HOOFDSTUK 6: EEN BELAAGDE KERK
6.1. Berekende devotie
religieuze cultuur laatmiddeleeuwse kerk:
- nadruk op boetedoening en goede werken
- oplossing voor zondige staat van de mens dankzij concept van vagevuur
- doortocht zielen vanuit vagevuur naar hemel afhankelijk van levenden
→ gemeenschap levenden en doden is kern van laatmiddeleeuwse geloof
Kolonisatie verknoopt zich met religieuze kwesties die we nu gaan behandelen
religie bijzonder grote rol, brengt politieke verdeeldheid
godsdienst wordt inzet van enorme strijd tussen staten
Kracht christendom?? Kort gezegd een eeuwig leven
langer leven dan je sterfdatum, hopen dat er meer is, vervulling van die wens
maar er komt een kostprijs bij, als je als christen goed wil leven moet zich dat tonen op aarde
leven als een goed mens, die acties zet de kerk om in een soort beloning, maar is niet zo gemakkelijk,
idee vagevuur uitgevonden in 12e eeuw voor motivatie
Doden en levenden heel nauw met elkaar verbonden
optelvroomheid: berekend beroep op handelingen die erop gericht zijn verblijf van doden in vagevuur
te verkorten
Hele balans van christenen, eucharistie
Bovenaan christus in de hemelse stad jeruzalem
Vanonder vagevuur
laatmiddeleeuwse kerk ontwikkelt: handelen in aflaten, die toelaten tijd in vagevuur af te kopen
In loop 15e eeuw worden aflaten koopbaar, kritiek reformatie enorm hierop, gwn portemonnee open trekken
en aflaat kopen
pro en contra middeleeuwse ‘materialistische’ religiebeweging
- veel aanhang in 14e en 15e E, zowel bij leken als bij clerus
- spirituele tegenbeweging → moderne devotie
- steeds luidere kritiek op intellectuele en morele ontoereikendheid van cleurs
- kritiek op weeldezucht van kerk, corruptie, nepotisme en aflatenhandel
Scholen van Moderne devotie (erasmus bekentste leerling): opleidingscentra voor jonge geestelijke, ze willen
echt studeren niet gwn pelgrimages leren, echt teksten leren studeren
beginnen kritiek te hebben op matrialistische, ook dubbele praktijken (batstende priester)
6.2. Dageraad van de Reformatie
eerste protestantse hervormers
- drang naar herbronning, zowel op spiritueel, doctrinair als organisatorisch vlak
- zetten zich af tegen dominantie van intellectualistisch katholicisme
- grijpen terug naar eenvoudige praktijken en oprechte opvattingen van eerste christenen
→ Sola sciptura-principe: exclusieve focus op bijbel en kerkvaders
Hypocrisie van de geestelijkheid wordt aangeklaagd door die van de moderne devotie
zeggen moet we niet terug naar begin van het christendom, heel eenvoudige boodschap van
christus, dit nader bekijken
je hoeft geen grote intelectueel te zijn
voorgangers John Wyclif en Johannes Hus
46
, John sticht heilige club, teksen van nieuwe testament lezen samen, zonder bisschop gerekend (die zegt das
ketterij: geen eigen interpretaties van de teksten)
Johannes: net hetzelfde, ook clubke,
Nieuwe Tijd: terugkeer naar de bron mbv humanistische filologische kritiek bv Erasmus
Erasmus gaat stapje verder, teksen lezen in originele taal, niet in potjes latijn van middeleeuwen, maar
betrouwbare taal van oorspronkelijke bijbel (bv grieks, hebreeuws)
zo start erasmus het drie talen college: lat, grieks, hebreeuw
belangrijke factoren voor snelle en grote verspreiding reformatorische ideeën (in loop van de 15e eeuw
steeds meer)
- DRUKPERS
- volkstaal
- steden en burgerlijk publiek
6.3. Luther: academisch verzet
Maarten Luther: 1483-1546
- Duits Augustijner monnik
- hoogleraar theologie aan universiteit van Wittenberg (Saksen, HRR)
- Thesenanschlag geldt als symbolisch begin van Reformatie
- succesvolle verspreiding lutherse ideeën via drukpers
Één van die vele duizenden monniken die zijn huiswerk doet (bijbel bestudeert), komt tot eigen conclusies (veel
monniken deden dit), maar hij had het recht om te zeggen wat de waarheid is in de christelijke kerk (had titel
gekregen van de paus omdat hij een goede monnik was)
Thesis met 90 stellingen 1517
maakt dit vanuit zijn autoriteit van theologie professor
dacht dat het succesvol ging zijn maar niemand wou het, want er waren al wat ketters verbrand en ze waren
pussies
Hangt zijn stellingen dan aan de kerk,maar ook dat heeft geen reactie
Stuurt het dan naar rome maar reactie blijft ook uit
Zal dan influencers inzetten om het verder te verspreiden
zullen bv illustraties maken om het te verduidelijken
op die manier zullen de ideeen zich verspreiden: dus door de drukpers en de visuele voorstellingen
lutherse leerstelling
❖ kern is drieledig motto: Sola fide, sola gratia, sola Scriptura (heel eenvoudig, drie principes)
➢ Alleen geloof, alleen schrift, alleen genade van god
➢ Vertrouwen op genade van god die u zal toelaten tot eeuwig leven
❖ mens niet gered door goede werken (optelvroomheid) maar door zijn geloof alleen
❖ god verleent genade aan de onmachtige zondaar: mens is voor redding zielenheil afhankelijk
van Gods genade
❖ mens komt alleen tot dit besef en tot begrip van situatie door bijbel
→ Luther verwerpt humanistisch idee van vrije wil
Vrije wil van de mens bestaat niet (erasmus zal het enorm oneens zijn met luther)
er is volgens erasmus wel een vrije wil, wat wij doen maakt wel iets uit
Luther zegt we doen ons best maar het zit niet bij ons maar bij god
rituele en organisatorische aspecten lutheranisme:
47