegenover zelfstandigen (onderaannemers), art. 6.14 BW zal dan niet gelden. In dat geval geldt de
buitencontractuele aansprakelijkheid niet.
Bvb: burenhinder. De ene buur heeft 10 hanen gekocht die om 4 uur ‘s nachts veel geluid maken. De
vordering die ontstaat uit de bovenmatige burenhinder zal buitencontractuele aansprakelijkheid zijn.
1.3.3 ONEIGENLIJKE OF QUASI-CONTRACTEN
Bestaat uit:
- Zaakwaarneming
- Onverschuldigde betaling
- Ongerechtvaardigde verrijking
Voorbeeld zaakwaarneming: buurman is op reis voor lange tijd. Er komt hevige storm. Zijn
dakpannen vliegen eraf. Je bent bezorgd en laat deze herstellen. Je neemt puur uit altruïsme zorg voor
een zaak van een ander zonder dat daar grond voor bestaat. Dan ontstaat er een verbintenis tussen
jou en de buur en dat zal een oneigenlijk of quasi-contract vormen.
Bvb: 3 vrienden gaan klimmen in de bergen. Er breekt 1 vriend zijn been. Ze kunnen niemand bereiken
of noodsignaal sturen. Ze beslissen dat 1 iemand bij de persoon met gebroken been blijft omdat het
heel koud is (warm te houden). En de andere vriend ging hulp zoeken. Maar grote teen sterft toch af
bij de persoon met gebroken been en deze moest worden afgezet. Hier komt dan zaakwaarneming tot
stand. De ene vriend moest de andere warmte voorzien, dit was de zaakwaarneming. Later vorderde
deze schadevergoeding omdat teen toch afgevroren was.
Het waarnemen van een zaak van een ander
Verbintenis die ontstaat gericht op het vergoeden van de kosten die de zaakwaarnemer heeft
gemaakt door de andere partij
5
,Voorbeeld onverschuldigde betaling: plots krijg je een miljoen euro van iemand op jouw rekening
gestort zonder dat er enige grondslag voor bestaat. Hier heb je zelf geen handling gesteld en niets
foutief gedaan. En toch ontstaat in hun hoofd ook een verbintenis. De verbintenis uit onverschuldigde
betaling met als voorwerp dit bedrag, de 1 miljoen euro terugbetalen aan degene die onverschuldigd
betaald heeft. Let op, wanneer je te kwader trouw zwijgt en dit niet aangeeft dan zullen er ook
interesten beginnen lopen. Zo zal het ook makkelijker op te merken zijn als je oorspronkelijk maar
100.000 euro had staan, dan als je bvb oorspronkelijk 20 miljard euro had staan.
Verbintenis bestaat eruit het bedrag waarop je geen recht had terug te geven
Voorbeeld onrechtvaardige verrijking: het boswachtersarrest, dat nu is gecodificeerd in het BW.
Bvb: huis samen tussen koppel en man doet zeer veel verbouwingen. Bij scheiding zal er sprake zijn
van waarde verhoging van het huis door deze werken van de man. Deze zal de vrouw dan
verschuldigd zijn.
1.3.4 DE WET
Vooral terug te vinden in Boek 5 en Boek 6 van het burgerlijk wetboek. Als het gaat over
ondernemingen en consumenten ook wat bijzondere wetgeving en unierecht.
1.3.5 RECHTMATIG VERTROUWEN
Komt in de praktijk soms voor. Staat in de codex niet als bron van verbintenissen vermeld. Persoon
wekt bij een ander persoon het rechtmatig vertrouwen een bepaalde rechtshandeling te willen stellen,
ook al had die persoon in de werkelijkheid die wil daar niet toe.
Bvb: het schijnmandaat
Een bank die werkt met zelfstandige agenten. Bakker die stopt met handelszaak en draagt deze over
voor bepaalde som geld (9000) aan een derde. Dit cash geld wordt overhandigd aan de zelfstandige
agent om op de rekening te zetten van de bakker. Deze agent geeft bewijs mee aan bakker waarop logo
van die bank staat. Maar later blijkt dat agent deze gelden nooit op de rekening van de bakker heeft
gezet. De bakker kan de agent aanspreken wegens een buitencontractuele fout. De bakker wou met de
bank een contract overeenkomen, deze schijn was er ook, maar dat gebeurde blijkbaar niet want bank
wist van niet. Kan die bakker nu ook de bank aanspreken of niet? Vraag is dan of agent de
vertegenwoordigingsbevoegdheid had. Als de agent die niet had kan er in principe niets worden
tegenworpen aan de bank. Maar op grond van deze theorie van rechtmatig vertrouwen kan men
proberen opwerpen dat de bakker er rechtmatig mocht op vertrouwen dat het geld bij de bank
aankwam, door bvb dat bewijs met het logo van de bank. Dit is volgens art. 1.5 BW.
1.4 DE NATUURLIJKE VERBINTENIS2
Hiervoor kijken naar artikel 5.2 BW. Criterium van afdwingbaarheid speelt belangrijke rol. Natuurlijke
verbintenis is een verbintenis waarvan de uitvoering niet kan worden afgedwongen. Maar eenmaal die
aan de uitvoering van de natuurlijke verbintenis begint dan kan men dit niet meer ongedaan maken.
Concreet ontbreekt bij dit soort verbintenis de afdwingbaarheid.
Bvb: verjaarde verbintenis: Iemand betaalt een factuur aan iemand terwijl deze factuur eigenlijk al
verjaard was. Schuldeiser kon dit eigenlijk niet meer afdwingen want is verjaard. Maar als die
schuldenaar toch nog betaalt na die termijn, dan kan deze dit niet meer ongedaan maken omdat hij
erachter kwam dat factuur was verjaard. Geen sprake van bvb onverschuldigde betaling.
2
Les 2 donderdag 15/02/2024
6
, 1.5 PRECONTRACTUELE FASE
Onderhandelingsfase tussen partijen. Ook in deze fase zijn er een aantal gedragsregels waaraan men
zich moet houden.
Principe/beginsel bij onderhandelingen: vrij zijn om weg te stappen/onderhandelingen af te breken
(vrijheid van contracteren). Dit is het uitgangspunt bij onderhandelingen. En allerlei gedragsregels die
worden opgelegd en dit wel wat binnen de perken houden, ook soms door bijzondere wetten.
- Fraus omnia corrumpit
Art. 1.11 BW
- Handelen als normaal en zorgvuldig (redelijk) persoon
- Te goeder trouw handelen
- Juiste informatie geven
- Volgens de wet (artikel 6.5 BW), bijzondere wetten
Bvb Fraus omnia corrumpit, elkaar niet bedriegen.
bvb bereid zijn, de wil hebben om effectief tot een overeenkomst te komen, handelen als een
zorgvuldig en redelijk normaal persoon, dus geen schade berokkenen door niet zorgvuldig te
handelen. Anders wanneer toch schade zal men die moeten herstellen via artikel 6.5 BW of 1382 Oud
BW.
Mogelijke sancties:
- Schade herstel
- Tot stand komen van contract
7
